مسیر القاعده، پیش روی افراطگرایان داعش
داعش روی طناب راه میرود اما هنوز امکان بازگشتش وجود دارد. ائتلاف به رهبری ایالات متحده این گروه را از اکثر قلمروهایش در عراق و سوریه بیرون رانده است و همزمان اغلب استانهای خودخوانده این گروه در سایر اقلیم جهان اسلامی یا خلافت خود را ازدسترفته و یا تضعیف شدهاند. در ماه جولای ایالات متحده با پشتیبانی نیروهای محلی موصل، بزرگترین دژ داعش در عراق را پس گرفت و در ماه اکتبر نیز رقه، پایتخت خودخوانده داعش در سوریه آزاد شد. خلافت ممکن است در حد ایده کماکان وجود داشته باشد. برت مک گورک، نماینده ایالات متحده در ائتلاف ضد داعش میگوید، گروهی جهادی که قدرتمندترین گروه در تاریخ مدرن بود، اینک به حال نزار افتاده و آرمانی شکست خورده است. با وجود این دستاوردهای چشمگیر، ایالات متحده هنوز برای شکست این گروه مهیا نیست. داعش ممکن است دست به اقداماتی بزند که سلفش القاعده پس از پاکسازی در عراق و در لبه شکست به آن روی آورد: رفتن به زیر زمین، برهم آشفتن سیاسی و دامن زدن به فرقهگرایی؛ زمینهسازی برای شورش و بعد دوباره بازگشت و غرش. ایالات متحده برای مقابله با این چرخه نمیتواند به شرکایش متکی باشد، چرا که متحدان محلی در عراق و سوریه برای حکمرانی و اداره عملیات موثر ضد شورش ناآماده هستند. نهایتا اینکه مفهوم داعش تکثیر شونده و خطرناک است و ممکن است در آینده از سوی داعش و یا سازمانهایی که جانشینش میشوند مورد بهرهبرداری قرار گیرد. درنتیجه فعالیتهای تروریستی داعش در سطح منطقهای و بینالمللی تروریستی، همینحالا نیز علیرغم عقبنشینیهای در قلمرو در سطح بالایی قرار دارد و احتمالا ادامه خواهد یافت و شاید حتی در آینده نزدیک قدرتمند تر هم بشود. پرزیدنت دونالد ترامپ چندین سیاست ضد تروریستی مثبت را آغاز کرد یا ادامه داد، اما همزمان ابتکار عملهایی به خرج داد که خطرات برآمده از داعش را تشدید کرد. دولت آمریکا روابط با متحدان مهمی همچون عربستان سعودی را بهبود بخشید و نبرد نظامی که در زمان دولت باراک اوباما آغاز شده بود را ادامه داد تا بهطور پیشرونده داعش را از مقرش در عراق و سوریه بیرون براند. هرچند که لفاظیها و سیاستهای دولت علیه مسلمانان احتمالا برخی از مسلمانان آمریکایی را بیگانه خواهد ساخت و به رادیکالیزهشدن و بهنوعی همکاری دلسردکننده میان تشکلهای اسلامی با پلیس و سازمانهای اطلاعاتی منجر خواهد شد. بهعلاوه آغوش باز دولت به روی عربستان سعودی در خاورمیانه باعث بالارفتن فرقهگرایی خواهد شد که داعش و دیگر گروههای فکری شبیه از آن تغذیه خواهند کرد. نهایتا، کاهش کمکهای خارجی، بودجه وزارت امور خارجه و شماری از سازمانهای امنیتی باعث تزلزل دستگاه دیپلماسی و توانایی ایالات متحده در حل و فصل منازعات خواهد شد، تمام اینها برای جنگ با گروههای جهادی و ممانعت از گسترش آنها در حوزههای جدید ضروری است. هرچند بهنظر میآید وقوع بسیاری از تغییرات مثبت در دولت ترامپ غیر محتمل است، اقداماتی که در جنگ علیه داعش موثرتر خواهد بود عبارت است از تلاش برای آموزش نظامی متحدان و سرویسهای امنیتی آنها، البته با درنظر داشتن انتظارات واقعبینانه. دولت ترامپ و رهبران ایالات متحده بهطور کلی میبایست انعطافپذیری آمریکا را تقویت کنند، امری که سیاستهای کنونی باعث تضعیف آن شده است. داعش در طی دوسال گذشته بهطور مداوم شکستهایی را تجربه کرده است. از همه مهمتر پایگاههایش در سوریه و عراق بهطور چشمگیری تضعیف شده است. پاییز 2014 داعش کنترل اغلب شرق سوریه و غرب عراق، شامل رقه، موصل و تکریت را در اختیار داشت و تا بهار 2015 این گروه رمادی در عراق و پالمیرا در سوریه را نیز تصاحب کرده بود و همزمان خلافت خودخواندهاش در لیبی شهر سرت را تصرف کرده بود. از آن زمان ترکیبی از نیروهای دولتی عراق، شبه نظامیان کرد، نیروهای قبایل محلی و دیگران در شهرهای اصلی سوریه و عراق این گروه را تحت فشار قرار دادند. داعش احتمالا تمام قلمروی خود در عراق و سوریه را طی ماههای آتی از دست خواهد داد.