چرا آستانه تحملمان پایین آمده است؟
کمرنگشدن مدارا و صبر در جامعه
بیشک یکی از عوامل پایینآمدن آستانه تحمل در جامعه این است که گاهی مردم در امور مختلف فقط خودشان را محق میدانند و راههای کنترل و مقابله با عوامل تنشزا و عصبانیت را نمیدانند. بیشتر مشکلات ناشی از کمشدن آستانه تحمل زمانی اتفاق میافتد که ذهنیت قالب این است که حق با من است یعنی بدون درنظرگرفتن شرایط دیگران، حق را کاملا به خودمان میدهیم. گاهی هم افراد اطلاع کافی ندارند و نمیدانند که چگونه بحرانهایی که موجب خشم و عصبانیت میشود را مدیریت کنند. به اعتقاد دکتر امیرمحمود حریرچی وجود امنیت و اعتماد اجتماعی در دوران ما شاید اساسیترین نیازهای انسان امروزی بعداز نیازهای بیولوژیک است و فقدان آن موجب آشفتگی میشود. این جامعهشناس با اشاره به اینکه توصیه به مدارا و همزیستی مسالمتآمیز در شرایطی که بیعدالتی و نابرابری حکمفرما باشد، کارساز نیست؛ میگوید: در جوامع امروزی در کنار برابری در استفاده از فرصتها، تحقق حقوق شهروندی، اخلاقمداری، رنگباختن خودخواهیها و مداراپیشگی از اهمیت زیادی برخوردار است. دکتر حریرچی میگوید: در دوران زندگی سنتی در قالب خانواده گسترده و زندگی محلهمحور علاوهبر سادگی روابط اقتصادی و اجتماعی ارزشهای اخلاقی نیز حاکم بود و با ورود ریشسفیدان و گیسسفیدان برای حل مشکلات به صبوری و مدارای کمتری نیاز بود و حقوق غیر پیچیده انسانها بهمراتب کمتر از زمان حال که همه روابط دچار پیچیدگیها بغرنجی شده است، بود و متاسفانه درحال حاضر زائلشدن حق افراد در جامعه مدرن و شهری که در لفافهای از قوانین و دیوانسالاری پیچیده شده را در هالهای از تردید و ابهام قرار داده است؛ بنابراین صبر و مدارا برای زندگی در چنین شرایطی الزامیست. اما علی گرانمایهپور؛ استاد علوم ارتباطات و مطالعات رسانه از زاویهای دیگر به بحث مدارا و صبر در جامعه میپردازد و معتقد است: اگر جامعه ایران را از منظر روانشناسی اجتماعی نگاه کنیم، میبینیم که از دهه ۸۰ بنا به دلایل مختلف این جامعه در حال حرکت بهسمت «عصبانیشدن» است. ما در ابتدای دهه ۸۰، این عصبانیت را فقط در قشر یا سن مشخصی از مردم میدیدیم و در جوانها کمتر دیده میشد و جوانها حوصله و تحمل بیشتری داشتند، اما درحال حاضر این عصبانیت و عدم تحمل را در نسل جوان هم میبینیم؛ به این معنا که خشم و عصبانیت به نسلهای جوانتر تسری پیدا کرده است. به گفته وی این موضوع دلایل مختلفی دارد؛ به عنوان مثال بعضی معتقدند فشار اقتصادی عامل این عصبانیت اجتماعیست و این عوامل قطعا بخشی از جامعه را تحت فشار اقتصادی قرار میدهد؛ پس، از منظر روانشناسی اجتماعی، ما جمعیت و مردم عصبانی داریم که برای کنترل آنها باید تدبیری بیندیشیم. از طرفی رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران معتقد است: آمار بالای پروندههای قضایی که ناشی از خشونتهای اجتماعی، طلاق، بیتفاوتی به درگیریهاست، میتواند ناشی از نبودن صبر، بردباری و مدارا در جامعه باشد. چندی پیش، سید حسن موسوی چلک در گفتوگو با روابطعمومی ستاد ملی صبر، با بیان این مطلب که جامعه ما از مدارا دور شده است، گفت: میزان جرم در جامعهای که صبر و بردباری وجود داشته باشد، کمتر است و جای آنرا انسجام، نشاط و تعلق اجتماعی خواهد گرفت. به گفته رئیس انجمن مددکاران اجتماعی، صبر را نمیشود با زور جا انداخت. صبر، جزو فضایل انسانی و اخلاقیست. این فضایل تنها در صورتی برای جامعه جا خواهند افتاد که بهخوبی به آنها پرداخته شود. وی گفت: به اعتقاد ما مددکاران اجتماعی جامعهای که مدارا پیشه کند، سلامت روانی-اجتماعی بیشتری خواهد داشت. طبیعتا در جامعهای که این شاخصها بالا باشد، سرمایه اجتماعی هم افزایش پیدا میکند که یکی از نتایج آن، کاهش جرایم و آسیبهای اجتماعیست. رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، با بیان این مطلب که مدارا و صبر در جامعه ما فراموش شده است، گفت: اگر عصبانی هم هستیم، نباید خشممان را بروز دهیم. هنگامی که در شرایط سختی هستیم یا در شرایطی که متناقض با نظر ما باشد، قرار میگیریم، اهمیت بردباری و مدارا دوچندان میشود. او در پاسخ به این سوال که چرا صبر اجتماعی مردم کاهش یافته است، گفت: دلایل متعددی وجود دارد. نخست اینکه اخلاق در جامعه نسبت به قبل ضعیفتر شده است. نکته دوم اینکه ما مدتهای مدیدیست که بهدرستی در حوزه اجتماعی و مولفههای فرهنگی کار نکردهایم. در همین بخش فرهنگی، عمدتا ممیزی کردهایم و گفتیم چه کاری نکنید. راهکار ندادیم و نگفتیم چه کاری بکنید. سید حسن موسوی چلک، افزود: همیشه بعد سلبی را بر بعد ایجابی موضوعات فرهنگی اجتماعی غالب کردیم و نتیجه هم نگرفتیم. بخش بعدی برمیگردد به اینکه ما به افراد عجولی تبدیل شدهایم؛ همیشه دیر کردهایم، همواره عجله داریم و فکر میکنیم حق با خودمان است. او تاکید کرد: مفهوم صبر و مدارا، یکی از مولفههاییست که در بحث حقوق شهروندی آن را دنبال میکنیم. ما برای اینکه به حقوق مردم احترام بگذاریم، صبر نداریم؛ در عین حال انتظار داریم که به حقوق خودمان تعرض نشود./زهره حاجیان/ ایسکانیوز