نقش معترضان زیست‌محیطی در تخریب چهره ورزش

فعالان آب‌وهوا در «بریتانیا» در اقدامات اعتراضی‌شان، روندِ رویدادهایِ فوتبال، کریکت، گلف، اسنوکر، تنیس و سایر ورزش‌ها را مختل کرده‌اند؛ اما اقدام مستقیم آن‌ها تاچه‌اندازه مؤثر است و مردم چگونه واکنش نشان داده‌اند؟ «بریتانیا» شاهد تابستانی از نافرمانی مدنی بوده که در آن‌، تعداد بی‌سابقه‌ای از تاکتیک‌های «چریکی» و اعتراض‌ها در رویدادهای ورزشی بزرگ (که بیشتر آن‌ها فعالان و مبارزان حوزه تغییر اقلیم بوده‌اند) در سراسر این جغرافیا رخ داده است. همان‌طورکه «آنتونیو گوترش» (دبیرکل سازمان ملل متحد) هشدار داد که زمین به نقطه‌جوش خود رسیده؛ «سازمان جهانی هواشناسی» (WMO) تأیید کرد که جهان در ماه گذشته گرم‌ترین تابستان نیمکره شمالی خود را پشت‌سر گذاشت. برای گروه‌هایی مانند JSO (Just Stop Oil) که در سال 2022 ایجاد شد و از دولت «بریتانیا» می‌خواهد مجوز تمام پروژه‌های جدید نفت، گاز و زغال‌سنگ را متوقف کند؛ «نافرمانیِ مدنی» به‌طور فزاینده‌ای به سلاح انتخابی آن‌ها تبدیل شده است. آن‌ها پارسال؛ زمانی‌که اعضایشان در چندین بازی فوتبال «لیگ برتر انگلیس» اعتراض کردند (ازجمله در بازیِ منجر به پیروزی دراماتیک اِورتون مقابل نیوکاسل) و یکی از معترضان خود را با دستبند زیپیِ پلیس، به تیرک دروازه‌ها چسباند! به تیتر اخبار رسیدند. طیِ ماه‌های اخیر، فعالان JSO، تظاهرات گسترده‌ای را در «زمین کریکت لُرد» (لندن)، «مسابقات قهرمانی اسنوکر جهان» (شفیلد) و «جایزه بزرگ بریتانیا» (نورت‌همپتون‌شر) برگزار کرده‌اند. آن‌ها دومین‌دوره رقابت‌های Ashes Test (یکی از مسابقات مطرح کریکت) و Open Championship (یکی از مسابقات مطرح گلف) را مختل کردند. در ماه ژوئیه، یکی از معترضان با پرتابِ «کانفتی» نارنجی‌رنگ (خرده‌کاغذ، نقل‌ونبات یا تکه‌های کوچک فلزی که معمولاً در جشن‌ها پرتاب می‌شوند) و براده‌های چوب را به زمین شماره 18 محل برگزاریِ «ویمبلدون» (یکی از مسابقات مطرح تنیس) پرتاب کرد و خشم عمومی را نیز برانگیخت. «جیمز اسکیت»؛ سخنگوی JSO اعتراف کرده که این‌گروه «عمداً» رویدادهای ورزشیِ مورداحترامِ مردم را هدف قرار داده است! او بااشاره‌به جنبش حقوق مدنی در «ایالات‌متحده» و مبارزه برای حقوق اقلیت‌ها، می‌گوید: «هر جنبش اجتماعی در تاریخ که تاکنون به دستاوردهای ارزشمندی دست یافته، این‌کار را ازطریق تاکتیک‌های مخرب انجام داده. آنچه ما قصدش را داریم این‌است‌که موضوع را به خط مقدمِ آگاهی عمومی و در دستورکار رسانه‌ها قرار دهیم. اگر میلیون‌ها چشم به شما خیره نشوند، در میدانِ دستیابی به تغییرات اجتماعی، مهم نیستید!» اما اقدام مستقیم، چقدر مؤثر است؟ آیا مردم (اقلاً در بریتانیا) با مختل‌شدنِ رویدادهای ورزشی موردعلاقه‌شان به‌این‌شکل کنار آمده‌اند؟ گزارش 17 سپتامبر 2023 رسانه Al Jazeera به‌ این ‌پرسش‌ها پاسخ داده است.

