سهم قیمت‌ها از مـاه میهمانی خدا

هرساله با شروع ماه مبارک رمضان، بازار مواد غذایی رونق می‌گیرد. در کنار افزایش عرضه و تقاضا، تبلیغ تخفیفات ماه رمضانی محصولات کارخانه‌ای، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و رستوران‌ها نیز افزایش می‌یابد. درحالی‌که بسیاری از آنها در حد همان تبلیغات است و واقعیت بیرونی ندارد. رونق بازار در عرف عبارت است از افزایش خرید توسط مصرف‌کنندگان که به همراه آن معمولا افزایش قیمت نیز هست. در یک نتیجه‌گیری منطقی خانواده‌ها در این ماه با دو افزایش هزینه مواجه می‌شوند. البته رشد بهای کالا طبق سنوات قبل پایین نیامده و حتی با کاهش میزان خرید در همان حد می‌ماند. در پی افزایش 14درصدی حداقل مزد کارگران در سال 1395 که بیش از 60 درصد کل شاغلان کشور را شامل می‌شود، حقوق بازنشستگان هم 20درصد افزایش می‌یابد (که با توجه به پایه حقوق قبلی بین 15 تا 20 درصد متغیر است).  سخنگوی دولت همچنین میزان افزایش حقوق کارکنان دولت، در لایحه‌ی بودجه سال آینده را 12درصد اعلام کرد. دور از انتظار نبود که این افزایش حقوق در آستانه ی ماه رمضان به طور نامحسوس افزایش قیمت ها را به همراه داشته باشد؛ هرچند ازسوی مسئولین دولتی و اصناف مختلف تاکید می‌شود که در ماه مقدس رمضان بازار دچار افزایش قیمت چشمگیری نخواهد شد و در همین رابطه در آستانه‌ی ماه ضیافت خدا اتحادیه‌ها و ارگان‌ها قیمت ارقام مصرفی را بعضا با نرخ رشد نسبت به سال قبل بیان می‌کنند تا بلکه دلگرمی به روزه‌داران داده باشند، اما در بسیاری از مواقع و به بهانه‌های مختلف، شرایط به گونه‌ای دیگر است و در این افزایش‌ها که بدون توجه به نرخ تورم است میزان درآمد اکثریت مردم نیز لحاظ نمی‌شود. حتی در پاره‌ای موارد درصد افزایش بها با آنچه در واقعیت رخ می‌دهد بسیار متفاوت است. رئیس اتحادیه‌ی کباب، حلیم و غذاهای سنتی تهران قیمت هر کیلوگرم حلیم معجون در ماه رمضان 12هزار تومان، حلیم ساده 11هزار تومان، آش شله قلمکار با مخلفات 12هزار تومان، آش رشته با مخلفات 10هزار تومان و آش رشته بدون مخلفات را 9500 تومان اعلام کرد. حسین محمدی همچنین گفت: «قیمت هر پرس آش شله قلمکار و حلیم 7000 تومان و هر پرس آش رشته 6500 تومان است.» ماه رمضان سال گذشته رئیس اتحادیه‌ی فروشندگان آش، حلیم، کباب و غذاهای سنتی تهران گفت: «براساس تصویب اتاق اصناف، هر کیلوگرم حلیم ساده 9000تومان، حلیم با مخلفات 10هزار تومان، آش شله قلمکار 9500 تومان، آش رشته 8500 تومان و هر پرس آش و حلیم 6000 تومان در ماه مبارک رمضان به فروش می‌رسد.» با یک ضرب و تقسیم ساده مشخص می‌شود حلیم حداقل 20درصد، آش شله‌قلمکار حداقل 21درصد و آش رشته بالای 16درصد افزایش قیمت داشته است. با این حال رئیس اتحادیه‌ی کباب حلیم و غذاهای سنتی تهران افزایش قیمت‌ها را تنها 5 درصد اعلام کرده که شاید به خاطر خرابی ماشین حساب بوده است! قیمت لبنیات هم با توجه به پایگاه اطلاع‌رسانی قیمت کالا و خدمات عبارتند از: پنیر 450 گرمی یو اف 4 هزار و 750 تومان، پنیر تتراپک 520 گرمی 6 هزار و 950 تومان، پنیر پروسس 400 گرمی 5 هزار و 350 تومان، هر بطر شیر پر چرب 2 هزار و 440 تومان، ماست 900 گرمی همزده  5 درصد چربی 3 هزار و 900 و ماست 900 گرمی همزده  5/1 درصد چربی 2 هزار و 200 تومان. تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی از تغییرات قیمتی کالاهای خرده‌فروشی در هفته منتهی به 14خرداد‌ماه سال جاری بیانگر ثبات قیمت در روغن نباتی، چای و لبنیات نسبت به هفته ماقبل آن است. این در حالی است که در آستانه‌ی ماه رمضان میوه‌های تازه با ۱۴.