پیشبینی اندیشمندان بینالمللی از عواقب ترور سردار سلیمانی
ایران پاسخ میدهد؟
حدود ساعت ۱ بامداد روز جمعه دو خودرو که شهیدان سلیمانی و ابو مهدی المهندس را از فرودگاه بغداد به شهر بغداد انتقال میدادند، مورد اصابت حمله موشکی قرار گرفتند و همه سرنشینان که ۱۰نفر بودند؛ ازجمله همراهان و محافظان شهید المهندس و شهید سلیمانی بودند تماماً به شهادت رسیدند. بهگزارشِ مهر؛ این جنایت ایالات متحده آمریکا واکنشهای فراوانی را بهدنبال داشت. رهبر معظم انقلاب اسلامی با صدور پیامی تأکید کردند: «سردار بزرگ و پرافتخار اسلام آسمانی شد. دیشب ارواح طیبه شهیدان، روح مطهر قاسم سلیمانی را در آغوش گرفتند. سالها مجاهدت مخلصانه و شجاعانه در میدانهای مبارزه با شیاطین و اشرار عالم و سالها آرزوی شهادت در راه خدا، سرانجام سلیمانی عزیز را به این مقام والا رسانید و خون پاک او بهدست شقیترین آحاد بشر بر زمین ریخت. این شهادت بزرگ را به پیشگاه حضرت بقیةاللهارواحنافداه و به روح مطهر خود او تبریک و به ملت ایران تسلیت عرض میکنم. شهادت، پاداش تلاش بیوقفه او در همه این سالیان بود؛ با رفتن او به حول و قوه الهی کار او و راه او متوقف و بسته نخواهد شد؛ ولی انتقام سختی درانتظار جنایتکارانیست که دست پلید خود را به خون او و دیگر شهدای حادثه دیشب آلودند». درهمینارتباط، گفتوگویی را با اندیشمندان مطرح جهان؛ ازجمله «جوزف نای» معاون وزیر دفاع پیشین آمریکا، «نادر انتصار» رئیس دانشکده علوم سیاسی آمریکا، «پل پیلار» عضو شورای اطلاعات ملی آمریکا، «شیرین هانتر» استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا و «ماجد غماس» نماینده مجلس اعلای اسلامی عراق، انجام داده است. جوزف نای؛ مبدع نظریه قدرت نرم و استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه هاروارد و محقق برجسته روابط بینالملل است. نای پیشازاین ریاست مدرسه حکومت جان اف. کندی دانشگاه هاروارد را نیز بهعهده داشت. ریاست شورای اطلاعات ملی، دستیار وزیر دفاع و دستیار معاون وزیر خارجه؛ برخی از مناصب دولتیست که پیشازاین نای برعهده داشته است. نادر انتصار نیز رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آلابامای جنوبی آمریکا و از کارشناسان مطرح مطالعات خاورمیانه و حقوق بینالملل بهشمار میرود. پل پیلار هم از اساتید دانشگاه «جرجتاون» آمریکاست و تاکنون مسئولیتهای متعددی را برعهده داشته که از جمله آنها میتوان به ریاست واحد تحلیل عملیات سیا در شرق نزدیک، خلیج فارس و جنوب آسیا اشاره کرد. پیلار همچنین سابقه حضور در شورای اطلاعات ملی آمریکا را بهعنوان یکی از اعضای اصلی این شورا در کارنامه فعالیت خود دارد. پروفسور شیرین هانتر نیز استاد دانشگاه «جرجتاون» آمریکا و عضو شورای روابط خارجی آمریکاست.
