همه می‌توانند توی «بورس» باشند!

درطول دوسال‌گذشته لایحه آزادسازی سهام عدالت، تقدیم مجلس شد و مجلس دراین‌زمینه ایرادی مبنی‌بر فقدان اذن رهبر معظم انقلاب را مطرح کرد؛ رئیس‌جمهوری نیز به‌منظور تسریع دراین‌اقدام موضوع را با رهبر معظم انقلاب درمیان گذاشت؛ تااینکه چندشب‌گذشته رهبر معظم انقلاب با ارسال ابلاغیه‌ای، اجازه آزادسازی سهام عدالت را صادر و در این ابلاغیه تأکید کردند تا دولت هرچه‌زودتر اقدامات لازم برای بهره‌مندی مردم از منافع خود را در دستورکار قرار دهد. حال، سهام عدالت بعد از سال‌ها آزاد شد و مشمولان این سهام که تا قبل از آزادسازی فقط قادر به دریافت سود سالانه بودند، بااین‌اقدام می‌توانند کل سهام خود را در بورس به‌فروش برسانند و نسبت به دارایی خود، دخل‌وتصرف داشته باشند. سازمان خصوصی‌سازی از مدت‌هاقبل خود را آماده این اتفاق و البته زیرساخت‌های لازم برای این‌اقدام را مهیا کرده بود؛ ازاین‌رو، رئیس این سازمان، دقایقی بعد از موافقت رهبر معظم انقلاب با آزادسازی سهام عدالت، اعلام کرد که مشمولان سهام عدالت از روز ۱۰ اردیبهشت‌ماه جاری به‌مدت یک‌ماه فرصت دارند درخصوص نحوه مدیریت سهام خود تصمیم‌گیری کنند که دراین‌زمینه مالکان سهام از روز تعیین‌شده نحوه مدیریت سهام خود که آیا تمایل به ورود مستقیم به بورس دارند یا خیر را تعیین کردند.
دارندگان سهام عدالت برای تعیین‌تکلیف سهام خود با مراجعه به سامانه www.samanese.ir دو راه پیش‌روی خود داشتند: نخستین روش، استفاده از روش سهامداری مستقیم است که براساس‌آن؛ مشمولین سهام عدالت دارنده تعدادی از سهام ۳۵ شرکت بورسی شده و به‌ازای سهام شرکت‌های غیربورسی سرمایه‌پذیر سهام عدالت، سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی را نیز دریافت خواهید کرد. در چنین حالتی، سهام عدالت بعد از دوماه از تاریخ درخواست، در سامانه سجام قابل‌مشاهده است و سهامداران می‌توانند آن‌را ازطریق کارگزاری‌ها به‌فروش برسانند یا نزد خود نگه دارند که دراین‌مدت، سهامداران باید برای دریافت کد بورسی اقدام کنند تا امکان فروش سهام در بورس برای آن‌ها مهیا شود. روش دوم، سهامداری غیرمستقیم است؛ یعنی سهامداران، سهام عدالت خود را دراختیار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی قرار می‌دهند و دیگر قادر به انتقال سهام عدالت خود به شخص دیگری نبوده و فقط قادر به دریافت سود سالانه سهام خود خواهند بود. نکته این‌است‌که بهترین روش برای مشمولین سهام عدالت کدام است؟ کارشناسان معتقدند که اگر مشمولین سهام عدالت، دارای کد بورسی هستند و نسبت به معاملات بازار سرمایه تسلط دارند، بهتر است روش نخست؛ یعنی سهامداری مستقیم را انتخاب کنند؛ دراین‌صورت به‌تناسب ارزش سهام عدالت سهام شرکت‌ها به‌حساب این افراد در سامانه سجام واریز می‌شود و می‌توانند آن‌ها را کنار دیگر سهم‌های خود در بورس نگه دارند؛ درغیراین‌صورت بهتر است از روش دوم؛ یعنی سهامداری غیرمستقیم ازطریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری استفاده و فقط روی سود سالانه آن حساب باز کنند.