پس از اعلام دولت «بریتانیا» در ماه ژوئیه مبنی‌بر اعطای صدها مجوز جدید نفت و گاز دریای شمال «برای تقویت استقلال انرژی بریتانیا و رشد اقتصاد»، نظرسنجی آنلاین YouGov در ماه اوت نشان داد: مردم آنجا، تغییرات آب‌وهوا و محیط‌زیست را مسائل کلیدی می‌داند. دراین‌اقدام، 82‌درصد از 2069 بزرگ‌سال از همه دیدگاه‌های سیاسی موردبررسی قرار گرفتند که از بینشان، 68‌درصد از گروه JSO و تاکتیک‌های آن ناراضی بودند. این یافته‌ها به‌دنبال نظرسنجی دیگری از YouGov در فوریه انجام شد که در آن، 78‌درصد از افراد موردبررسی، فکر می‌کردند که اقدام مستقیم «‌جای‌آنکه رافع مشکلات شود، مانع روال منطقیِ اقدامات است». دراین‌باره «اسکیت» معتقد است: «بسیاری شاید استدلال کنند که درگیری‌های این‌چنینی، نتیجه عکس می‌دهد. ممکن است مردم تاحدی در پیام‌رسان، نظراتشان را به‌مثابه گلوله به ما شلیک کنند؛ اما نهایتاً تاکتیک‌ JSO، بذر شکل‌گیریِ نوعی کنشگری را پایه‌گذاری خواهد کرد. حتی اینکه گفت‌وگوها درمورد تقاضای ما برای حذف نفت و گاز، درصد کمی را شکل دهد، یک بُرد برای ماست». برخی از کارشناسان می‌گویند که بین آنچه مردم و رسانه‌ها درمورد «اعتراضات اخلالگر» می‌گویند و نظر دانشگاهیان دراین‌باره، تناقض وجود دارد. در یک نظرسنجی تخصصی از 120 فردِ دانشگاهی که درمورد جنبش‌های اجتماعی تحقیق می‌کنند، 69‌درصدشان گفته‌اند که معتقدند «اعتراض مخرب» نوعی «تاکتیک» مؤثر برای موضوعی مانند تغییرات اقلیمی‌ست؛ که نشانه «اختلاف عمیق» بین کارشناسان و رسانه‌ها دراین‌باره است. «جیمز اوزدن» (مدیر Social Change Lab؛ یک اندیشکده فعال درزمینه اعتراضات) بااشاره‌به تحقیقاتی درمورداینکه چه‌چیزی باعث موفقیت برخی از جنبش‌های اجتماعی (درمقایسه‌با جنبش‌های ناموفق) می‌شود، گفت: «طبق شواهد؛ اعتراض‌های آب‌وهواییِ مخرب و اخلالگر؛ به برجسته‌ترکردن موضوع، جلب افکار عمومی یا تشویق مردم به حمایت از گروه‌های آب‌وهوایی معتدل کمک می‌کند»؛ برخی از کارشناسان می‌گویند که اعتراضاتِ این‌چنینی، در رویدادهای ورزشی بزرگ می‌تواند مؤثر باشد؛ البته چنانچه چهره‌های بلندپایه، حمایت خود را علنی اعلام کنند. به‌دنبال اعتراضات JSO در «ویمبلدون» بود که «گری لینه‌کر» (مجری ورزشی و فوتبالیست سابق بریتانیایی) درمصاحبه‌با برنامه تلویزیونیِ «کانال 4» از این فعالان دفاع کرد و گفت که «عزم آن‌ها را به‌رغم آگاهی‌شان از دستگیرشدن، تحسین می‌کند»؛ یا «کوکو گوف» (برنده مسابقات یو‌اس اُپن)، با معترضانی که بازی نیمه‌نهایی او مقابل «کارولینا موچووا» را در یک کنفرانس خبری پس از پیروزی او مختل کردند، ابراز همدردی کرد و گفت که من به تغییرات آب‌وهوایی اعتقاد دارم! «ویکتوریا اسپایسر» (دانشیار تحقیقات پایداری در «دانشگاه لیدز») می‌گوید: «جنبش‌های اجتماعیِ موفق معمولاً متحدان قدرتمند یا مشهور و قابل‌احترامی، خارج از جنبش دارند که می‌توانند دامنه و نفوذ جنبش را به عموم مردم گسترش دهند و پیام موردنظر جنبش را تقویت کنند؛ و به آن، مشروعیت بخشند». درعین‌حال، تاکتیک‌های JSO به‌ویژه با انتقاد