درآمدهای صادرات برق، پایدارتر از درآمدهای صادرات گاز
درآمدهای صادرات برق، پایدارتر از درآمدهای صادرات گاز
مقایسهی تغییرات قیمت گاز و برق صادراتی کشور در سالهای اخیر و بررسیهای پارلمان اتحادیهی اروپا نشان میدهد قیمت گاز در مقایسه با قیمت برق وابستگی بیشتری به قیمت جهانی نفت دارد و در نتیجه درآمدهای حاصل از صادرات برق، پایدارتر از درآمدهای صادرات گاز است. ایران با داشتن ۳۴تریلیون مترمکعب ذخایر گازی، دومین دارندهی این ذخایر و با تولید روزانه بیش از۶۰۰میلیون مترمکعب، سومین تولیدکنندهی گاز در جهان به شمار میرود. براساس اظهارات مسئولین وزارت نفت قرار است با تکمیل طرحهای افزایش تولید از جمله فازهای باقیماندهی پارس جنوبی، میزان تولید گاز کشور تا پایان برنامهی ششم توسعه دوبرابر شود و در این صورت امکان صادرات گاز تا ۳۰۰میلیون مترمکعب در روز (۸برابر میزان فعلی) فراهم خواهد شد. برای کسب درآمد حداکثری و استفادهی بهینه از این ظرفیت،گزینههای متعددی وجود دارد که برای اولویتبندی بین آنها لازم است ملاحظات مختلف اقتصادی را در نظر گرفت. یکی از این ملاحظات، پایداری در درآمدهای صادراتی است زیرا با تحقق برنامهی افزایش تولید و صادرات گاز در برنامهی ششم، درآمدهای حاصل از فروش نفت، گاز نقش قابل توجهی در بودجهی دولت پیدا میکنند و پایداری درآمدها در بودجهی دولت اهمیت ویژهای دارد. مشکلات پیش آمده برای کشور بر اثر نوسانات شدید درآمدهای نفتی دولت در دورههای زمانی مختلف به ویژه در سالهای اخیر لزوم توجه جدی به این موضوع را بیش از پیش، روشن میکند. تاثیرپذیری قیمت محصول از نوسانات قیمت نفت، یکی از معیارهای مهمی است که برای سنجش پایداری درآمد میتواند استفاده شود. بررسی نوسانات شدید قیمت جهانی نفت به ویژه در یک سال اخیر نشان میدهدکه عوامل متعدد سیاسی و امنیتی در شکلگیری این نوسانات موثر هستند و کشورهای متخاصم جمهوری اسلامی ایران به ابزارهای کنترل قیمت نفت مسلط شدهاند. در نتیجه برای کاهش آسیبپذیری دولت از این نوسانات، لازم است وابستگی منابع درآمدی دولت به قیمت نفت کاهش یابد. بنابراین، برای استفادهی بهینه از ظرفیت صادرات انرژی به کشورهای منطقه، راهکاری در اولویت قرار میگیرد که وابستگی کمتری به نوسانات قیمت جهانی نفت داشته باشد. برای کسب درآمد از محل مازاد تولید گاز 2 گزینهی مطرح وجود دارد:
الف: صادرات گاز به صورت مستقیم
ب: تبدیل گاز به برق و صادرات برق
براساس اطلاعت موجود، با تغییر قیمت جهانی نفت از ۱۰۰ دلار به ۵۰ دلار به ازای هر بشکه در سال گذشته، قیمت گاز صادراتی کشور از ۴۵ سنت به ۲۵ سنت به ازای هر مت مکعب کاهش یافت. به عبارت دیگر با تغییر ۵۰درصدی قیمت جهانی نفت، قیمت گاز صادراتی ۴۴درصد تغییر کرده است. این در حالی است که در این شرایط، قیمت برق صادراتی کشور به عراق (به عنوان بزرگترین واردکنندهی برق ایران) از ۱۲ سنت به ۱۰ سنت به ازای هر کیلووات ساعت کاهش پیدا کرده که معادل ۱۷درصد تغییر است، در نتیجه درآمدهای صادرات گاز کشور در مقایسه با درآمدهای صادرات برق، وابستگی بیشتری به قیمت جهانی نفت دارند. گزارشهای معتبر بینالمللی نیز وابستگی بیشتر قیمت گاز به قیمت نفت را تایید میکنند. برای مثال، میتوان به تاثیر گزارش ۵۱۸۷۴۷ پارلمان اتحادیهی اروپا اشاره کرد که با عنوان تاثیر قیمت نفت بر قیمتهای انرژی اتحادیهی اروپا در سال ۲۰۱۴ منتشر شده است. این گزارش پس از بررسی تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم قیمت نفت بر قیمت حاملهای انرژی، از جمله گاز و برق نتیجه میگیرد که: رابطهی وابستگی قیمت نفت با قیمتهای گاز قوی است (هم برای قیمتهای وارداتی و هم برای قیمتهای نقدی)؛ در حالی که ارتباط قیمت برق با قیمت نفت متوسط است. با توجه به اهمیت پایداری درآمدهای بودجه، لازم است دولت به پایداری بیشتر درآمدهای صادرات برق نسبت به صادرات گاز، در اولویتبندی این 2 گزینه توجه کافی داشته باشد.
سید حمیدرضا قریشی/ آژانس خبری انرژی