حال، باتوجه‌به رشد پرشتاب این‌روزهای بورس، عرضه «شستا» به این بازار، آزادسازی سهام عدالت و عرضه سهام دولتی به بورس می‌تواند نقطه‌عطفی در رشد بیشتر این بازار تلقی شود؛ کارشناسان براین‌باورند آزادسازی سهام عدالت در کنار عرضه‌های جدید؛ از جمله خبرهای مثبتی تلقی می‌شود که می‌تواند به عمق‌بخشی بیشتر بازار سرمایه کمک کند. دراین‌زمینه بهمن عبدالهی به آزادسازی سهام عدالت و تأثیر آن بر روند معاملات بورس اشاره کرد و گفت: «سهام عدالت باید زودترازاین‌ها آزاد می‌شد؛ اما برخی از مشکلات موجود بر سر راه این‌اقدام، اجرای آن‌را به‌تعویق انداخته بود». این عضو شورای‌عالی بورس ادامه داد: «دارندگان سهام عدالت حق دارند نسبت به دارایی خود تصمیم‌گیری و مدیریت داشته باشند. چندسال بود که این حق از آن‌ها سلب شده بود که با دستور صریح رهبر معظم انقلاب، دارندگان سهام عدالت به حق خود رسیدند». او خاطرنشان کرد: «نحوه استفاده سهامداران از سهام عدالت، یک موضوع فنی و با برخی از پیچیدگی‌ها همراه است که در شورای‌عالی بورس باید موردبحث و نظرسنجی دقیق قرار گیرد و در کوتاه‌ترین زمان ممکن تصمیمات لازم اتخاذ شود تا مردم بتوانند به‌بهره‌برداری از دارایی خود بپردازند». او بابیان‌اینکه این اتفاق به‌عنوان یک ورودی جدید در بازار سرمایه می‌تواند تأثیر زیادی را در رونق بورس داشته باشد، افزود: «سهام عدالت، مالکیت حدود ۶۱ بنگاه اقتصادی را دارد؛ پس قابلیت خریدوفروش سهام عدالت در بورس می‌تواند باعث افزایش رونق بورس شود». او بابیان‌اینکه حمایت دوباره رهبر معظم انقلاب از بازار سرمایه می‌تواند اعتماد مردم را به‌سمت سرمایه‌گذاری دراین‌بازار جلب کند، گفت: «باتوجه‌به‌اینکه بورس جزو سالم‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در کشور است؛ افرادی‌که دراختیار خود دارای سرمایه‌های سرگردان هستند، می‌توانند اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس کنند». او باتأکیدبراینکه در ایران بیش از ۸۵درصد از تأمین مالی بنگاه‌ها ازطریق بانک صورت می‌گیرد، اظهار داشت: «اکنون بانک‌ها دیگر از توانایی لازم در حمایت از بنگاه‌ها برخوردار نیستند؛ به‌همین‌دلیل، بازار سرمایه می‌تواند به‌عنوان گزینه جایگزین بانک‌ها تلقی شود». او باتأکیدبراینکه بنگاه‌ها با عرضه سهام خود در بازار سرمایه، رقم قابل‌توجهی از نقدینگی را به‌منظور بهبود عملکرد فعالیت به‌سمت خود جلب خواهند کرد، اظهار داشت: «این اتفاق علاوه‌براینکه نیاز سرمایه‌ای بنگاه‌ها را برطرف می‌کند؛ در اقتصاد کشور مانع سرمایه‌گذاری در برخی از بازارهای موازی که به‌عنوان بازار فاسد محسوب می‌شوند، خواهد شد».
نصرالله بزرنی نیز بااشاره‌به‌اینکه آزادسازی سهام عدالت، تأثیر ماندگاری را بر روند معاملات بورس خواهد گذاشت، گفت: «بااین‌اقدام، تعداد وسیعی از جمعیت، وارد بازار سرمایه خواهند شد که برخی‌ازآن‌ها به‌دلیل شناختی که با بازار سرمایه‌دارند، ازاین‌بازار به‌عنوان بازار دائمی برای پس‌اندازهای خود استفاده خواهند کرد». او بابیان‌اینکه بااین‌روش، جمعیت بزرگ‌تری به اعضای این بازار اضافه شده و به‌مراتب اندازه بازار بزرگ‌تر می‌شود، اظهار داشت: «تقاضاها برای سرمایه‌گذاری به‌مراتب بیشتر از عرضه‌هاست که این خود عاملی برای افزایش سریع قیمت‌ها خواهد بود». این کارشناس بازار سرمایه افزود: «عرضه‌ها به‌شکل صندوق یا مستقیم خواهد بود که کمک زیادی به متعادل‌کردن عرضه‌وتقاضا در بازار می‌کند و باتوجه‌به وضعیت کنونی در بازار سرمایه، تأثیر این‌اقدام را در روند بازار سرمایه را باید به‌فال‌نیک گرفت». او بابیان‌اینکه آزادسازی سهام عدالت، ساختار بازار سرمایه را سالم و شفاف‌تر می‌کند، افزود: «اکنون میزان تقاضا در بازار به‌حدی زیاد است که خرید با روند معقول انجام نمی‌شود و صف‌های طولانی برای خرید، قیمت‌ها را بی‌نهایت افزایش داده؛ درحالی‌که آزادسازی سهام عدالت و عرضه سهام دولتی درقالب صندوق‌های ETF در متعادل‌کردن عرضه‌وتقاضا مؤثر است و هردو درجهت اصلاح کارکرد بازار سرمایه اقداماتی را انجام خواهند داد». او آزادسازی سهام عدالت را نشانگر حمایت رهبر معظم انقلاب از بازار سرمایه دانست و گفت: «بی‌تردید حمایت رهبر مؤثر در روند معاملات بورس خواهد بود و سرمایه‌گذار این اطمینان را می‌یابد که نظام، پشتیبان بازاری‌ست که مردم درحال‌فعالیت هستند؛ به‌همین‌دلیل، این افراد با اطمینان بیشتری مبادرت به سرمایه‌گذاری دراین‌بازار می‌کنند». او درپایان بابیان‌اینکه حمایت دولت از بورس فقط در ایران رخ نداده است، گفت: «در همه کشورها، دولت و حکومت در مقاطعی از زمان و با هدف اطمینان‌بخشی مردم، به دخالت در معاملات بازار می‌پردازند و از آن بازار حمایت می‌کنند».
