بابی چارلتون؛ فوتبالیستی که یک‌بار مرگ را قال گذاشت!

«سِر بابی چارلتون» از نماد‌های فوتبال انگلیس و جهان، روز شنبه ۲۱ اکتبر در ۸۶‌سالگی درگذشت. این بازیکن پرآوازه برای بیش از ۴۰‌سال، بهترین گل‌زن تیم «منچستر یونایتد» (با ۲۴۹‌گل) و «تیم ملی انگلیس» (با ۴۹ گل) به‌حساب می‌آمد. خانواده‌اش در بیانیه‌ای گفتند که او «در آرامش و در حضور اعضای خانواده درگذشت». باشگاه «منچستر‌یونایتد» در بیانیه‌ای درباره او گفت: «سِر بابی قهرمانی بود برای میلیون‌ها‌نفر؛ نه‌فقط در منچستر یا انگلستان؛ بلکه در هر‌جای دنیا که فوتبال بازی می‌شود». در‌این‌بیانیه تأکید شده: «او به‌همان‌اندازه‌که به‌خاطرِ ویژگی‌های برجسته‌اش به‌عنوان یک فوتبالیست تحسین می‌شد، به‌خاطر اخلاق ورزشی و درستکاری‌اش نیز موردِاحترام همگان بود. همیشه به‌عنوان غولِ فوتبال، در خاطره‌ها خواهد ماند!» او در شمال‌شرقی انگلستان به‌دنیا آمد و در کودکی، استعداد خود را در فوتبال نشان داد و در ۱۵‌سالگی به تیم «منچستر‌یونایتد» پیوست. دو‌سال‌بعدش در‌حالی‌که به‌همراه سایر بازیکنان مشغولِ جشن پیروزی بر «ستاره سرخ بلگراد» و کسب سهمیه در نیمه‌نهایی جام ملت‌های اروپا بودند، هواپیمای آن‌ها به‌هنگام بلند‌شدن در «مونیخ» آتش گرفت و سقوط کرد. در‌این‌سانحه ۲۱‌نفر (شامل هشت‌نفر از استعدادهای درخشان فوتبال انگلیس) کشته شدند؛ اما او به‌طوری معجزه‌آسا نجات یافت. او در سالیان بعد، افتخارات فراوانی با تیم «منچستر‌یونایتد» کسب کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به سال ۱۹۶۸ اشاره کرد. در‌آن‌سال، «منچستر‌یونایتد» نخستین باشگاه انگلیسی لقب گرفت که جام قهرمانی باشگاه‌های اروپا را به خانه می‌آورد. مجسمه او میان شماری دیگر از ستاره‌های بزرگ «منچستر‌یونایتد» در محوطه بیرونی «ورزشگاه اولترافورد» قرار داده دارد. 

«سِر رابرت چارلتون» فوتبالیست حرفه‌ای انگلیسی بود که در پُستِ هافبک تهاجمی، هافبک میانی و وینگر چپ بازی می‌کرد. او به‌طور گسترده به‌عنوان «یکی از بهترین بازیکنان تمام دوران» درنظر گرفته می‌شود و یکی از اعضای «تیم انگلستان» بود که ««جام‌جهانی 1966»» را بُرد؛ سالی که «توپ طلا» را نیز به‌دست آورد. او در رأی‌گیری «توپ طلا» در سال‌های 1967 و 1968 به مقام دوم رسید. او تقریباً تمام دوره باشگاهی را در «منچستریونایتد» گذراند؛ جایی‌که به‌دلیل غریزه هجومی، تواناییِ پاس از هافبک، شوت‌های سهمگینِ از راه دور، آمادگی جسمانی و استقامتش تنها دوبار در دوران حرفه‌ایِ خویش، اخطار گرفت! یک‌بار در مقابل «آرژانتین» در «جام‌جهانی 1966» و یک‌بار هم در بازی لیگ مقابل «چلسی». او؛ هم در سطح باشگاهی و هم بین‌الملل بسیارموفق بود؛ یکی از نُه بازیکنی به‌شمار می‌رفت که جام‌جهانی