۵ درصد بیشترین میزان رشد را در بین کالاهای اساسی دارد. تخم‌مرغ بعد از میوه‌های تازه با 6.3 درصد بیشترین افزایش قیمت را داشته و هر شانه 7000 تا 10هزار تومان به فروش رفت. در گروه برنج و حبوبات رشد حدود 3.5 درصدی برای برنج درجه یک و نیم درصدی برای برنج درجه دو ثبت شده است. در گروه حبوبات نیز قیمت تمام اقلام این گروه بین نیم تا 1.5درصد کاهش یافت. گوشت قرمز و گوشت مرغ با کاهش همراه بود و هر کیلوگرم گوشت قرمز با کاهش 0.3 درصدی حدود 35 هزار تومان و هر کیلو گوشت مرغ با کاهش 0.6 درصدی هر کیلو حدود 6800 تومان در سطح شهر فروخته شد. با توجه به پایگاه اطلاع‌رسانی کالا و خدمات قیمت تخم‌مرغ برای 6ماهه اول سال هر عدد 380 تومان باید باشد. قیمت زولبیا و بامیه هم امسال بین 10هزار و 500 تومان در واحد درجه دو تا 11هزار تومان در واحد درجه یک محاسبه شد که در مقایسه با سال گذشته هرکدام 1000تومان (تقریبا ده درصد) رشد بها داشته‌اند. با وجود آنکه مدیرکل دفتر میوه‌های گرمسیری وزارت کشاورزی اعلام کرده است که قیمت منطقی برای هر کیلوگرم خرما در بازار ماه رمضان 4500 تا 5000 تومان است اما بررسی از بازار نشان می‌دهد که قیمت هر کیلوگرم خرما بسته‌بندی شده بین 7500 تا 8500 تومان است. این اعداد و ارقام با رشد قابل توجه میزان مصرف در ماه خدا هزینه‌هایی را بر خانواده ایرانی تحمیل می‌کند که بسیار فراتر از افزایش حقوق و دستمزد است. بنابراین گزارش برخلاف تبلیغات گسترده، نه تنها هزینه‌های خانوار به شدت افزایش می‌یابد، قیمت کالاهای اساسی نیز با رشد قیمت همراه می‌شوند که به دور از فرهنگ ملی و مذهبی ماست. فلسفه ماه رمضان دست‌گیری از نیازمندان و همذات پنداری با ایشان است اما شرایط به گونه‌ای پیش می‌رود که هزینه‌ها به شدت صعود می‌کند و قشر متوسط رو به پایین علاوه‌بر اینکه یارای کمک به دیگران را از دست می‌دهند چه بسا خود به اقلامی نیاز پیدا کنند. اگر افزایش هزینه‌ها در پی رشد تقاضا نباشد بی‌شک تخفیفات تبلیغ‌ شده معنادار می‌شود در غیراینصورت گزافی بیش نیست. افزایش 14درصدی حقوق به طور میانگین در حالی کفاف هزینه‌های ماهانه‌ی اضافه شده را نمی‌تواند پاسخ دهد که افزایش بهای مسکن و حمل و نقل لحاظ نشده و این گزارش تنها به اقلام مصرفی ماه رمضان پرداخته است. به نظر می‌رسد در شرایطی که با وجود همه‌ی نظارت‌ها و کنترل‌ها، همیشه بازاربه نوعی مسیر خود را طی می‌کند، برخورد هوشمندانه‌تر در زمان اعلام برخی از تصویب‌ها و ابلاغیه‌ها نیز می‌تواند حائزاهمیت باشد. مثلا حالا که درست یا غلط، همواره معادلات نامریی درسیستم قیمت‌گذاری‌ها وجود دارد، شاید زمان خوشحال کردن بازنشستگان از افزایش 14درصدی حداقل مزد کارگران در سال 1395 می‌توانست اندکی زودتر یا دیرتر از ماه رمضان باشد!