● آمریکا در اقدامی و بهدستور شخص دونالد ترامپ دست به ترور سردار قاسم سلیمانی زد. بهنظر میرسد آمریکا باایناقدام و برای فرار از استیضاح، سطح تنش با ایران را بالا برده تا بتواند مسائل داخلی آمریکا را به حاشیه براند. ارزیابی شما چیست؟
جوزف نای: بسیاری از مردم میگویند اخلاق هیچ نقشی در سیاست خارجی ندارد. کشورها باید ابزار دفاع از خود را فراهم کنند و هنگامیکه بقاء درمعرض خطر است، هدفها وسیله را توجیه میکنند. در جاییکه انتخاب معنیدار وجود نداشته باشد، هیچ اخلاقی نمیتواند وجود داشته باشد. همانطورکه فیلسوفان میگویند؛ «باید متضمن توانستن است». هیچکس نمیتواند شما را بهخاطر انجامندادن کار غیرممکن، مقصر بداند. بااینمنطق، ترکیب اخلاق و سیاست خارجی یک اشتباه منطقیست؛ مثلاینکه بپرسید آیا چاقو خوب صدا میدهد بهجایاینکه بپرسید آیا چاقو خوب میبرد یا اینکه آیا جارو بهجای جاروکردن، خوب رقص میکند. باایناستدلال در قضاوت درباره سیاست خارجی رئیسجمهوری ما باید بهسادگی بپرسیم که آیا کارکرد آن خوب بوده است؛ نهاینکه بپرسیم آیا کارکرد آن اخلاقی بوده است یا خیر. برخی اقدامات ترامپ درمقایسهبا اقدامات همه رؤسای جمهوری ما از زمان جنگ جهانی دوم بیسابقه نیست. هیچ رئیسجمهوری کاملاً اخلاقی نبوده است؛ اما کمترکسی بهاندازه ترامپ غیراخلاقی بوده است.
نادر انتصار: من با این ارزیابی تا مقداری موافقم؛ ولی این تنها دلیل دستور دونالد ترامپ به ترور سردار قاسم سلیمانی نمیتواند باشد. دلیل دیگر این دستور ایناستکه ما با رژیمی معتاد به جنگ، طرف هستیم و از روز اولی که ترامپ سر کار آمد، دولت او که از افرادی ضدایران و مایل به جنگ بودند، تشکیل شده بود. متأسفانه در ایران، درک درستی از رژیم حاکم در آمریکا و هدفهای آن وجود نداشته است. برخی در ایران، برداشتشان از ترامپ ایناستکه خود او جنگطلب نیست و اطرافیان او هستند که جنگطلب و ضدایران هستند. این، برداشت غلطیست. شخصی که جنگطلب نباشد، افراد جنگطلب و فاشیست را به کابینه خود وارد نمیکند. در توئیتی که امروز ترامپ فرستاد؛ او گفت که آمریکا باید سالهای پیش، سردار سلیمانی را ترور میکرد. او همچنین گفت که سردار سلیمانی شخص منفوری در میان ایرانیان و رهبران ایران بود و برخی از رهبران ایران برخلاف آنچه میگویند؛ از ترور سردار سلیمانی خوشحال شدند. ایران امروز با یک ابله و جنایتکار جنگی روبهروست؛ ولی هنوز در ایران برخی از مسئولین در خواب خوش هستند و درک نمیکنند که ترامپ مشغول پختن چه آشی برای ایران است.
پل پیلار: موقعیت سیاسی رئیسجمهوری ترامپ در داخل آمریکا تقریباً نشاندهنده اقدامات او؛ بهویژه در حوزه سیاست خارجی و امنیتیست. این امر کاملاً محتمل است که یکی از ملاحظات وی برای صدور دستور این ترور، منحرفکردن توجهها از مشکلات او در عرصه سیاست داخلی و نیز بهرهگیری از انزجار گسترده نسبت به ایران در محافل سیاسی آمریکاست؛ اما این احتمال نیز وجود دارد که درپی حمله نیروهای عراقی متحد با ایران به سفارت آمریکا در بغداد، ترامپ بهنحوی به فشارهای وارده ازسوی تندروها در دولت خود برای حمله به ایران پاسخ داده است.