فوتبال، جام ملت‌های اروپا و «توپ طلا» را به‌دست آورد. برادر بزرگش (جک) که در «تیم قهرمان جام‌جهانی» حضور داشت، مدافع سابق «لیدز یونایتد» و سرمربیِ «تیم ملی» بود. «چارلتون» متولد «اشینگتون» (در «نورث‌آمبرلند» در شمال‌شرق انگلستان)، اولین بازی خود را برای تیم اصلی «منچستریونایتد» در سال 1956 انجام داد؛ در سن 18 سالگی و خیلی‌زود جایگاه ثابتی در تیم به‌دست آورد. دراین‌مدت او قهرمان لیگ دسته‌اول فوتبال در سال 1957 شد و از «سانحه هوایی مونیخ» (فوریه 1958) به‌واسطه نجات توسط هم‌تیمی‌اش «هری گِرِگ» جان سالم به‌دربُرد. او آخرین بازمانده باشگاه از این حادثه بود. پس از کمک به «یونایتد» برای قهرمانی در جام حذفی در سال 1963 و لیگ فوتبال در سال‌های 1965 و 1967، به‌عنوان کاپیتان، تیم را در سال 1968 قهرمان جام ملت‌های اروپا کرد و دو گلِ فینال را به‌ثمر رساند تا آن‌ها به «اولین» باشگاه انگلیسیِ قهرمانِ این‌رقابت‌ها تبدیل شوند. او «منچستریونایتد» را ترک کرد تا در فصل 1973-1974 مربیِ تیم «پرستون نورث اند» شود. فصل بعدش، به بازیکن-مربی تغییر کرد. سپس، پُستِی را به‌عنوان مربی در «ویگان اتلتیک» پذیرفت و در سال 1984 نیز به‌عضویت هیئت‌مدیره «منچستریونایتد» درآمد. در سطح بین‌المللی، «چارلتون» در چهار جام‌جهانی (1958، 1962، 1966 و 1970) در ترکیب تیم «انگلیس» قرار گرفت؛ اگرچه در جام اول بازی نکرد. در زمان بازنشستگی از تیم «انگلیس» (1970)، با 106 بازی در بالاترین سطح، بیشترین بازی ملی را دراین‌کشور داشت؛ ‌تااینکه «بابی مور» در سال 1973 از او سبقت گرفت. «چارلتون» مدت‌ها رکورددار گل‌زنی برای «منچستریونایتد» و «انگلیس»؛ و نیز رکورددار حضور طولانی‌مدت در «یونایتد» بود. مجموعاً 758 بازی برای «یونایتد» انجام داد که این رکورد تا سال ا سال 2008 برقرار بود؛ زمانی‌که «رایان گیگز» طیِ فینال لیگ قهرمانان آن‌سال، رکورد او را شکست. او با 249 گل، گل‌زن‌ترین بازیکن تاریخ باشگاه برای بیش از 40‌سال بود؛ تااینکه این رکورد نیز توسط «وین رونی» در سال 2017 شکسته شد. او همچنین سومین گل‌زن برتر «انگلیس» بود که در سال 2015 جایش را به «رونی» و مجدداً به «هری کین» در سال 2022 داد. «چارلتون» در خانواده یک معدنچیِ زغال‌سنگ به‌نامِ «رابرت باب چارلتون» و «الیزابت آلن سیسی میلبورن» به‌دنیا آمد. او با چندین فوتبالیست حرفه‌ای ازطرفِ مادری رابطه داشت: «جک میلبورن» (بازیکنِ «لیدز یونایتد» و «برادفورد سیتی»)، «جورج میلبورن» (بازیکن «لیدز یونایتد» و «چسترفیلد»)، «جیم میلبورن» («لیدز یونایتد» و برادفورد پارک اونیو) و «استن میلبورن» بودند (بازیکن «چسترفیلد»، «لسترسیتی» و «روچدیل»). نیز «جکی میلبورن»؛ فوتبالیست افسانه‌ایِ ‌«نیوکاسل یونایتد» و «تیم ملی