گدایی از آسـمان!

هر زمان صحبت از بحران کم‌آبی می‌شود، اولین فکری که به نظر مردم ایران می‌رسد این است که «خدا کند باران ببارد!» اما واقعیت این است که بارش‌ها تنها بخشی اندک از این مشکل را رفع می‌کنند و در درازمدت نیازمند روش‌های بهبود مصرف و توجه به میزان برداشت از منابع آبی هستیم. طی روزهای اخیر شاهد بارندگی‌های پراکنده و گاه مستمر در بسیاری از نقاط کشورمان بودیم که اتفاقات خوب و بدی را با هم رقم زد. در این شرایط که کشور از مساله‌ی کم‌آبی حال خوشی ندارد و تنش آبی رفته‌رفته به مرز بحران نزدیک می‌شود، این بارش‌ها می‌توانند کمک کنند تا اندکی از نگرانی‌های عمومی برطرف شوند؛ اما درست در همین حال، از آن‌جا که نمی‌دانیم بهترین تصمیم و عملکرد در شرایط بارندگی برای استفاده از این فرصت چیست و در زمینه‌ی استحصال آب هنور به آن مهارت لازم نرسیده‌ایم، این بارندگی‌ها به مثابه شانسی است که دود می‌شوند. در حال حاضر گزارش می‌رسد، حجم بارش‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری (اول مهرماه ۹۴) تا پایان هفته‌ی گذشته به ۴۹‌میلی‌متر رسید. آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد بارش‌های پاییزی هفته‌ی گذشته نیز در بیشتر نقاط کشور ادامه یافت و در طول یک هفته‌ی گذشته حدود ۱۳‌میلی‌متر بارندگی در کشور ثبت شد. براساس این گزارش، میزان بارش‌ها در سال گذشته و در همین زمان ۳۷‌میلی‌متر و متوسط درازمدت ۲۱‌میلی‌متر گزارش شده بود که نشان می‌دهد بارش‌های امسال حدود ۱۳۰‌درصد بالاتر از میانگین بارش‌های بلندمدت است. طبق اطلاعات بارش‌ها در حوضه‌های اصلی آبریز کشور، میزان بارندگی امسال کماکان در 2 حوضه‌ی آبریز ارومیه و خزر به ترتیب ۴۴ و ۱۱‌درصد کمتر از سال گذشته است. در طول هفته‌ی گذشته ۳۰‌میلی‌متر بارش در حوضه‌ی آبریز خلیج فارس و دریای عمان، ۱۱‌میلی‌متر در حوضه‌ی آبریز خزر و ۱۱‌میلی‌متر در حوضه‌ی آبریز دریاچه‌ی ارومیه گزارش شده است. همچنین ۷‌میلی‌متر بارش در حوضه‌ی فلات مرکزی و 1میلی‌متر نیز در حوضه‌ی هامون و مرزی شرق بارندگی ثبت شده است و تنها حوضه‌ای که بارش در آن ثبت نشده، حوضه‌ی قره‌قوم است. اما همان‌طور که اشاره شد بارش‌ها تنها عامل نجات‌بخش ما از این وضعیت نیستند. در سال‌های اخیر گرم شدن کره‌ی زمین و ازدیاد جمعیت، در کنار مصرف بیشتر باعث شده تا سطح آب‌های ذخیره‌ی زمین کم شده و البته تغییرات جوی هم نزولات آسمانی مانند برف و باران را کاهش داده است. همه‌ی این متغیرهای اثرگذار، کره‌ی زمین را به سمت بحران آب هدایت می‌کنند و این اتفاق بدی است که تمام کشورها با آن درگیر هستند. یک فعال بین‌المللی در حوزه‌ی آب معتقد است که بحران آب یک خطر بین‌المللی محسوب می‌شود و بسیاری از مناطق جهان را درگیر کرده و اکنون 37 کشور جهان واقع در منطقه‌ی خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا را با بحران شدید آب مواجه ساخته است‌. «اولریکه کلم»، مدیر بخش ارتباطات فدراسیون بین‌المللی اپراتورهای خصوصی آب موسوم به AquaFed، افزود: «ایران یکی از کشورهای تاثیرپذیر بحران کم‌آبی است که وارد مرحله‌ی تنش شدید آبی شده و چنانچه اقدامات مناسب انجام نشود، وارد مراحل خطرناک‌تری می‌شود که نمی‌توان کاری صورت داد.
وی افزود: بحران مزبور در مناطق دیگر جهان با درجات کمتر وجود دارد و از جمله جنوب غرب اروپا که پدیده‌های خشکسالی و سیل در آن به دفعات بیشتری دیده می‌شود». به گفته‌ی کلم، انجمن اقتصادی جهان، بحران آب را بزرگ‌ترین خطر بین‌المللی اعلام کرده و این امر نشان می‌دهد که مردم جهان باید با همکاری یکدیگر تلاش کنند تا از منابع موجود به طور مناسب استفاده کرده تا هم از هدررفت آن جلوگیری کنند و هم جلوی گرم شدن زمین را بگیرند. گروهی از دانشمندان جهان به تازگی گزارشی را منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد هم‌سو با گرم شدن زمین، احتمال خشکسالی نیز 15 الی 20‌درصد افزایش می‌یابد. مدیر بخش ارتباطات فدراسیون یاد شده، اضافه کرد: «اکنون 2.5‌میلیارد نفر در جهان به آب سالم دسترسی ندارند و هر روز 3هزار و 900 نفر کودک به خاطر آب آلوده جان خود را از دست می‌دهند. ایران، از نظر جغرافیایی در بخش نیمه‌خشک و خشک جهان قرار گرفته به شکلی که میانگین بارش در ایران حدود 250‌میلی‌متر است در حالی که میانگین جهانی حدود 850‌میلی‌متر؛ یعنی بیش از 3برابر ایران است. به اعتقاد کارشناسان رابطه‌ی بین توسعه‌ی صنعتی و اقتصادی با شرایط آبی یک کشور رابطه‌ی مستقیم است؛ به شکلی که کشورهایی همچون برزیل با 8200‌میلیارد مترمکعب، روسیه با ‌میلیارد مترمکعب، کانادا با 2900 و چین با 2800‌میلیارد مترمکعب پتانسیل آب تجدیدشونده‌ی سالانه و استفاده از این توانمندی در بخش صنعتی در سال‌های گذشته توانسته‌اند با جهش بسیار زیاد توسعه‌ی اقتصادی روبه‌رو شوند. بنابراین، مشکلات کاهش آب در ایران می‌تواند بر سایر حوزه‌ها حتی صنعت و اقتصاد هم اثر گذاشته و عواقب جانبی بسیار به دنبال داشته باشد. با توجه به همه‌ی این مسائل، بهتر است تا خیلی دیر نشده امکانات لازم را در جهت استفاده‌ی بهینه از بارش‌ها ایجاد کنیم و گامی برای آسایش نسل‌های بعدی برداریم.