روایتی از واقعیت تا شایعه؛
خونِ دلِ دریاچه ارومیه به رخسار نشست
تابستان سال ۸۹ اوج بحرانی شدن وضعیت دریاچه ارومیه در پی افزایش تبخیر و بالارفتن میزان غلظت نمک بود سالی که برای اولینبار دریاچه تغییر رنگ داد و از همان سال با سرخشدن این تالاب اظهارنظرهای مختلفی شکل گرفت و به سرعت در رسانهها منتشر شد. در این زمینه، مقالهای مشروح به قلم سکینه اسمی در خبرگزاری مهر منتشر شده است که در بخشهایی از آن، آمده است: هرچند کارشناسان محیطزیست بلافاصله با بررسیهای دقیق اعلام کردند این تغییر رنگ در پی تولید رنگدانههای قرمزرنگ جلبکها و باکتریهای شور پسند است اما اعلامنظرهایی مبنی بر «کشند قرمز» و مواد سمی ناشی از فاضلابهای ریختهشده به دریاچه موجی از نگرانیها را ایجاد کرد. نکته قابلتأمل اینکه بر اساس اعلام مسئولان ستاد احیای دریاچه ارومیه در حال حاضر دریاچه دوران تثبیت را طی کرده و مراحل احیای آن آغاز شده است، اما این ادعا نوک حملات منتقدان را بیش از پیش بهسوی این ستاد نشانه گرفته است. برخی از صاحبنظران اعتقاد دارند سرخ شدن دریاچه ارومیه گویای کاهش آب و افزایش شوری است و اگر دوران تثبیت تمام و دوران احیا آغاز شده چرا دریاچه ارومیه قرمزرنگتر از هر سال است؟ مجری و دبیر کارگروه ملی طرح نجات دریاچه ارومیه در پاسخ به این سؤال منتقدان میگوید: تغییر رنگ دریاچه ارومیه همهساله در تابستان به دلیل افزایش تبخیر و بالا رفتن میزان غلظت نمک روی میدهد و پدیدهای کاملاً طبیعی است. عیسی کلانتری با بیان اینکه وضعیت دریاچه ارومیه همچنان بحرانی است، میافزاید: اینکه اعلام میشود، دریاچه ارومیه در دوره تثبیت قرار دارد حرف درستی است چرا که امسال در مقایسه با سالهای گذشته که هر سال ۴۰ سانتیمتر آب آن کاهش مییافت وضعیت تثبیت شده است. وی با اشاره به اینکه تغییر رنگ دریاچه ارومیه به قرمز یک پدیده طبیعی و زیستمحیطی ناشی از افزایش غلظت نمک است ادامه میدهد: هماکنون اقدامات احیای دریاچه ارومیه ادامه دارد و اگر این روند با موفقیت طی شود دیگر در سالهای آتی با احیای دریاچه ارومیه شاهد تغییر رنگ دریاچه نخواهیم بود. این تناقضگویی و حرف و حدیثهای هرساله موجب شد موسسه تحقیقات علوم شیلاتی و مرکز تحقیقات آرتمیای کشور سال گذشته نتایج تحقیقات علمی خود را حول تغییر رنگ دریاچه ارومیه منتشر کند، اما ماجرا به اینجا ختم نشد و امسال نیز با سرخشدن دریاچه ارومیه دوباره همان حرفوحدیثها قوت گرفت. بر اساس اعلام گروه کارشناسی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی، رنگ قرمز مایل به صورتی تا زرشکی آب دریاچه ارومیه به سبب باکتریهای شور پسند پروکاریوت ایجاد شده است. مدیرکل حفاظت محیطزیست آذربایجان غربی با تأکید بر اینکه سرخ رنگ شدن دریاچه ارومیه برای مردم و شناگران هیچ ضرری ندارد اما میگوید: در پی بالا رفتن غلظت بیشازحد نمک بهتر است افراد مسن و افرادی که فشارخون بالا و نیز بیماران قلبی از شنا و یا حضور زیاد در آب دریاچه ارومیه خودداری کنند. آراسته با رد تمامی شایعات در خصوص تغییر رنگ دریاچه ارومیه ادامه میدهد: با رخ دادن پدیده قرمز رنگ شدن دریاچه ارومیه بازار شایعاتی چون ورود فاضلابها، مواد مضر و اینکه «کشند قرمز» موجب این پدیده شده نیز گرم میشود که محیطزیست استان تمام این شایعات را رد کرده و عنوان میکند این تغییرات کاملاً طبیعی و زیستمحیطی است. وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر هیچ فاضلابی به دریاچه ارومیه سرازیر نمیشود میافزاید: بر اساس مصوبه ستاد احیای دریاچه ارومیه و با نظارت کامل محیطزیست استان هماکنون پسابهای تصفیهشده از تصفیهخانههای استان در راستای احیای دریاچه وارد این تالاب میشود که در این خصوص نیز کارشناسان محیطزیست نظارت کامل دارند. آراسته در پاسخ به اینکه هماکنون دریاچه ارومیه در چه وضعیتی قرار دارد؟ تأکید کرد: بر اساس آخرین بررسیهای صورت گرفته در ۹ تیرماه سال جاری سطح تراز دریاچه ارومیه ۱۲۷۰.۷۲ بوده و هر سال با گرم شدن هوا تبخیر آب نیز افزایش مییابد اما در سالهای اخیر با اقدامات ستاد احیای شاهد تثبیت وضعیت دریاچه ارومیه هستیم. نتایج این تحقیقات نشان میدهد: رنگ آب در همه دریاچهها و منابع آبی بزرگ و عمیق تحت تأثیر رنگ مواد محلول یا جوامع میکروارگانیسمهای موجود در آنها متغیر است. تغییر شرایط اقلیمی و اکولوژیکی در دریاچه ارومیه باعث ایجاد تغییر در جمع میکروارگانیسمهای آن شده است و این امر بهنوبه خود تغییر رنگ آب این دریاچه را در پی دارد. به گفته این مرکز، دریاچه ارومیه دریاچهای بسته با شوری بالاتر از اشباع است که در شرایط دمایی بالا در وضعیت فعلی و کمبود اکسیژن، باکتریهایی نمک دوست از جنسهای هالوباکتریوم و هولوکوکوس و آرکوباکترها بهشدت تکثیر پیدا کرده، بهطوریکه تراکم آنها در این شرایط به حدود ۱۰۳ تا ۱۰۵ عدد در میلیلیتر آب دریا رسیده است.