شیرین هانتر: ترور سردار سلیمانی بیشتر مربوط به تحولات عراق و بهخصوص حمله حشد الشعبی به پایگاه آمریکا در عراق و کشتهشدن یک آمریکایی بود. همچنین تظاهرات ضدآمریکایی که پس از حمله نیروهای آمریکا به پایگاه حشد الشعبی صورت گرفت، در این تصمیم بیشتر اثر داشت تا مسئله استیضاح. درضمن، آمریکا از جانب بعضی محافظهکاران تحتفشار بود که جوابی به حمله به سفارت خود در بغداد بدهد. متأسفانه آمریکا، ایران را مسئول مشکلات خود در عراق، سوریه و لبنان میداند؛ بنابراین، لازم دید که نهتنها متحدان ایران؛ بلکه خود ایران را تحت حمله قرار دهد.
ماجد غماس: در ابتدا لازم است که این ضایعه بزرگ و شهادت این مَرد بزرگ را به مقام معظم رهبری و ملت شریف ایران تسلیت بگویم. پرواضح است که یکی از اهداف ایالات متحده آمریکا از ترور سردار رشید اسلام حاج قاسم سلیمانی، تضعیف مقاومت در سرتاسر منطقه است. سردار رشید اسلام؛ یعنی قاسم سلیمانی در رأس محور مقاومت قرار داشت و دستاوردهای تحققیافته تحت فرماندهی ایشان در سوریه، عراق، لبنان و ... کاملاً مشهود است؛ لذا، موردهدفقراردادن چنین شخصیت عظیم و بزرگی همواره در رأس اهداف آمریکا و اسرائیل بوده است. ازسویدیگر، نباید این اقدام جنایتکارانه را بهدوراز شرایط داخلی ایالات متحده آمریکا دانست. درحالحاضر، انتخابات ریاستجمهوری آمریکا نزدیک است و ترامپ خود را درآستانه کناررفتن از ریاستجمهوری میبیند. برهمیناساس، ترامپ نیاز به این داشت که بتواند دستاوردی را برای خود در جریان انتخابات ریاستجمهوری آینده بهدست آورد؛ لذا، تلاش کرد تا از ترور حاج قاسم سلیمانی بهعنوان اقدامی که بتواند در انتخابات از آن بهرهبرداری کند، استفاده کند.
● اقدام آمریکا در ترور سردار سلیمانی ازسویی، نشان میدهد که جنگ با ایران برای آمریکا در مقطع کنونی حائزاهمیت است؛ ارزیابی شما چیست؟
نادر انتصار: البته آمریکا مدتیست که جنگ اقتصادی و سیاسی را علیه ایران آغاز کرده و امید داشت که ازطریق سیاست «فشار حداکثری»، سیستم و دولت ایران را ساقط کند. با ترور سردار سلیمانی چنین بهنظر میرسد که رژیم آمریکا مایل است که از جنگ اقتصادی و سیاسی به اولین مرحله جنگ نظامی قدم بگذارد.
پل پیلار: رئیسجمهوری ترامپ وقتی میگوید خواهان جنگ بیشتر در خاورمیانه و ازجمله با ایران نیست، راست میگوید؛ اما اغلباوقات ترامپ ماهیت و عواقب اقدامات خود را درک نمیکند. ایرانیان، ترور سلیمانی را یک اقدام جنگی میدانند. ترامپ احتمالاً آنرا اقدامی جنگی نمیداند.
شیرین هانتر: ترامپ بازهم میگوید قصد جنگ ندارد؛ اما تحولات منطقهای و بهخصوص در عراق و نوعی مبارزه نیابتی بین ایران و آمریکا هرروز خطر برخورد نظامی گسترده را بیشتر میکند. بهطورکلی وضع فعلی نمیتواند تا همیشه ادامه داشته باشد.
● سردار سلیمانی بهعنوان یک مقام رسمی ایران و بهدعوت دولت عراق در این کشور حضور داشت که توسط آمریکا ترور شد. ازمنظر حقوق بینالملل این موضوع را چگونه ارزیابی میکنید؟
نادر انتصار: آمریکا با ترور سردار سلیمانی حقوق بینالملل را زیرپا گذاشته. البته باید درنظر داشته باشیم که ما با رژیمی یاغی طرف هستیم که حقوق بینالملل را مدتیست نادیده میگیرد و برایش قوانین بینالمللی مسخره هستند.