فرهاد دژپسند ارزش اولین عرضه سهام شرکت‌های دولتی را ۲۳هزارمیلیاردتومان اعلام کرد و از مردم خواست از این فرصت به‌خوبی استفاده کنند. وزیر امور اقتصادی و دارایی بااشاره‌به‌اینکه همه مردم ایران به این واگذاری فراخوان شده‌اند، گفت: «اگر 8.5میلیون‌نفر شرکت کنند، سقف دومیلیون‌تومان است، اگر ۱۲میلیون‌نفر شرکت کنند، سقف درنظرگرفته یک‌میلیون‌تومان خواهد بود و اگر ۳۴میلیون‌نفر شرکت کنند، سقف لحاظ‌شده ۵۰۰هزارتومان می‌شود؛ لذا میزان سهام که به هر فرد تعلق می‌گیرد، بستگی به‌میزان مشارکت مردم در فراخوان دارد. کسی‌که در یک صندوق یک‌میلیون‌تومان سهام دارد، می‌تواند در دو صندوق دیگر هم اقدام به ثبت‌نام کند». او بابیان‌اینکه رهبر معظم انقلاب تدبیر خوبی را قائل شدند، افزود: «در شرایط کرونا خیلی از عزیزان ما شغلشان را از دست داده‌اند؛ لذا آزادسازی سهام عدالت، فرجی برای آن‌هاست و لطف مقام معظم رهبری قابل‌تقدیر است. بازار سرمایه با اقبال قابل‌توجهی روبه‌روست؛ در سهام عدالت و صندوق واسطه‌گری مالی یکم، ارزش سهام ارائه‌شده ۴۳۰هزارمیلیاردتومان است». او درمورد صندوق‌های واسطه‌گری بعدی گفت: «برنامه‌ریزی این‌است‌که بعد از اولین صندوق ای‌اتی‌اف، سراغ سهام عدالت می‌رویم و بعد از اعلام توزیع سهام اولین صندوق، سهام شرکت‌های بعدی را آماده می‌کنیم». او افزود: «چون در این عرضه‌ها تخفیف‌های قابل‌توجهی ارائه می‌شود، می‌خواهیم تمام آحاد و اقشار مردم از آن بهره‌مند شوند و از مدیریت بخشی سایر وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی استفاده می‌کنیم تا به همه اطلاع‌رسانی شود که نسبت به استفاده از این فرصت اقدام کنند». او بابیان‌اینکه در مردادماه پارسال به‌صورت بلوکی و بی‌واسطه عرضه از شش شرکت داشتیم، افزود: «این شش شرکت هیچ‌کدام با استقبال مواجه نشد؛ بنابراین، امکان عرضه بلوکی وجود ندارد. ما به‌دنبال برقراری عدالت هستیم تا توزیع ثروت صورت گیرد و ازطریق واگذاری بلوکی، این امر، ممکن نیست. ۲۳هزارمیلیاردتومان ارزش صندوق است که با تخفیف، به ۱۶هزارمیلیاردتومان می‌رسد و دوماه‌بعد، آزادسازی این سهام صورت می‌گیرد». او بااشاره‌به‌اینکه مدیریت دولتی صندوق در دوره گذار است، گفت: «قانون بودجه امسال، این اجازه را به ما داد تا برای یک‌دوره مدت‌داری، مدیریت صندوق توسط دستگاه تخصصی باشد و این‌گونه آزادسازی‌ها اولین تجربه دولت و کشور است». او ادامه داد: «اعداد و ارقام بودجه در پایه پیش‌بینی‌ست؛ چنانکه امروز باافتخار می‌گویم درآمدهای مالیاتی با ۱۰۲درصد محقق شده است. ازاین‌رو، ۶۱هزارمیلیاردتومان درآمد ناشی از مولدسازی دارایی دولت داریم و این افتخار است که این درآمد وارد خزانه می‌شود. قانون اجازه داده است که این درآمدها را افزایش دهیم». او درمورد محل مصارف درآمدهای حاصل از این واگذاری‌ها نیز گفت: «محل خرج آن، جزو منابع بودجه است. گاهی‌اوقات