احساس امنیت اجتماعی زنان؛ مولفه مهم حقوق شهروندی

وجود احساس امنیت اجتماعی به‌ویژه برای بانوان از شاخصه‌های مهم حقوق شهروندی به‌شمار می‌رود. حقی که گاهی به‌وسیله برخی افراد هنجارشکن نادیده انگاشته می‌شود و با تجاوز و تعدی به حریم آنان، زمینه‌های ایجاد وحشت و ناامنی را در جامعه فراهم می‌آورند. زنان و کودکان خیابانی به‌دلیل بی‌سرپرست بودن، نداشتن حامی و سرپناه، بیشترین قربانیان تعدی و تجاوز به‌شمار می‌روند. تجاوز به معنای ظلم، تعدی، تخطی و بیرون‌شدن از حد، حق و عدل است. تجاوز به عنف و آزارهای جنسی نوعی رفتار خشن و تحقیرآمیز به شمار می‌رود و زنان، اصلی‌ترین قربانیان آن هستند.شناسایی زمینه‎ها، انگیزه‎ها و علت‌های این رفتار ناپسند و ناهنجار می‎تواند در پیشگیری و رویارویی با این پدیده اجتماعی و بازتوانی آسیب‌دیدگان این خشونت مؤثر واقع شود. یکی از عوامل مهم جلوگیری از جرم در جوامع دینی، پایبندی به ارزش‎ها و باورهای الهی است اما دین به‌عنوان بازدارنده موثری در این ارتباط با تغییر گرایش‌ها به طرف آرمان‌‌ها و خواسته‌های مادی، تاثیرگذاری خود را از دست می‌دهد و این موضوع سبب می‌شود تا انواع انحراف‌ها و ناهنجاری‌های اخلاقی در جامعه شکل بگیرد.هنگامی که در جامعه‌ای خودآرایی و خودنمایی به‌صورت یک هنجار و ارزش اخلاقی دربیاید، افزایش و رشد تعدی‌ها و تجاوزهای جنسی دور از انتظار نیست. خانـواده‌ به‌عنوان بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی و با توجه به تاثیر مستقیمی که بر روح و روان کودکان برجای می‌گذارند، نقش مهمی را در حفاظت از اعضای خود در برابر بی‌بندوباری‌های اخلاقی و در نتیجه نهادینه‌ساختن باورهای دینی در اجتماع دارند.تجاوز به عنف در جوامع امروزی به‌عنوان یکی از علت‌های وحشت و احساس ناامنی در میان شهروندان مطرح است. حادثه‌ای که در روزهای گذشته برای زن جوانی که شبانه و هنگام رفتن به خانه به وسیله یک راننده شیطان‌صفت ربوده و به بیابان‌های جنوب تهران کشانده‌شد و مورد تعرض قرار گرفت؛ یکی از نمونه‌های بارز این احساس ناامنی به‌شمار می‌رود. به گزارش ایرنا، واکاوی و بررسی این موضوع مهم و راه‌کارهای پیشگیری از آن سبب شد با مجید ابهری؛ متخصص رفتارشناسی اجتماعی، بنیانگذار آسیب‌شناسی اجتماعی در ایران، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و نویسنده به گفت‌وگو بپردازیم.ابهری ریشه خشونت را خشم و پرخاشگری دانست و گفت: این آسیب اجتماعی در شکل‌های خشونت کلامی و فیزیکی مشاهده می شود و از جمله عوامل شیوع آن می‌توان به افزایش فیلم‌های ماهواره‌ای دارای صحنه‌های خشونت و فشارهای محیطی مانند فقر، بیکاری و تورم اشاره کرد. از دیگر علت‌های بروز این ناهنجاری اخلاقی باید به محدودیت‌های جنسی و رعایت‌نکردن برخی از اصول مثل حضور برخی از بانوان با ظاهر نامناسب در معابر عمومی که به‌عنوان یک عامل محرک پرداخت.این متخصص رفتارشناسی اجتماعی از دیگر دلیل‌های بروز این رفتار را فاصله‌گرفتن از ارزش‌های دینی و باورهای معنوی عنوان کرد و اظهار داشت: کمرنگ‌شدن امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر را که به‌عنوان اهرم‌های پیشگیری اجتماعی مطرح هستند از مجموعه علت‌های بروز خشونت جنسی، تجاوز و آزارهای مختلف از متلک‌پرانی تا مزاحمت‌های فیزیکی محسوب می‌شوند.