نشریه «فارن پالیسی» تحلیل کرد؛
بولتون؛ نابودکننده ساختار تصمیمگیری در امنیت ملی آمریکا
نشریه «فارن پالیسی» نوشت: جان بولتون؛ مشاور امنیت ملی آمریکا پست خود را در وضعیتی کاملاً خراب و ویران ترک کرد. او کل ساختار تصمیمگیری سیاست امنیت ملی آمریکا را نابود کرده است!» این نشریه، روز جمعه با استناد بر گزارشی از سوزان گلاسر؛ خبرنگار روزنامه «نیویورکر» بهنقلاز یک مقام سابق کاخ سفید نوشت: «شورای امنیت ملی آمریکا، دیگر فاقد روندهای متعارف در این شوراست». پیشتر دکستر فیلکینز؛ همکار گلاسر نیز در گزارشی، از کاهش چنین روندهایی در این شورا سخن گفته بود که بهگفته برخی؛ بولتون در آن نقش داشته. آنها همچنین از وجود هرجومرج و یک نظام کاملاً شکستخورده و فقدان اولویتها در شورای امنیت ملی ایالات متحده آمریکا خبر داده بودند. بهگزارشِ ایرنا؛ مقام آمریکایی مذکور گفت: «نشستهای مهمی که باحضور رئیسجمهوری، رئیس ستاد مشترک ارتش و سران سازمانهای اطلاعاتی برگزار میشد؛ در دوران ریاست بولتون در این شورا بهندرت اتفاق میافتاد».
در حوزههای سیاسی مربوط به عراق و افغانستان و جلوگیری از خشونت و در برخی تصمیمگیریهای سیاسی از برخی از مقامات سابق دولتی شنیده شده که تقریباً از هفتههای اول ریاستجمهوری ترامپ ساختارها و روندهای تصمیمگیری کنار گذاشته شد. برخیازآنها علنی شده و برخیازآنها فقط نقض سنتهاست. برایمثال، چرا باید مایک پمپئو؛ وزیر خارجه بهجای یک مقام پنتاگون، از یک پایگاه نیروی هوایی در ایالت دلاویر بازدید کند. موارد جدیتر دیگری وجود دارد که شامل اتهاماتی درخصوص خودداری ترامپ و بولتون از همکاری با مقامات دفاعیست. برخی منتقدان میگویند که این مسائل، اهمیت چندانی ندارد. در ششدههای که از عمر شورای امنیت ملی آمریکا میگذرد، برخی از رؤسای جمهوری آمریکا اتکای بیشتری به آن میکردند و برخی دیگر، اتکای چندانی به آن نداشتند. برخی دیگر چنین استدلال میکنند که شورای امنیت ملی آمریکا از باتلاق عراق و ویتنام جلوگیری نکرد و راهحل عملی برای پیروزی در جنگ افغانستان یا لیبی ارائه نداد و اقدامی در حفاظت از کارگران آمریکایی در مقابل شوکهای تجاری چین انجام نداده است. این شورا همچنین نقشی در جلوگیری از نسلکشی در رواندا یا سوریه نداشته است؛ شاید آمریکا دیگر به این شورا نیاز ندارد.
جان گانس؛ مورخ روند عملکرد شورای امنیت ملی آمریکا، به گزینههای دیگری (ازجمله فرانکلین روزولت) اشاره میکند که بهگفته او؛ همواره علاقهمند بود تا دیگران؛ ازجمله رهبران نظامی دیپلماتها، کنگره و حتی هری ترومن (معاون خود) را از تصمیمگیریهای خود دور نگه دارد. ظاهر این رویکرد بهمذاق ترامپ خوش آمده و او نیز دوست دارد که اعضای تیمش مانند گلادیاتور باهم بجنگند! بهگفته یک مقام کارکشته کاخ سفید؛ وزارت دفاع و خارجه آمریکا، شورای امنیت ملی آمریکا در ابتدا بهمنظور جلب حمایت سیاسی و تضمین اینکه مقامهای مختلف کابینه، نمایندگان منافع مهم و گروههایی در حیات سیاسی آمریکا درخصوص تصمیمگیریهای در زمینه جنگ و صلح احساس آرامش میکنند، تشکیل شد. حفظ این حمایت سیاسی ازسوی برخی از اعضای ائتلاف خود موضوعی مهم برای ترامپ بوده اما او علاقه چندانی به استفاده از ساختارهای رسمی برای کسب چنین حمایتی ندارد. بهکارگرفتن و اخراج بولتون، همگی بخشی از ابزار مدیریتی ترامپ را نشان میدهد. شورای امنیت ملی آمریکا، به مدلی نیاز دارد که به افزایش احتمالی کارکنان یا بودجه احتیاجی نداشته باشد؛ برعکس باید به اعضای دستگاه اجرایی و اعضای کنگره اجازه دهد تا بر تلاشهای بسیار فنی و محرمانه نظارت داشته باشند. شورای امنیت ملی، با اصلاحات در روندهای خود باید با سیاستهای کشور که بهطورجمعی اتخاذ شده، همکاری کند؛ نهاینکه درمقابلآن قرار گیرد. شکست روندهای متعارف در دولت ترامپ، قضاوت درباره اولویتهای جانشینان بولتون را آسانتر میکند و نحوه گزینش اعضای تیم ترامپ نشان میدهد که او برای چه چیزی ارزش قائل است.
