آثار مثبت و منفي دوستيهاي دوران نوجواني
ای دوست مرا به حال خود بازگذار!
والدين و مسئولان هميشه دربارهی روابط همتايان با يكديگر هشدار ميدهند، اما همتايان ميتوانند تاثيرات مثبت عميقي روي يكديگر داشته باشند. «از اينكه ناچارم هميشه فلان لباس را بپوشم و فلان كار را بكنم تا دوستانم مرا بپسندند و من را در جمع خودشان راه دهند، خسته شدهام. من دوست دارم بنابه ميل و سليقهی خودم زندگي كنم. طبيعي است كه بعضي از مردم فيلمهاي مورد علاقهی مرا دوست ندارند، جور ديگري لباس ميپوشند يا اصلا آرايش نميكنند. دوست ندارم به ميل دوستان و همسالانم سبك خاصي را در زندگي داشته باشم. هركس بايد آنطور كه ميخواهد زندگي كند و در عينحال به وجود و شخصيت خودش افتخار كند چون اگر همه ما شبيه هم باشيم، چهطور ميتوانيم با آدمهاي تازه و متفاوت آشنا شويم؟» اين سخنان يك دختر نوجوان است كه از فشار همتايان و همسالان خسته شده و دوست دارد خودش باشد. فشار همسالان باعث سركشي بسياري از نوجوانان و درگير شدن آنها با خانواده ميشود.
همتايان شما چه كساني هستند؟
وقتي شما بچه كوچكي بوديد معمولا والدينتان برايتان دوست پيدا ميكردند، شما را به ورزشگاه ميبردند و براي تفريحات شما برنامهريزي ميكردند. حالا كه شما نوجوان شدهايد، خودتان دربارهی دوستان و گروهي كه با آنها اوقاتتان را ميگذرانيد، تصميم ميگيريد. دوستان و همتايان كساني هستند كه هم سن شما بوده و تجربيات و سليقهی آنها مثل شماست. شما و دوستانتان هر روز با همديگر تصميم ميگيريد و روي انتخاب و رفتار همديگر تاثير ميگذاريد. اين مسأله تا حدي طبيعي است. بشر به طور طبيعي دوست دارد با افراد همتا و هم سن خودش ارتباط برقرار كند. هر چقدر استقلال شما بيشتر ميشود، همتايان شما به طور طبيعي نقش بيشتري در زندگيتان بازي ميكنند. در نوجواني و جواني بيشتر وقت شما با هم سن و سالانتان ميگذرد. همتايان شما ميتوانند هم رتبههايتان در مدرسه، دوستانتان در اماكن مذهبي، ورزشي يا كلوپهاي فرهنگي باشند. معمولا همتايان و همسالان در اين سنين در شيوهی لباس پوشيدن، فعاليتها و سبك و روش زندگي روي همديگر تاثير ميگذارند. معمولا آدمها براي اينكه در گروه همتايان پذيرفته شوند و مورد تحسين آنها قرار بگيرند، در تمام جهات خودشان را به آنها شبيه ميكنند.
تاثير همتايان هميشه بد نيست
والدين و مسئولان هميشه دربارهی روابط همتايان با يكديگر هشدار ميدهند اما همتايان ميتوانند تاثيرات مثبت عميقي روي يكديگر داشته باشند. گاهي اوقات منشأ استرسهاي زندگي نوجوان به همتايان و دوستان برميگردد. گاهي همتايان، نوجوان فشار ميآورند تا كارهايي خلاف ميل خود انجام دهد: دزدي، مصرف مواد مخدر و سيگار و انجام كارهاي پرخطر از اين قبيل هستند. متاسفانه در بيشتر موارد، مقاومت در برابر فشار همتايان مشكل است. گاهي گروه همتايان بدون آنكه كلمهاي حرف بزنند، به شكلي ساكت و موذيانه پيامهايي به نوجوان ميفرستند و به اين ترتيب او را وادار ميكنند تا فلان جور رفتار كند، لباس بپوشد و سبك زندگياش طور خاصي باشد. در اين شرايط نوجوان فقط در اثر فشار همتايان كارهايي ميكند كه شايد خودش مايل نباشد. در اين موارد اعتماد به نفس و نقش والدين بسيار موثراند، چون افرادي كه نميدانند در موقعيتهاي مختلف اجتماعي بايد چگونه رفتار كنند، به رفتار ديگران دقت كرده و سعي ميكنند مثل آنها رفتار كنند.
مقاومت تا پيروزي
بالاخره هر كس در مرحلهاي از زندگي به فشار سفت و سختي كه همتايان و همسالان به او وارد ميكنند، پايان ميدهد. مهم نيست چقدر در انتخاب دوستانتان عقل و درايت به خرج دادهايد يا چقدر آنها را ميشناسيد، اما دير يا زود به اين مرحله ميرسيد كه اجراي بعضي نظريات آنها، مشكل يا غيرقابل قبول است. مقاومت در برابر خواستههاي نادرست دوستان فقط به جرئت و شجاعت شما بستگي دارد.
به نداي درونيتان گوش دهيد
-اگر دربارهی موضوعي احساس خوبي نداريد، حتي اگر به نظر برسد حق با دوستانتان است، همين حس ناراحتي شما به اين معناست كه اين موضوع خاص به نفع شما نيست. اين نوع تصميمگيريها بخشي از جنبهی مقاومت دروني است كه به اعتماد به نفس شما بستگي دارد.
