مرگ گوزن زرد باردار ایرانی

خبر کوتاه است، اما بسیار ضد و نقیض! خبرگزاری‌ها اعلام کرده‌اند که گوزن زرد ایرانی باردار در باغ‌وحش کاسیت خرم‌آباد که توسط بازدیدکنندگان مورد پرتاب سنگ قرار گرفته بود، در حین فرار به شدت به فنس برخورد کرده و دچار شکستگی گردن شده و تلف می‌شود. اما فیلمی که از این گوزن زرد در کانال‌های تلگرامی دست به دست شده است قضیه را به گونه‌ای دیگر نشان می‌دهد. گوزن باردار در زمان وضع حمل به دلیل سهل‌انگاری مسئولان باغ‌وحش از بقیه گوزن‌ها جدا نشده و در کنار دیگر گوزن‌ها در قفس در معرض بازدید قرار گرفته است. ازدحام جمعیت درست در زمانی‌که گوزن زرد در حال وضع حمل است باعث استرس او می‌شود که این وضعیت اضطراب و استرس باعث مرگ گوزن و بچه‌اش شده است. البته برخی فعالان محیط‌زیست نیز مطرح می‌کنند که این ‌گونه چون باردار بوده و مسئولان از واکسینه‌ی آن علیه بیماری تب برفکی خودداری کرده بودند، حیوان مبتلا به این بیماری و تلف شده است. گوزن زرد گونه‌ای سُم‌دار است که در اروپا و آسیا پراکندگی دارد، اما جثه‌ی گوزن اروپایی از نوع آسیایی کوچک‌تر است. گوزن زرد ایرانی از نظر اتحادیه جهانی حفاظت از گونه (IUCN) در معرض تهدید اعلام شد که شکار بی‌رویه و از بین رفتن زیستگاه‌ها در طول 50 سال گذشته منجر به کاهش شدید این جمعیت شده بود، به طوری‌که در سال 1335 تصور می‌شد به طور کامل منقرض شده است. اما به طور ناگهانی بعد از سال 1335 تعداد محدودی از گوزن زرد در اطراف منطقه دز و کرخه مشاهده شد و از همان سال احیای جمعیت این‌گونه در دستور کار قرار گرفت. به منظور احیای گونه‌ی گوزن زرد جزیره اشک انتخاب شد آن به دلیل عمده‌ی که دشمن طبیعی نیز برای این‌ گونه در جزیره وجود نداشت. البته گوزن زرد به نقاط دیگری مانند زرده‌لان کرمانشاه، جزیره کیش و منطقه میان کتل در استان فارس نیز منتقل شد. با وجود اینکه 150سال پیش گوزن زرد ایرانی در جنگل‌های استان لرستان زیست داشته اما نسل این‌گونه به‌‌مرور از بین رفته که در راستای احیای این‌گونه ارزشمند در سال 89 سه راس گوزن زرد به استان لرستان منتقل شد. حال که چندین سال از این موضوع می‌گذرد نه‌‌تنها افزایشی در این‌گونه ایجاد نشده بلکه تاکنون دو رأس از این گوزن‌ها در باغ‌وحش خرم‌آباد از بین رفته است.