«فارن پالیسی» نتیجه گرفته که هرچند مشاور امنیت ملی سابق ترامپ، به نابودی شورای امنیت ملی آمریکا کمک کرد؛ اما این روند قبلازاینکه او بهکار گماشته شود، آغاز شده بود. حال سؤال اینجاست که جانشین بولتون چهگونه فردیست؟ چارلی کوپرمن، با سابقه طولانی فعالیت در نهادهای نظامی و اندیشکدههای مرتبط با محافظهکاران آمریکایی که بهطورموقت جانشین جان بولتون شده؛ بیشترین شانس را برای حضور دائمی در این سمت دارد اما ظاهراً او هم در ضدیت با ایران، دستکمی از بولتون ندارد. دونالد ترامپ؛ رئیسجمهوری آمریکا سهشنبه ۱۹ شهریورماه با انتشار پیامی در توئیتر، از اخراج جان بولتون خبر داد و چارلی کوپرمن را بهعنوان مشاور موقت امنیت ملی کاخ سفید منصوب کرد. اگرچه قرار است که مشاور امنیت ملی جدید بهزودی معرفی شود اما احتمال آنکه کوپرمن در این مقام باقی بماند، بسیارزیاد است. مواضع چارلی کوپرمن درمورد ایران و برجام، چندان با بولتون متفاوت نیست. معاون پیشین بولتون که اکنون جایگزین او شده؛ بیش از چهاردهه در سیاستگذاری امنیت ملی و برنامهریزی نقشآفرینی کرده است. او از ابتدای فعالیت خود بهعنوان یک سیاستمدار، مواضعی تند علیه ایران و حتی اسلام داشته و از طرفداران سیاست فشار حداکثری علیه تهران است.
هنگامیکه در ژانویه ۲۰۱۹ بولتون، کوپرمن را بهعنوان معاون خود معرفی کرد؛ دونالد ترامپ چهاردهه تجربه او در زمینه امنیت ملی را ستود. بولتون نیز گفت که او بیش از ۳۰سال مشاور من بوده و مهارت بالایی در زمینههای دفاعی، تسلیحاتی و فضایی دارد و این موضوع، برنامههای رئیسجمهوری برای امنیت ملی را تقویت میکند. همانزمان، انتخاب کوپرمن، با واکنش شورای روابط آمریکایی-اسلامی مواجه شد. این شورا که در زمینه حقوق شهروندی فعالیت میکند؛ بااشارهبه یکدهه فعالیت او در مرکز سیاست امنیتی، خواستار استعفای فوری کوپرمن شد. منتقدان کوپرمن معتقدند که او علیه مسلمانان توطئه میکند و باور دارد که مسلمانان، تهدیدی برای آمریکا و دموکراسی در این کشور هستند.