شدید سیاستمداران ارشد مواجه شده است. «سوئلا براورمن» (وزیر کشور بریتانیا) در ژوئیه بااعلام‌اینکه اختیارات پلیس تحت قانون جدیدِ نظم عمومی، گسترش خواهد یافت، گفت: «هرج‌ومرجی که در خیابان‌های خود دیده‌ایم، یک رسوایی بوده است. مردم به‌قدرکافی زندگی خود را به‌خاطرِ معترضانِ خودخواه، مختل کرده‌اند». اصلاحیه‌های قانون نظم عمومی که توسط او انجام شد، درمقابله‌با اقدام اعتراضیِ «قفل‌کردن» است (معترضان خود را به افراد، سازه‌ها، اشیاء یا ساختمان‌ها متصل می‌کنند) و این‌کار اکنون در «بریتانیا» یک جرم کیفری‌ست. اظهارات «براورمن» هفته‌ها قبل‌ازاین بود که «مت توئیست»؛ دستیار کمیسر «پلیس متروپولیتن» طیِ بیانیه‌ای فاش کرد که تظاهرات ضدپلیسِ JSO برای MPS (نام این مرکز) بیش از 9.6‌میلیون‌دلار در بازه 13‌هفته‌ای هزینه داشته است! درآستانه انتخابات عمومی بعدی «بریتانیا» که 28 ژانویه 2025 برگزار می‌شود، تغییرات آب‌وهوایی در دستورکار رأی‌دهندگان «بریتانیا» قرار دارد؛ زیرا امواجِ گرمای اخیر، بر «جهان درحال‌تغییر» تأکید کرده است. در جولای 2022، دمای 40‌درجه‌ در «بریتانیا» ثبت شد و اداره هواشناسیِ آنجا اولین «هشدار قرمز» را برای «گرمای استثنایی» صادر کرد و این‌درحالی‌ست‌که نسبت به اقدامات دولت «بریتانیا» درمورد تغییرات آب‌وهوایی، «ناامیدیِ فزاینده‌ای» وجود دارد. اگرچه «بریتانیا» در زمان «ترزا می» (نخست‌وزیر سابق)، هدف دستیابی به انتشار خالص کربن صفر تا سال 2050 را پذیرفت؛ اما دادگاه عالی در ژوئیه 2022 حکم داد که استراتژی یادشده که برنامه‌هایی برای کربن‌زدایی اقتصاد را تعیین می‌کند، ناقض قانون تغییر آب‌وهواست. «جان گامر»، در آخرین نامه خود به‌عنوان «رئیس کمیته تغییرات اقلیمی بریتانیا»، در ماه ژوئن گفت که دولت این‌کشور «رهبری آب‌وهوایی» جهانی را به‌دلیل «عدم‌اقدام قاطعانه درواکنش‌به انرژی» از دست داده است. او درصحبت‌با «الجزیره» گفت که اگرچه او اقدام مستقیم را تأیید نمی‌کند؛ اما محکومیت سیاستمداران، راه‌حل نیست. او توضیح می‌دهد: «باید به براورمن و دیگرانی مانند او بگویم اولین کاری‌که باید انجام دهید این‌است‌که بدانید این‌ها ‌اقداماتِ افرادی‌ست‌که احساس می‌کنند سیستم دموکراتیک، آن‌ها را ناامید کرده و به آن‌ها عمل نخواهد کرد. قبل‌ازاینکه وارد محکومیت شوید، فقط متوجه شوید که چرا مردم می‌پندارند باید خود را به این‌کارهای افراطی سوق دهند». یکی از سؤالات این است: تاکتیک‌های گروه‌هایی مانند JSO چیست؟ «گامر» می‌گوید: «سیستم دموکراتیک، تنها راهی‌ست که ما به آن دست خواهیم یافت. مشکل تاکتیک‌های افراطی این‌است‌که نتیجه معکوس دارند و به‌این‌معناست‌که مردم به‌جای دلیل تاکتیک‌ها، بر تاکتیک‌ها تمرکز می‌کنند و این درواقع کاری‌ست که براورمن انجام داده»؛ اما سخنگوی وزارت این‌کشور معتقد است: «حق اعتراض، بخشی اساسی از دموکراسی ماست؛ اما باید از حق اکثریتِ مطیعِ قانون برای انجام زندگی روزمره نیز محافظت کنیم. قانون نظم عمومی، جرائم جنایی جدید و مجازات‌های مناسب برای فنون اعتراضیِ خودخواهانه و چریکی ایجاد می‌کند». عمده گروه‌های معترض درزمینه تغییر اقلیم در «بریتانیا»، آن توجه رسانه‌ای را که می‌خواستند، به‌خود جلب کرده‌اند؛ حالا چه؟ در ماه‌های اخیر، تفاوت تاکتیک‌ها در جنبش زیست‌محیطی بین گروه‌های رادیکال‌تر که اقدامات مخربی مانند JSO انجام می‌دهند و گروه‌های دیگر که به‌سمت تاکتیک‌های کمتر‌مخرب و فراگیرتر حرکت می‌کنند، وجود داشته است. کمپین زیست‌محیطی Extinction Rebellion در ژانویه 2023 خواستار توقف موقت تظاهرات‌های پرمخاطب شد که در سال‌های اخیر ازطریق اعتراضات مستقیم علیه تغییرات آب‌وهوایی در جاده‌های اصلی، فرودگاه‌ها و دیگر شبکه‌های حمل‌ونقل عمومی، توجه رسانه‌ها را به‌خود جلب کرده است. در ماه آوریل، این‌گروه چهارروز اقدامی را آغاز کرد که در آن، هزاران‌نفر خارج از پارلمان علیه انفعال دولت «بریتانیا» در برابر گرمایش زمین، به‌قصد «همدلی» طیِ «ماراتن لندن» تظاهرات کردند. درعوض، XR (Extinction Rebellion؛ جنبش زیست‌محیطی جهانی) به‌دلیل راه‌پیماییِ بی‌حاشیه، تیتر خبرها نشد! اما درکمال‌تعجب، «هیو براشر» (مدیر رویداد ماراتن لندن)، اعلام کرد که این‌گروه به محافظت از رویداد کمک خواهد کرد. آن‌ها ماه‌ها قبل از ماراتن، با پلیس درارتباط بودند و در بیانیه‌ای اعلام کردند بسیاری از مؤسسات خیریه برای مقابله با بلایا کمک مالی کرده و خیریه‌های توسعه مانند «آکسفام»، اساساً «ازقبل در خط مقدم تأثیرات تغییرات آب‌وهوایی قرار داشتند!» به‌گفته «یاز عشماوی»؛ فیزیکدانی که اکنون اعتراضات XR را برنامه‌ریزی می‌کند؛ آن‌ها باید به‌جای ایجادِ «هجمه» علیه فعالان به‌عنوان یک «استراتژی»، به‌سمت خلقِ محیط‌های فراگیرتر و امن‌تر برای گروه‌های مختلف بروند تا متحد شوند و باهم اعتراض کنند تا «اکولوژی جنبش‌ها» و «اتحادهای غنی» داشته باشند. او می‌گوید: «اقدامات بدون خشونت، همیشه جزو برنامه‌های گروه XR خواهد بود؛ اما اهمیت موضوع آب‌وهوا آن‌قدر است که نیازمندِ حضور جمع بیشتری از مردم هستیم. کاری‌که ما انجام می‌دهیم این‌است‌که تاحدامکان کار خود را نامتمرکز و گروه‌های اجتماعی را در کل کشور تقویت کنیم؛ ازاین‌رو، سیستمی از گروه‌های محلی داریم که مجامع مردمی را ترتیب می‌دهند تا مردم را گردهم بیاورند تا درمورد موضوعات مرتبط به بحران‌های محیط‌زیستی بحث کنند». سال گذشته با اعلام JSO مبنی‌براینکه مانعِ ایجاد اختلال در «ماراتن لندن» نمی‌شود، به‌نظر می‌رسید شکافی بزرگ در تاکتیک‌های JSO و XR ظاهر شده است. درآن‌بازه، یکی از معترضان JSO در مسابقات قهرمانی جهان اسنوکر در «شفیلد»، روی میز پرید و یک بسته نارنجی‌رنگ «کانفتی» را به هوا پرتاب کرد که فضا را متشنج و روندِ مسابقه را مختل ساخت. «اسکیت» دراین‌باره می‌گوید: «این اتفاق، به تیتر و عکس صفحه اول هر روزنامه مطرحی تبدیل شد. ما کاملاً این‌را پذیرفته‌ایم که نامحبوب خواهیم بود. ما یک حزب سیاسی نیستیم. ما به‌دنبال پیروزی در انتخابات نیستیم. تاریخ همیشه نشان داده که گروه نسبتاً کوچکی از مردم جامعه را تغییر می‌دهند و سپس جامعه به آن می‌رسد».

مصطفی رفعت