راهکارها و مشکلات حفظ هویت تاریخی و فرهنگی شهری
چند سالی است که مرتبا از گوشه و کنار میشنویم فلانشهر تاریخی به دلایل مالی یا مدیریتی در حال از دست دادن بخشی از ارزشهای تاریخی کالبدی خویش است و کاری از دست شهروندان برای حفظ آن برنمیآید، یا ارزشهای فرهنگی و اجتماعی خود را به دلیل هجوم اطلاعات و فناوری به فراموشی میسپارد و سازمانهای متولی در جلوگیری از آن عاجز هستند. دردناکتر آنجاست که برنامهریزیهای غیرمشارکتی به تخریبهای غیرقابل بازگشتی در مناطق تاریخی و بافتهای ارزشمند منجر شده است. ارزش یا باوری که دارای اعتبار بوده و به هنجار عمومی مطلوب تبدیل شده باشد، ممکن است مفهومی و غیر ملموس باشد، ولی وقتی که جنبه بصری و ملموس به خود گرفت، تبدیل به هویت شده و منشاء تمایز، برجستگی و تشخیص پدیدههای مختلف ازجمله کشورها، ملتها و بهویژه شهرها میشود.
آنچه مسلم است، ارزشها به یکباره به وجود نمیآیند، بلکه به مرور زمان و در پی حوادث و وقایع در مقاطع مختلف تاریخی شکل میگیرند و تحت تاثیر جریانهای مختلف ممکن است در مقطعی از زمان کم اهمیت شده، سلسله مراتب آنها تغییر کند، ولی به ندرت از بین میروند، بنابراین وظیفه جوامع انسانی است که نسبت به حفظ آنها تلاش کرده و آنها را کمبها نشمارند، زیرا ارزشها نماد تکامل تاریخی و مبنای هویت ملی یک کشور، منطقه، شهر و حتی محله هستند با این وجود برنامهریزی شهری که عبارت است از تامین رفاه شهرنشینان از طریق ایجاد محیطی بهتر، مساعدتر، سالمتر، آسانتر، موثرتر. برنامهریزی شهری یک فرایند پویا و گویاست، به دلیل آنکه روابط انسانی ویژگی پویایی آن را تضمین میکند. در هزاره سوم که با عنوان «عصر اطلاعات، ارتباطات» و جهانی شدن اقتصاد، فرهنگ، اجتماع، سیاست و شکلگیری جامعه شبکهای و مادیزدایی اقتصاد و وابستگی آن به اقتصاد فرهنگی مشهور است، نگاه به ارزشها و به ویژه ارزشهای تبدیل به هویت شده، ازجمله مکانهای جغرافیایی و مخصوصا شهرهای دارای سابقه تاریخی و فرهنگی که نماد عینی تکامل جامعه بشری و تبلور ارزشهای آن هستند، اهمیت بهسزایی یافتهاند.
با توجه به اهمیت ارزشهای شهری در هویت بخشی به شهرها از یک طرف و جایگاه آنها در فرآیند توسعه اقتصادی پایدار شهری مبتنیبر اقتصاد فرهنگی از یک طرف دیگر، به همراه اقدامات گسترده فعالیتهای نوسازی شهری و بهویژه مراکز شهری در کشور زمانی معنادار خواهد بود که تبلور عینی در فیزیک شهر داشته و در واقع کالبد بیرونی و فیزیک شهر را تحت تاثیر قرار میدهد. اهمیت بحث هویت شهری از آنجا ناشی میشود که انسان با عدم ادراک خود و رابطهاش با جهان پیرامون دچار هراس میشود. حفظ هویت و اصالت شهری و تبیین حیاط شهری براساس شواهد و مدارک علمی همواره مورد توجه بوده است ازجمله شاخصهای مهم هویت شهری میتوان به حس آسایش، امنیت، آرامش، حس تعلق به مکان و امکان ایجاد تعاملات اجتماعی میان ساکنان برشمرد همچنین در راستای تحقق توسعه پایدار شهری میبایست شرایطی فراهم شود تا امکان بستر سازی توسعه پایدار انسانی و بهبود رفاه اجتماعی، شهروندی به برقراری عدالت اجتماعی منجر شود.*مشاور برنامهریزی