باز‌هم سخن از زلزله

مدتی‌ست مجدد سخن از زلزله‌ای بزرگ در ایران به‌میان آمده و خواسته یا ناخواسته بر نگرانی‌های مردم کشور ما اضافه کرده است؛ آن‌هم در روزگاری که ویروس کرونا، آسایش، رفاه و سلامت مردم را مورد هدف قرار داده و تا لحظه نگارش این مقاله، تعداد جان‌باختگان هم‌وطن ایرانی ساکن در کشور، از شمار 50هزار‌نفر هم فراتر رفته و تعداد مبتلایان میلیونی شده است؛ اما چرا سخن از زلزله در‌این‌زمان رونق مجدد یافته است؟ گو‌اینکه براساس اظهارنظر پاره‌ای از زمین‌شناسان و کارشناسان زلزله؛ اصولاً کشور ما بر روی گسل‌های خطرناکی واقع شده و با تخمینی نه‌چندان‌منطقی 80‌درصد کشور ما، روی گسل‌ها قرار دارد و احتمال وقوع زلزله، همیشه هست؛ بنابراین، اگر چنین فرضی را قوی بدانیم، دستگاه‌های مسئول، مدیریت‌های بحران، شهرداری‌ها، نیروی‌های مردمیِ هر شهر، چه تدبیری برگزیده‌اند و درصورت بروز زلزله، میزان آمادگی ما چقدر است؟ آیا تاکنون درمورد مخاطرات یک زلزله ناگهانی با دامنه وسیع و تخریب بسیار پیش‌بینی‌های لازم صورت گرفته و کشور ما از‌نظر دفاعی، در موقعیت مناسبی قرار دارد؟ فعلاً از آثار تخریبی زلزله اگر بگذریم، باید برای جلوگیری از فجایع احتمالی و کم‌اثرتر‌کردن نتایج حاصل از آن فکری کرد تا از میزان تلفات جانی و مالی بکاهیم. باید بیندیشیم و راهکار عملی و منطقی را پیش از حدوث زلزله، انتخاب کرده، مقدمات اجرای آن‌را فراهم کنیم تا مثل زلزله بم، فاجعه به‌بار نیاید؛ کما‌اینکه هنوز بم، از صدمات وارده زلزله التیام نیافته است؛ همچنان‌که سیل‌های حادث‌شده در سه‌سال‌اخیر، آن‌قدر خسارت وارد و آن‌قدر خانه و کاشانه مردم را نابود کرده که هنوز عده زیادی از هم‌وطنان ما درون چاه یا کانتینرهای موقت بسر می‌برند. اغلب از‌طریق تصاویر و از خواندن نشریات متوجه می‌شویم که کشوری مثل ژاپن که درمعرض سونامی‌های فراوان دریایی‌ست و از طوفان‌های سهمگین، متحمل خسارات بسیاری شده است، در تمام نقاط حادثه‌خیز و در مجاورت این نقاط، مدت‌هاست پناهگاه‌ها و اماکن محکم موقت ساخته است تا هنگام وقوع سونامی‌ها، غافلگیر نشود؛ اما ما که مرتباً دغدغه زلزله و سیل را داریم، کدام پناهگاه را از پیش ساخته‌ایم؟ برای سیلاب‌های استان‌های جنوبی که فاقد اگو و فاضلاب هستند و به‌خصوص در سه‌سال‌اخیر که همواره خسارات جانی و مالی و تخریب و آوارگی مردم را داشته‌ایم، چه تدبیری به‌کار بسته‌ایم؟ از‌سوی‌دیگر، با‌وجودی‌که در تمام استان‌ها و شهرستان‌ها دارای ستاد مدیریت بحران هستیم، تاکنون حتی یک گزارش فصلی یا سالیانه، از این ستادها نداشته‌ایم و معمولاً ستادهای بحران پس از حدوث این بلایا، تازه شروع به برنامه‌ریزی برای رفع اثرات تخریب می‌کنند. به‌عبارت‌دیگر؛ علاج واقعه را قبل از وقوع نمی‌کنند. درست شبیه به افکار و عادات رفتاری همه ما که به‌صورت فرهنگی متداول درآمده است؛ ازجمله‌اینکه؛ هرگز به طبیب مراجعه نمی‌کنیم! فرهنگی به‌نام چکاپ، در کشور ما متداول نیست و زمانی‌که بیمار شدیم و تا آستانه لاعلاجی افتادیم، تازه یادمان می‌آید که برای درمان به دکتر مراجعه کنیم؛ یعنی مسائل بهداشتی و مرسوم در کشورهای پیشرفته را که به آن چکاپ می‌گویند، موردنظر و عمل قرار نمی‌دهیم. از‌این‌مباحث که بگذریم، وقتی ما پیش‌بینی و پیشگیری نمی‌کنیم؛ پس تا زلزله حادث نشده، باید فکر چاره کرده و آن‌قدر با احساسات مردم کشورمان بازی نکنیم. به‌جای‌اینکه این‌همه به آنان استرس وارد کنیم، وقت آن‌است‌که به عمل‌کردن، روی آوریم؛ از راهکارهای مبارزه با این‌قبیل سوانح با مردم سخن بگوییم، به‌ویژه که ویروس منحوس کرونا، کشور ما را کاملاً در خود گرفته و کل نظام‌پزشکی و درمان ما را به‌شدت مشغول و گرفتار کرده است و نوعی اضطراب حاکم بر زندگی مردم نجیب کشورمان شده است. لطفاً کارشناسان، صاحب‌نظران، مسئولین، مدام زلزله را در بوق نکنند؛ بلکه راه‌های مبارزه و دفاع آن‌را به مردم آموزش دهند تا هنگام وقوع زلزله، از میزان اثرگذاری منفی و آثار زیان‌بار آن کاسته شود.