مقصر فاجعه باغ وحش «کاسیت» کیست
باغ‌وحش کاسیت واقع در بام لرستان با حدود 30 هکتار مساحت در حال حاضر از 25 گونه‌ی جانوری نگه‌داری می‌کند. حیوانات باغ‌وحش کاسیت که بارها شرایط نامناسب آن با واکنش فعالان زیست‌محیطی روبه‌رو شده، عبارتند از: 9 شیر آفریقای، دو خرس قهوه‌ای، سه گرگ، یک شغال، یک روباه، یک گراز، یک گوزن زرد، یک اسبچه خزر، یک قوچ، چهار بز کوهی، دو کل، یک گورکن، 25 خرگوش، دو میمون، یک گاو سیستانی، یک شتر دوکوهانه، دو شتر مرغ، 10 کبک، 30 بلدرچین، 50 کبوتر، دو مرغابی، سه عقاب طلایی، یک کرکس، 5 سارگپه و یک جغد. به دنبال مرگ گوزن زرد باردار در باغ‌وحش کاسیت خرم‌آباد، ابراهیم توکلی مدیرکل دامپزشکی استان لرستان ضمن ابراز تاسف از مرگ این گوزن زرد گفت: «گوزن زرد ایرانی باردار باغ وحش که توسط بازدیدکنندگان مورد پرتاب سنگ قرار گرفته بود در حین فرار به شدت به فنس برخورد کرد و دچار شکستگی گردن شد که متاسفانه با تنفس مصنوعی هم نتوانستیم این‌گونه‌ی با ارزش و در خطر انقراض و جنین نارسش را نجات دهیم.» مدیرکل دامپزشکی استان لرستان در پاسخ به این سوال که چرا مسئولان سازمان محیط‌زیست، دامپزشکی استان را در این زمینه مقصر می‌دانند؟ گفت: «شهرداری پس از گذشت یک سال از احداث باغ وحش کاسیت از اداره کردن این مرکز صرف‌نظر کرد و اداره‌ی این باغ وحش را به دانشکده دامپزشکی سپرد که به دلیل بالا بودن هزینه‌ها و مسئولیت سنگین نگهداری از حیوانات، نظارت بر این باغ وحش در سال 91 به اداره‌ی کل دامپزشکی استان واگذار شد.» توکلی با تایید وضعیت نامناسب جایگاه‌ها و شرایط غیراستاندارد باغ وحش کاسیت گفت: «زمانی‌که این باغ وحش توسط شهرداری احداث شد هیچ‌گونه نظارتی از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست بر نحوه ساخت باغ وحش وجود نداشت و امروز که به ناچار مسئولیت نظارت بر این باغ‌وحش به عهده‌ی اداره‌ی دامپزشکی قرار گرفته است، ما را مقصر می‌دانند و هر از گاهی با ارسال نامه، خواستار افزایش مساحت جایگاه‌ها می‌شوند، که نه میسر است و نه در حیطه‌ی‌ اختیارات دامپزشکی.» وی با اشاره به اینکه اداره‌ی کل دامپزشکی استان لرستان، به دلیل شرایط نامناسب باغ‌وحش کاسیت، طی مکاتبات متعدد با استانداری خواهان واگذاری این باغ‌وحش به سازمان حفاظت محیط‌زیست شده است گفت: «اداره‌ی کل دامپزشکی، هزینه خوراک حیوانات باغ وحش کاسیت را که سالانه حدود 200میلیون تومان است به‌عهده گرفته، همچنین 3 نگهبان تمام وقت و دو سرپرست که نیروهای دامپزشکی محسوب می‌شوند را برای رسیدگی به این باغ‌وحش اعزام کرده است در حالی‌که نگهداری از گونه‌های حیات وحش در محدوده‌ی وظایف دامپزشکی نیست! وظیفه دامپزشکی، تشخیص و درمان بیماری است.» مدیرکل دامپزشکی استان لرستان درخصوص جایگاهی به مساحت 80 متر که 9 شیر افریقایی در آن نگهداری می‌شوند گفت: «جایگاهی که در آن 9 شیر را نگهداری می‌کنیم حتی برای نگهداری از یک شیر هم مناسب نیست، چراکه برای نگهداری از هر شیر طبق دستورالعمل سازمان حفاظت محیط زیست 150متر مربع فضا مورد نیاز است و باغ‌وحش کاسیت نیمی از آن را به 9 شیر اختصاص داده است. به همین دلیل درخواست انتقال شیرها را به باغ‌وحش‌های دیگر به سازمان محیط‌زیست ارسال کرده‌ایم که هنوز پاسخی به دست‌مان نرسیده است.» وی خاطرنشان کرد: «بارها از سازمان حفاظت محیط زیست درخواست کردیم پس از بازرسی کارشناسان آن سازمان گونه‌های مورد نظرشان را از باغ وحش کاسیت خارج و به مراکز دیگر منتقل کنند یا با مکاتبه با استانداری، مقدمات تعطیلی این باغ‌وحش را فراهم آورند.» توکلی از مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست خواسته یا نسبت به تعطیلی باغ وحش اقدامات لازم را به عمل آورند یا پس از بررسی کارشناسی، گونه‌های مازاد را از باغ وحش خارج کنند و یا به‌عنوان متولی حیات وحش کشور، اداره‌ی این باغ وحش را به عهده گیرند و با تعامل با استانداری و اختصاص هزینه‌های لازم، نسبت به استاندارد سازی جایگاه‌ها اقدام کنند که در این صورت اداره‌ی کل دامپزشکی استان نیز در زمینه‌ی تشخص و درمان گونه‌های باغ‌وحش از هیچ حمایتی فروگذار نخواهد کرد.