بنیانگذار آسیب‌شناسی اجتماعی کشور ضمن اشاره به این موضوع که چگونه می‌توان از وقوع این قبیل رخدادها، جلوگیری کرد، یادآور شد: قربانیان در 65‌درصد از حوادث و آزارها در واقع مقصر اصلی هستند، به این دلیل که بارها نیروهای حافظ امنیت اجتماعی، پلیس و رسانه‌های مختلف نسبت‌به رعایت مسائل امنیتی به مردم هشدار داده‌اند تا آنها از پذیرفتن خوراکی از افراد ناشناس خودداری کنند چرا‌که دنبال آن بی‌هوشی، سرقت، تعدی و تجاوز رخ خواهد داد. همچنین ضرورت نداشتن استفاده از تاکسی‌های شخصی و غیرمجاز باید مدنظر باشد. این امر به‌عنوان دومین گروه از علت‌های قربانی‌شدن برخی از افراد محسوب می‌شود. عبور و مرور از معابر خلوت و تاریک یکی دیگر از زمینه‌های وقوع آزارهای جنسی به‌شمار می‌رود. بنابراین وقتی فردی از خودروهای غیرمجاز استفاده می‌کند باید به عاقبت کار خود بیاندیشد.عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران در ارتباط با پیامدهای این نوع خشونت‌ها و ناهنجاری‌های اخلاقی در جامعه، تصریح کرد: ایجاد اضطراب اجتماعی و دلهره در خانواده‌هایی که همسر، دختر و خواهر آنها شاغل هستند و در بیرون از منزل رفت‌و‌آمد دارند، به ایجاد احساس ناامنی اجتماعی می‌انجامد. با وقوع و بروز این‌گونه حوادث و بزرگ‌نمایی آن به‌وسیله شایعه‌پراکنان و شبکه‌های مختلف مجازی و اجتماعی احساس ناامنی اجتماعی بر بخش بزرگی از افراد و خانواده‌ها حاکم خواهد شد و این موضوع به اعمال برخی محدودیت‌ها در جامعه برای زنان منجر می‌شود. بنابراین احساس ناامنی ناشی از این‌گونه حوادث بسیار زیان‌بار خواهد‌بود و آثار روانی آن تا مدت‌ها در ذهن دختران و زنان باقی می‌ماند.ابهری برخوردهای سلبی را در رویارویی با این رفتارها ناکافی و ناکارآمد توصیف کرد و بیان‌داشت: برخوردهای چکشی، بخشی از کنترل و رویارویی با این ناهنجاری‌ها به‌شمار می‌رود اما آموزش و گسترش اهرم‌های اصلی پیشگیری اجتماعی مانند امربه‌معروف و نهی‌از‌منکر و ایجاد همدلی، وحدت و غیرت اجتماعی در جامعه، همکاری با پلیس و نیروهای حافظ امنیت و شکایت و پیگیری عوامل این‌گونه رفتارها می‌تواند به پیشگیری کاهش، کنترل و مبارزه با این پدیده کمک موثری کند.این متخصص رفتارشناسی اجتماعی نقش نهادهای آموزشی و فرهنگی را در مهار خشونت‌های جنسی ممتاز دانست و اظهار کرد: خانواده‌ها در جایگاه نخست آموزش رفتارهای انسانی و اجتماعی قرار دارند و سپس رسانه‌های مختلف از جمله صدا‌و‌سیما در مقام دوم آموزش، اطلاع‌رسانی و تشویق به همدلی اجتماعی هستند. نهادهای فرهنگی با آموزش‌های اجتماعی و مهارت‌آموزی‌های زندگی می‌توانند نقش قابل‌توجهی در کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی از جمله خشونت‌های جنسی داشته باشند البته ایجاد امکان ازدواج مانند تسهیل در وام ازدواج، مسکن‌های ارزان و اشتغال‌زایی می‌تواند تا میزان بسیار زیادی خشونت‌های جنسی را مهار کند.بنیانگذار آسیب‌شناسی اجتماعی کشور با اشاره به این مسئله که بارها متخصصان مسائل آسیب‌های اجتماعی، نسبت به ضرورت سامان‌‌دهی و نظم‌بخشیدن به مسافرکش‌ها و تاکسی‌های غیرمجاز هشدار داده‌اند، یادآور شد: ساماندهی اتومبیل‌های شخصی و مسافرکش تا میزان زیادی می‌تواند به افراد نیازمند واقعی و همچنین امنیت جامعه کمک کند اما بیکاری و مشکل‌های اقتصادی سبب افزایش این‌گونه خودروها و افراد می‌شود. تنها راه‌کار موثر اطلاع‌رسانی به افراد جامعه برای استفاده‌نکردن از این‌گونه خودروها است تا با بهبود وضعیت اقتصادی به موضوع سامان‌دهی مسافرکش‌های شخصی رسیدگی شود.