حاشیههای یک تجارت پرسود
وقتی خاویار ایران سفرههای جهانی را رنگین میکند
5 سال است که از توافق 5 کشور حاشیهی دریای خزر برای ممنوعیت صید خاویار میگذرد و در این مدت تولید این محصول در کشور به بیش از 1.5تن به ارزش بالغ بر 3میلیون دلار رسیده و خاویار که روزی صیدش ممنوع شده بود، حالا تولید و صادر میشود. به گزارش ایسنا، سال 2010 و در پی کاهش شدید ذخایر آبزیان دریای خزر، 5 کشور حاشیهی این دریاچه با یکدیگر به توافق رسیدند تا ممنوعیت صید تجاری ماهی خاویاری را اعلام و تنها صید موردی، آن هم برای انجام تحقیقات و در راستای حفظ و تقویت ذخایر دریای خزر را از طریق پرورش و رهاسازی خاویار انجام دهند. در این راستا ایران هم این ممنوعیت را اعلام و با صیادان متخلف در این زمینه برخورد کرد تا بتواند به این وعدهی بینالمللی خود جامهی عمل بپوشاند. ایران دیگر تجارت پر سودی به نام «خاویار» نداشت تا اینکه پرورش خاویار ایرانی آغاز شد و به گفتهی حسن صالحی، رییس سازمان شیلات، تولید آن در سال جاری به حدود 1.5تن به ارزش 3میلیون دلار؛ که البته حجم انبوهی از آن صادراتی است، خواهد رسید. به گفتهی وی، حدود 50 مزرعهی پرورش ماهی خاویاری در استانهای گیلان، مازندران و گلستان، قم، لرستان، فارس و... فعال است که از این تعداد حدود 10مزرعه امسال به تولید خاویار میرسند. با توجه به وضعیت مزارع پرورشی و پتانسیل تولید به نظر میرسد امسال حدود 1.5تن خاویار و حدود 1000تن گوشت خاویار در کشور تولید شود. به گفتهی معاون وزیر جهاد کشاورزی گوشت ماهی خاویاری که قابلیت صادرات هم دارد، در هتلها و رستورانهای شهرهای شمالی کشور مصرف میشود و حدودا کیلویی 60هزار تومان است. صالحی پیشبینی کرده که امسال حدود 700تن گوشت منجمد ماهی خاویاری به کشورهای مختلف اروپایی صادر شود که ارزشی بالغبر 10میلیون و 500هزار دلار دارد. پیش از این نیز حسین عبدالحی، معاون آبزیپروری سازمان شیلات، دربارهی وضعیت صادرات و قیمت جهانی خاویار پرورشی ایرانی گفت که در سال گذشته یک تن خاویار تولید شد که حدود 800کیلوگرم آن به کشورهای مختلف به قیمت متوسط کیلویی 1700یورو (6میلیون تومان) صادر شد. وی، مقصد صادرات این محصول را کشورهای اروپایی همچون اسپانیا و فرانسه اعلام کرده و گفته در سال جاری روسیه هم به این کشورها اضافه میشود. گرچه براساس اظهارات این مقام مسئول برنامهریزیها برای افزایش تولید 3برابری خاویار پرورشی انجام شده تا تولید این محصول به 3تن در پایان امسال برسد؛ اما به گفتهی رییس سازمان شیلات، میزان تولید امسال این محصول ارزآور حدود 1.5تن خواهد بود و این یعنی افزایش50درصدی؛ نه 3برابری. البته پرورشدهندگان ایرانی ماهی استورژن امیدوارند توافق هستهای صادرات خاویار را احیا کند، چرا که به گفتهی اسحاق اسلامی، مدیر یک شرکت پرورش ماهی استورژن در روستای ساحلی گلدشت، در نتیجهی تعامل دولت با دنیا، مسیر صادرات خاویار ایرانی گشوده میشود. بنابراین براساس نظر تحلیلگران بازار خاویار، با توجه به اینکه آمریکا، اروپا و ژاپن معمولا بزرگترین بازارهای این محصول هستند، میتوان امیدوار بود برداشتهشدن تحریمها بهویژه تحریمهای بانکی صادرات خاویار را تسهیل و به شکوفایی این صنعت در ایران کمک کند؛ چرا که اگر خاویار به آمریکا صادر شود، خون تازهای به این صنعت تزریق میشود و درآمد ارزی مورد نیاز را به همراه میآورد. گرچه هماکنون پرورش و صادرات ماهی خاویاری در کشور پاگرفته است اما سازمان شیلات برای افزایش تولید این محصول ارزآور و ترغیب تولیدکنندگان و صیادان به تولید خاویار پرورشی به جای صید آن از خزر که ذخایرش در حال کاهش و تهدید است باید بیش از پیش زیرساختهای داخلی را ارتقا دهد و از پرورشدهندگان حمایت کند تا در آینده شاهد به تولید رسیدن مابقی مزارع پرروش خاویار و اضافه شدن دیگر مزراع پرورشی در کشور باشیم. باید دید آیندهی تولید و بازار خاویار پرورشی ایرانی به کجا میرسد و توافق هستهای ایران با کشورهای 1+5 برای توسعهی بازار خاویار پرورشی ایرانی میتواند به بازی برد برد تبدیل شود یا اینکه علیرغم باز شدن درهای بازار جهان به روی ایران، تولید چندانی برای عرضه و ارزآوری وجود ندارد.