کوپرمن ۶۸ساله که در دوره ریاستجمهوری رونالد ریگان نیز در دولت آمریکا حضور داشت؛ فعالیت بهعنوان مدیر اجرایی شرکتهای «بوئینگ» و «لوکهید مارتین» را هم در سوابق خود دارد. او مدتها بهعنوان معاون بخش موشکی شرکت «لاکهید مارتین» فعالیت کرد و سپس معاون عملیات راهبردی و عملیات دفاع موشکی شرکت «بوئینگ» شد؛ سمتی که در سال ۲۰۰۶ از آن بازنشسته شد. ارتباط کوپرمن با مراکز نظامی را میتوان دلیل هواداری او از عملیات نظامی در کشورهای مختلف تعبیر کرد. با استعفای جیمز متیس از وزارت دفاع آمریکا، دونالد ترامپ تصمیم گرفت که نیروهای نظامی آمریکا را از سوریه خارج کند. در همانزمان، کوپرمن بهعنوان معاون بولتون منصوب شد. این انتصاب درآنزمان بهعنوان تقویت سیاستهای بولتون در مخالفت با گسترش نفوذ منطقهای جمهوری اسلامی ایران تعبیر شد. چندروز پس از انتصاب وی بهعنوان معاون بولتون، «والاستریت ژورنال» گزارش داد که بولتون از پنتاگون خواسته تا گزینههای مربوط به اقدام نظامی علیه ایران را ارائه دهد. در آنمقطع، بسیاری از ناظران مسائل آمریکا انتصاب کوپرمن را به تلاش بولتون برای تقویت کمپین فشار حداکثری علیه تهران تعبیر کردند.
او در انتخابات ریاستجمهوری ۱۹۸۰ آمریکا با بهرهگیری از ماجرای گروگانگیری کارکنان سفارت آمریکا در تهران، سهم بسزایی در پیروزی رونالد ریگان بر جیمی کارتر ایفا کرد. پسازآنکه ریگان با مواضع راست افراطی خود رئیسجمهوری آمریکا شد؛ کوپرمن، یکی از کسانی بود که وارد دولت شد. او مدیر کمیته مشورتی درخصوص کنترل تسلیحات و خلع سلاح بود. پسازآنکه دوره ریاستجمهوری ریگان بهپایان رسید، کوپرمن به بخش خصوصی نظامی بازگشت. وی، از سال ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۰ تحلیلگر ارشد دفاعی کمیته «خطر موجود» بود؛ کمیتهای که ازسوی راستگرایان آمریکایی و با هدف مقابله با تروریسم و ایدئولوژیهایی که تروریسم را هدایت میکنند، تأسیس شده. این کمیته، از زمان هری ترومن تاکنون، بر همه دولتهای آمریکا تأثیرگذار بوده است. جانشین جان بولتون، از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۰، در هیئتمدیره «مرکز سیاست امنیتی» فعالیت کرد. این اندیشکده که توسط فرانک گافنی اداره میشود؛ افکار ضداسلامی را ترویج میدهد و البته موافق برنامههای تهاجمی موشکی و سیاستهای نظامیست. کوپرمن همراه بولتون و متیو فریدمن، در سال ۲۰۱۵ «بنیاد آزادی و امنیت آمریکا» را تأسیس کردند که هدف آن، کمپین علیه توافق هستهای ایران بود. این سهنفر، در مارچ ۲۰۱۸ «مؤسسه امنسازی آمریکا» را بهعنوان نهادی غیرانتفاعی بهثبت رساندند. فریدمن که سابقه همکاری با پل مانافورت؛ مدیر سابق کمپین انتخاباتی ترامپ را دارد، از جمله دوستان قدیمی بولتون است که هردو مواضعی علیه ایران داشتهاند.
گفتنیست؛ جانشین جان بولتون، در سپتامبر ۲۰۱۵ نامهای را امضاء کرد که توسط مرکز سیاست امنیتی تهیه شده بود. در این نامه، با توافق هستهای ایران مخالفت و از اوباما خواسته شده بود که این توافق را لغو کند. در بخشی از این نامه آمده بود: «چطور میتوان برجام را چیزی غیر از یک توافق بد تلقی کرد؟» این نامه علاوهبر کوپرمن؛ توسط افراد دیگری نظیر جان بولتون، داگلاس ویث، جان کیل، پال ولفوویتز و جیمز وولسی و کسانی بهامضاء رسید که اغلب «جنگطلب» هستند. این احتمال وجود دارد که چارلی کوپرمن بتواند سمت مشاور امنیت ملی کاخ سفید را ازآنخود کند. دراینصورت، این انتخاب سمتوسوی سیاستهای آینده ترامپ را خصوصاً در حوزه دیپلماسی، روشن خواهد کرد.