شعارهای نخ‌نما‌شده کاندیداها در حوزه زنان
سومین و آخرین مناظره سیزدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری درحالی به پایان رسید که بازهم شاهد وعده‌های کلیشه‌ای پیرامون مطالبات جامعه زنان بودیم؛ حال‌آنکه طرح سطحی مطالبات بدون ارائه راهکار و برنامه مشخص نه‌تنها راهگشا نیست؛ بلکه تصور نگاه ابزاری به زنان را در اذهان تقویت می‌کند. «حضور زنان در ورزشگاه‌ها»، «اعطای گواهینامه موتور برای زنان»، «رئیس‌جمهوری زن»، «انتصاب وزرای زن» و ... از جمله مطالباتی‌ست که سال‌هاست به کلیشه‌ای برای جذب آرای زنان هنگام انتخابات تبدیل شده. نامزدها، بی‌توجه به آثار منفی وعده‌های این‌چنینی، هر چهارسال یک‌بار سعی در جلب‌نظر زنان دارند. به‌گزارش ایسنا؛ در مناظرات تقریباً تمام نامزدها هنگام پاسخ به سؤالات پیرامون مطالبات زنان در مناظرات، جمله «زنان نیمی از جامعه ایران را تشکیل می‌دهند» را به‌زبان آوردند اما هیچ‌گاه به این‌مسئله توجه نمی‌شود که این «نیمی از جمعیت» اگر از وعده‌های داده‌شده دلسرد شوند، چه اثرات منفی اجتماعی و سیاسی می‌تواند داشته باشد.
دکتر ندا حاجی‌وثوق؛ فعال حوزه زنان و دانش‌آموخته دکترای علوم سیاسی گفت: «در عصر فعلی با رشد جامعه اطلاعاتی و آگاهی زنان، سطح مطالبه‌گری آن‌ها نیز بالا رفته و این بازی نخ‌نما‌شده‌ای‌ست که کاندیداها شعار دهند و پاسخگوی مطالبات زنان نباشند. ازسوی‌دیگر زنان به این بلوغ رسیده‌اند که درراستای مطالبات و عدالت جنسیتی، مجاری رسمی را پیدا کنند و جنبشی را دراین‌راستا رقم بزنند و اثرگذاری خود را آغاز کنند». دبیر کمیته زنان و صلح انجمن علمی مطالعات صلح ایران، ادامه داد: «در تمام دنیا انتخابات، کانالی‌ست که بتوان ازطریق‌آن هیجانات جمعی مردم را در کارزارهای انتخاباتی کانالیزه کرد تا مردم از یک مجرای درست یک رفتار جمعی را با یکدیگر تجربه کنند؛ این‌درحالی‌ست‌که اگر زنان و سایر اعضای جامعه سرخورده شوند و در کارزار انتخاباتی شرکت نکنند یا حضور کمرنگی داشته باشند، شاهد هیجانات جمعی مردم به‌اشکال متعدد نظیر تجمعات و شورش‌ها و ... خواهیم بود و دغدغه‌مندان ایران نباید از این مطلب غافل بمانند». این مدرس دانشگاه بااشاره‌به مناظره سوم و آخر نامزدهای 13اُمین انتخابات ریاست‌جمهوری، افزود: «در مناظره سوم نیز شاهد بهره‌گیری از مهره زنان برای جذب رأی؛ اما این‌بار در کلیشه تبریک روز دختر بودیم. بجای تکرار کلیشه‌ها انتظار می‌رفت که کاندیدها ولو به‌مناسبت روز دختر، با بیان برنامه‌های خود برای زنان و دختران اعتمادی ایجاد کنند و حداقل به‌مناسبت این‌روز فراتر از کلیشه تبریک و جذب زنان برای حضور در پای صندوق‌های رأی می‌رفتند». این فعال حوزه زنان بابیان‌اینکه در جامعه‌ای مردسالار زندگی می‌کنیم که مردان برای کل جامعه و جمعیت همیشه تصمیم‌گیرنده بودند، اظهار کرد: «مردان قانون را نوشتند، قانون را اجرا کردند و تصمیم‌گیر برای تمام گروه‌های جنسی درون جامعه هستند. نیمی از جمعیت جامعه را زنان تشکیل می‌دهند و پتانسیل رأی بالایی دارند و ازسوی‌دیگر ویژگی‌های زنانه آن‌ها درجهت ترغیب و اثرگذاری بر سایر افراد جامعه نیز بسیارمؤثر است؛ ازاین‌رو، نامزدها با دادن وعده‌هایی سعی در استفاده از پتانسیل رأی زنان درراستای رأی‌دهی و مشروعیت بخشی دارند». حاجی‌وثوق معتقد است که زنان در جامعه ما از ناحیه مردسالاری ناراحت و معترض‌اند و همین امر باعث شده مطالبه‌گری زنان در دهه اخیر افزایش یابد. به‌گفته وی؛ کاندیداها همواره به این «طمع» افتاده‌اند که از اهداف و خواسته‌های زنان، محملی برای رسیدن به اهداف و قدرت خود استفاده کنند و این همان «استفاده ابزاری» از زنان است. این دانش‌آموخته دکترای علوم سیاسی، تصریح کرد: «نامزدها مطالبات زنان را می‌دانند و حتی پیشینه برخی‌ازآن‌ها درباره عدم‌پیگیری مطالبات زنان مشخص است؛ اما باز در مقطع زمانی انتخابات مطالبات زنان را مطرح می‌کنند. حتی دراین‌دوره انتخابات استفاده ابزاری از زن به سر حد ممکن خود رسیده و این منجر به ایجاد موج خشم زنان در جامعه شده». دبیر کمیته زنان و صلح انجمن علمی مطالعات صلح ایران، ادامه داد: «زنان به فهم و درک این‌مسئله رسیده‌اند و تکرار این‌مسئله منجر به افزایش خشم آن‌ها شده. زنان هیچ کانال رسمی و سازمان‌دهی برای بیان این خشم و مطالبه‌گری خود و هیچ نامزدی از جنس خود نیز بین کاندیداها ندارند».