شیرین هانتر: هرنوع ترور برخلاف قانون است؛ چه داخلی چه بینالمللی. متأسفانه اغلب کشورها دست به عملیات غیرقانونی میزنند. دولت عراق هم متأسفانه قدرت لازم را ندارد که حاکمیت خود را بهطورمؤثر عمل کند. ضمناً گرایشهای مختلف در عراق وجود دارد که بعضیازآنها نسبت به ایران نظر خوب ندارند. مثلاً یک سؤال ایناستکه چه گروههایی اطلاعات مربوط به حرکت سلیمانی را به آمریکا داده بود؟
● باتوجهبه پیام آیتالله خامنهای که اعلام کردند انتقام سختی از آمریکا گرفته میشود؛ ارزیابی شما از پاسخ ایران به این اقدام چیست؟
نادر انتصار: یکی از دلایلی که دولت ترامپ به ترور سردار سلیمانی دست زد اینبودکه تصور میکند که ایران به شعاردادن بسنده خواهد کرد و قادر به پاسخدادن به تحریکات آمریکا نیست. حالا باید منتظر بود که ایران چگونه پیام آیتالله خامنهای را به سیاست عملی تبدیل خواهد کرد.
پل پیلار: ایران حتماً بهطور مؤثری مقابلهبهمثل خواهد کرد و این نه بهخاطر آنچه که رهبر معظم (انقلاب) گفتند؛ بلکه بهخاطر شخصیت برجسته (سردار) سلیمانی نزد مردم ایران است. ایران، برحسب شیوهها و زمانهاییکه خود انتخاب میکند، مقابلهبهمثل خواهد کرد؛ اما این ممکن است شامل تلاشهایی برای ترور یک شخصیت ملی آمریکا باشد که در این کشور، جایگاهی برابر با جایگاه سلیمانی در ایران داشته باشد.
ماجد غماس: اینبخش از کلام رهبر معظم اسلامی مبین آناستکه عزم ایشان مبنیبر انتقامجویی از جنایتکاران، جزم است؛ بنابراین، با این کلام رهبر معظم انقلابی ما باید منتظر وقوع رویدادهای اساسی در آینده نزدیک باشیم. طبیعتاً امروز دیگر همگان میدانند رهبر معظم انقلاب وقتیکه حرفی را بهزبان میآورند، آن حرف و کلام، پشتوانه عملیاتی دارد و قطعاً به منصه ظهور میرسد. اکنون همه نگاهها به تصمیمات بزرگ رهبر معظم انقلاب اسلامی دررابطهبا آینده و سرنوشت محور مقاومت در برابر وحشیگریهای آمریکا و اسرائیل دوخته شده است.
● گزارشگر ویژه سازمان ملل، ترور سردار سلیمانی را نقض حقوق بینالملل میداند؛ ارزیابی شما چیست؟
پل پیلار: باتوجهبهاینکه این ترور، دربرگیرنده حمله مسلحانه در داخل عراق علیه شهروندان ایرانی و عراقی و بدون دخالت و اجازه دولت عراق بوده است، هرگونه بحث و استدلال علیه این تعریف (نقض حقوق بینالملل) کاری دشوار است.
● رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیام تسلیت خود پس از شهادت سردار سلیمانی تأکید کردند که راه ایشان و مقاومت ادامه پیدا خواهد کرد. ارزیابی شما از این فراز از پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب اسلامی چیست؟
ماجد غماس: این دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، یک دیدگاه استراتژیک و مبنیبر سنت الهیست. براساس سنت الهی؛ خون شهدا موجب تحکیم اراده و عزم ملتها در برابر سلطهجویان است. طبیعیست که براساس این سنت؛ قاسم سلیمانیها جای سردار رشید اسلام را خواهند گرفت؛ بنابراین، این نگاه و دیدگاه مقام معظم رهبری درخصوص شهادت حاج قاسم سلیمانی، ریشه اعتقادی و البته عملی دارد.