-هرچه بيشتر خودتان را بشناسيد، امكان مقاومت در برابر تمايلات ديگران در شما بيشتر ميشود.
-دربارهی شرايط احتمالي كه فشار ايجاد ميكنند برنامهريزي كنيد. اگر دوست داريد به ميهماني يكي از دوستان برويد اما ميدانيد كه ممكن است در آنجا مواردي وجود داشته باشد كه خلاف ميل شماست، در اينباره خوب فكر كنيد و اگر هم ميرويد قبلا دربارهی شرايط چالش برانگيز مربوطه بيانديشيد. تمرين كنيد كه چطور «نه» بگوييد.
-يك عبارت رمز را ميان خود و خانوادهتان مشخص كنيد. با اين كار اگر در يك شرايطي قرار گرفتيد كه مثلا دوستان از شما درخواست كار خلافي داشته و يا رفتار ناپسندي از آنها سر ميزند كه شما را هم درگير ميكند، ميتوانيد با تلفن و يا پيام كوتاه و به كار بردن رمز مربوطه به والدينتان خبر دهيد كه به آنجا آمده و شما را به منزل ببرند.
-«نه» گفتن راحت را ياد بگيريد. اين كار به تمرين احتياج دارد، ضمن اينكه اگر دوستان شما خوب و مناسب باشند هيچوقت مجبور نيستيد «نه»، گفته يا با توجيه و معذرت خواهي از زير فشار درخواست نامناسب فرار كنيد. پس اگر دوستتان به شما سيگار تعارف كرد خيلي راحت بگوييد: «نه» عموي من سال پيش بر اثر سرطان ريه ناشي از سيگار فوت كرده و من دوست ندارم به اين عاقبت دچار شوم!»
-با آدمهايي دوست شويد كه منش و سبك زندگي آنها مثل شماست. دوست خوب كسي است كه در شرايط مختلف حامي شما باشد. مطمئن باشيد اگر فقط يك نفر ديگر در گروه دوستان مثل شما باشد و با درخواستهاي نادرست ساير دوستان شما مخالفت كند، قدرت شما دو نفر چند برابر ديگران ميشود.
-از نيروي والدينتان كمك بگيريد. اگر دوست شما كار خلافي كرد، به او بگوييد: «اگر مادرم بفهمد خیلی ناراحت میشود! او خيلي زود به اين جور مسائل پي ميبرد و من نميخواهم او از من ناراحت شود.»
- اگر شرايطي واقعا خطرناك به نظر ميرسد، بدون معطلي مراتب را به والدين، مسئولان مدرسه يا فرد بزرگسال معتمد ديگري اطلاع دهيد.
مقاومت در برابر فشارهاي منفي دوستان راحت نيست اما وقتي آن را انجام دهيد، بعد از آن حس خوبي به شما دست ميدهد و حتي گاهي اين شما هستيد كه روي دوستان تاثير مثبت ميگذاريد. اگر جرئت بيان مسائل متفاوت از دوستان را داشته و بتوانيد در مقابل درخواست آنها مقاومت كنيد، اين آنها هستند كه دنبالهروي شما ميشوند. شما ميتوانيد يك راهنما باشيد و مطمئن باشيد اين ظرفيت را داريد كه تغييرات مثبت و چشمگيري در دنياي اطرافتان ايجاد كنيد.دوستي: نوجوانان در ميان همتايان دوست پيدا كرده، پذيرفته شده و تجربياتشان را به هم منتقل ميكنند كه اين دوستيها ميتواند سالها ادامه پيدا كند.الگوهاي خوب و مثبت: همتايان نمونههاي خوبي براي هم هستند. دوستاني كه در ورزش، فعاليتهاي علمي يا فرهنگي در مراحل مطلوبي هستند، تاثير مثبتي روي دوستان خود دارند. دوستان با وفا و مهربان همين حس را به همتايان منتقل ميكنند. حتي ديدن همتاياني كه دوست شما نيستند هم تاثيرگذار است. وقتي ميبينيد فردي همسن شما در المپيك يا مسابقات علمي و فرهنگي به مدارج بالا رسيده، تشويق ميشويد كه فعاليتتان را بيشتر كنيد.واكنش و نصيحت همتايان: وقتي شما ايدهاي جديد ميدهيد، باورهايتان را مطرح ميكنيد و دربارهی مشكلاتتان صحبت ميكنيد، همتايان و دوستانتان هستند كه واكنش مناسبي نشان داده و به شما گوش ميكنند. همتايان در تصميمگيريها هم به شما كمك ميكنند، اينكه چه واحد درسي را انتخاب كنيد، چطور با فلان معلم و استاد كنار بياييد و مسائلي از اين قبيل.اجتماعي شدن: گروه همتايان فرصتي را برايتان فراهم ميكنند تا مهارتهاي اجتماعي جديد را امتحان كنيد. بودن با افراد مختلف باعث گسترش دايرهی ارتباطات اجتماعي شما شده، ارتباطات جديد ايجاد ميكند و راه كنار آمدن با آدمها را به شما ياد ميدهد.
تشويق: همتايان شما را تشويق ميكنند تا براي يادگيري فلان مهارت يا مطالعه مواد درسي بيشتر تلاش كنيد. آنها با شما همدردي ميكنند و تجربيات مشتركشان را در زمينهی خاص به شما انتقال ميدهند.