وی بابیان‌اینکه ما از فرهنگی سخن می‌گوییم که رجل سیاسی در آن تنها یک جنس و مرد محسوب می‌شود، افزود: «به‌دلیل‌اینکه زنان هیچ مجرایی برای بیان نقد خود نداشته و نماینده‌ای از جنس خود نیز ندارند، با وعده‌هایی نظیر پنج وزیر زن یا تشکیل کل کابینه از زنان به‌سخره گرفته می‌شوند. مردان هیچ برنامه و راهبردی برای مطالبات زنان مطرح نمی‌کنند». وی معتقد است که حضور کمرنگ زنان در ساختار قدرت مانع از پیگیری مطالبات مرتبط با عدالت جنسیتی می‌شود. ازسوی‌دیگر نیز زنانی هم که در ساختار قدرت وجود دارند متأسفانه چندان هم‌سو و همراه با مطالبات هم‌جنسان خود نیستند. به‌گفته این مدرس دانشگاه؛ حتی «معاونت امور زنان» نیز جهت رسیدگی به مطالبات زنان با کارشکنی‌های فراوانی مواجه است. این دانش‌آموخته دکترای علوم سیاسی، افزود: «ازسویی، عدم‌پویایی جامعه مدنی و مطالبه‌گری ساختارمند آن‌ها درراستای مباحث عدالت جنسیتی‌ست که منجر به عدم‌اتحاد و انسجام زنان برای طرح مطالبات خود شده است. باید بتوانیم جامعه مدنی زنان را تقویت و تبدیل به نهادی قوی کنیم که دائماً در‌حال‌مطالبه‌گری از ساختار قدرت باشند؛ اما متأسفانه درحال‌حاضر این‌گونه نیست». دبیر کمیته زنان و صلح انجمن علمی مطالعات صلح ایران، این‌را هم گفت که شیرینی قدرت آن‌چنان بر دل‌وجان مردان نشسته که واگذاری بخشی‌ازآن به زنان برایشان سخت است و در‌حال‌مقاومت هستند و این مقاومت آن‌ها به‌ثمر نشسته است. حاجی‌وثوق، حضور بیشتر مردان در احزاب و گروه‌های سیاسی را عامل قدرت لابی‌گری بیشتر و تنگ‌تر‌شدن عرصه مطالبات زنان دانست و افزود: «بی‌توجهی به مطالبات زنان اثرات منفی در حیات سیاسی اجتماعی ایران دارد؛ به‌طوری‌که می‌تواند در درازمدت بر آینده و سرنوشت سیاسی ایران اثر گذارد. زنان، سازنده نیمه دیگر جامعه هستند. زنی‌که دلسرد از مشارکت شده و حس شهروند درجه‌دو و ابزارگونه دارد، منجر به کاهش سرمایه اجتماعی جامعه و مشروعیت می‌شود». این فعال حوزه زنان ادامه داد: «زنان می‌توانند با ویژگی تربیتی خود این حس دلسردی و احساس خود نسبت به شرایط حاکم را به نسل آتی منتقل کنند و نسلی منفعل بسازند. اگر شرایط به‌این‌سمت پیش رود، ایرانی را شاهدیم که شهروندان منفعلی خواهد داشت که ریشه آن در همین نادیده‌گرفتن زنان است». وی بابیان‌اینکه ۸۰درصد وعده‌های انتخاباتی نامزدها در حوزه زنان قابلیت عملیاتی‌شدن در ساختار قانونی فعلی را ندارد، گفت: «عرفاً رئیس‌جمهوری، تابعی از ساختار حاکمیت و نهادهای مختلف است و برای رسیدن به سر حد مطلوب عدالت جنسیتی نمی‌توان تنها از رئیس‌جمهوری؛ بلکه از کل ساختار حاکمیت باید این انتظار را داشت؛ زیرا رئیس‌جمهوری، ویترین این‌ماجراست. برای عملیاتی‌کردن این وعده‌ها در درجه اول باید تفسیر از قانون را تغییر داد. سال‌های سال است بر سر کلمه رجل سیاسی بحث است». حاجی‌وثوق معتقد است: «بجای شعاردادن، از نامزدها انتظار می‌رود که حوزه‌های مختلفی که زنان در آن‌ها مطالباتی دارند، آسیب‌شناسی کنند. مباحث روبنایی و ظواهر مطرح می‌شود؛ درحالی‌که باید شفافیت بیشتری وجود داشته باشد و زیربنای مباحث مطرح شود. طرح زیربنا‌ها، تلنگری به جامعه مدنی زنان می‌زند تا مطالبات را پیگیری کنند». این فعال حوزه زنان درپایان گفت: «بیان روبناها، راه بجایی نخواهد برد. اگر مطالبات زنان پاسخ داده نمی‌شود، حداقل باید شفاف‌سازی شود تا گره ماجرا مشخص شود. در مناظرات اخیر، شاهد مونولوگ‌‌هایی با هدف تهییج و ابزار قراردادن زنان بودیم. امروزه شاهد عدم‌اتحاد و انسجام زنان درراستای مطالبات خود هستیم که امید می‌رود این‌مسئله حل شود».
مینا عبادی/ ایسنا