بسیار فانتزی فکر می‌کنیم؛ درشرایطی‌که بودجه بدون نفت را تجربه می‌کنیم، کرونا مانع از فعالیت‌های تجاری شده و تحریم ما را تحت‌تأثیر قرار داده، باید به‌دنبال تأمین منابع مالی جدید باشیم؛ لذا عرضه سهام دولتی کاری‌ست که آثار تورمی و مالی منفی ندارد؛ اتفاقاً کوچک‌سازی دولت را به‌همراه دارد و رابطه دولت و بازار را به نحو بهینه تنظیم می‌کند». او به سهام عدالت اشاره کرد و گفت: «۴۰درصد سهام عدالت را در بانک‌ها و بیمه‌ها در آینده نزدیک واگذار و آزادسازی خواهیم کرد. جامعه هدف ما خواص نیستند؛ بلکه توده مردم هستند؛ لذا ریسک پائین درنظر گرفته شده است». او درخصوص روش‌های مستقیم و غیرمستقیم آزادسازی سهام عدالت افزود: «روش مستقیم این‌است‌که مدیریت سهام را خود فرد عهده‌دار می‌شود؛ اما در روش واگذاری، وکالتی به شرکت سرمایه‌گذاری استان، مدیریت سهام و سهام‌گردانی به‌هردلیلی به نهاد ایمن واگذار می‌شود. درحال‌حاضر، نزدیک به ۹۰درصد روش مستقیم را انتخاب کرده‌اند». او گفت: «برای دارندگان سهام عدالت، کد بورسی صادر می‌کنیم و افراد اگر هیچ اقدامی هم نکنند، عضو شرکت سرمایه‌گذاری استان هستند. البته روزانه 100هزارنفر کد بورسی می‌گیرند که از هفته‌های بعد، این عدد به یک‌میلیون‌نفر در روز می‌رسد». او تصریح کرد: «تلاش می‌کنیم احراز هویت به‌صورت الکترونیکی انجام شود. برنامه ما این‌است‌که سازمان بورس، امور اجرایی خود را به شرکت‌های بورسی واگذار کند و بر بحث نظارت متمرکز شود. کار نظارت با شکل‌گیری بورس هوشمند، راحت‌تر و دقیق‌تر صورت می‌گیرد». او درمورد افراد جامانده از سهام عدالت تصریح کرد: «ازنظر قانونی نمی‌توانیم سهام دولت را بدون اذن قانون‌گذار به کسی واگذار کنیم و اکنون، به کسی‌که جامانده سهام عدالت ارائه شود». او درباره مشکلات فنی بازار سرمایه گفت: «تجهیزات و نرم‌افزارهای موردنیاز درحال‌نصب و اجرا هستند. وظیفه داریم به‌بهترین‌شکل از میهمانان بورسی پذیرایی کنیم که یک‌بخش آن، عرضه است که به‌طورمستمر درحال‌رأیزنی با بنگاه‌های بزرگ اقتصادی و سایر دستگاه‌ها هستیم تا عرضه مستمر انجام شود. دستگاه‌های اجرایی نیز درباره سهم شناور آزاد خود باید به کمک بورس بیایند». او افزود: «درآمد ناشی از خصوصی‌سازی در پارسال بیش از ۱۱۸درصد که حدود ۲۰۰۰میلیاردتومان بود؛ اما امسال فقط تا پایان فروردین‌ماه ۲۵۰۰میلیاردتومان عرضه داشتیم». او گفت: «کارگزاری‌ها باید درباره سرمایه موردنیاز رتبه‌بندی شوند؛ پس از اواخر خردادماه این سیاست و برنامه اجرا می‌شود». او همچنین درباره بسته‌شدن برخی از نمادها در بورس افزود: «در فرایند نظارت بر بازار سرمایه ممکن است شرایط و مشکلی پیش بیاید تا برخی از نمادها بسته شوند؛ البته هیچ‌چیزی از بسته‌شدن نماد، عاید سازمان و وزارتخانه نمی‌شود؛ وگرنه باقی نمادها ضرر می‌بینند. درکل، بسته‌شدن نماد به‌دلیل صیانت از حقوق مردم است».