انگلیس»، پسرعموی مادرش بود. بااین‌حال، او بسیاری از پیشرفت‌های اولیه‌اش را به پدربزرگش «تانر» و مادرش نسبت داد. برادر بزرگ‌ترش (جک) نیز ابتدا به‌عنوان معدنچی فعالیت می‌کرد و سپس به پلیس پیوست؛ اما سرانجام در «لیدز یونایتد» یک فوتبالیست حرفه‌ای شد. ظهور «چارلتون» به‌عنوان استعداد برجسته فوتبال جوانِ کشورش، زمانی تحقق یافت که برای پیوستن به تیم ملی برای بازی قهرمانی خانگی بریتانیا در برابر «اسکاتلند» در ورزشگاه «همپدن پارک» (19 آوریل 1958) کمی بیش از دوماه پس‌ از «فاجعه هوایی مونیخ» فراخوانده شد. او اولین بازی‌اش را درحالی انجام داد که «انگلیس» با نتیجه 4-0 به خانه رفت و این بازیکنِ جدید پس از به‌ثمررساندن یک ضربه «والیِ» (وقتی توپ ارسالی، قبل از برخورد با زمین، توسط بازیکن در هوا شلیک می‌شود) کوبنده و باشکوه پس از ارسال سانتری توسط وینگر چپ «تام فینی»، طرفداران بیشتری یافت. او هردو گل را در بازی دومش به‌ثمر رساند؛ زیرا «انگلیس» در بازی دوستانه در ورزشگاه «ومبلی» 2-1 تیم «پرتغال» را شکست داد و در بازگشت به «بلگراد» برای انجامِ سومین بازی مقابل «یوگسلاوی»، با پنج گلِ خورده و بدون هیچ گلِ زده‌ای، نتیجه را واگذار کرد. البته که «چارلتون» کاملاً ضعیف بازی کرد. او برای ترکیب تیمی که در جام‌جهانی 1958 سوئد شرکت کرد، انتخاب شد؛ اما بازی نکرد. سال 1959، «هت‌تریک» کرد و به‌مددِ او، «انگلیس» با نتیجه 8-1 «آمریکا» را شکست داد. دومین هت‌تریکش در مصاف «انگلیس» و «مکزیک» در سال 1961 رخ داد که نتیجه‌ آن 8-0 شد. او همچنین موفق شد در هر تورنمنت قهرمانی خانگی «بریتانیا» که درآن‌بازی کرد (جز سال 1963) و در مسابقاتی که از 1958 تا 1970 به‌طول انجامید و شامل 16 گل و 10 پیروزی در مسابقات (پنج‌مورد مشترک) بود، گل‌زنی کُند. «چارلتون» در 1973 مربیِ «پرستون نورث اند» شد و با هم‌تیمی سابقش در «یونایتد» (و انگلیس)؛ یعنی «نوبی استایلز» به‌عنوان بازیکن-مربی قرارداد امضا کرد. فصل اول او با سقوط به‌پایان رسید و اگرچه دوباره شروع به بازی کرد؛ اما «پرستون» را اوایل فصل 1975-1976 درپیِ اختلاف با هیئت‌مدیره بر سر انتقال «جان بِرد» به «نیوکاسل یونایتد» ترک کرد. درآن‌سال به‌عنوان یک CBE (دارنده نشانِ والا‌مقامی امپراتوری بریتانیا) منصوب شد و به‌عنوان کارشناس فوتبال در شبکه BBC فعالیتش را آغاز کرد که برای سال‌ها ادامه داشت. اوایل سال 1976، در سه بازی لیگ برای «واترفورد» یک‌بار گل‌زنی کرد. او همچنین چند بازی برای باشگاه‌های استرالیاییِ «نیوکاسل کی بی یونایتد»، «پرث آزوری» و «بلک‌تاون سیتی» انجام داد. «چارلتون» به‌عنوان مدیر به «ویگان اتلتیک» پیوست و در 1983 به‌شکل موقت در آنجا مشغول‌به‌کار شد. سپس مدتی در «آفریقای جنوبی» بازی کرد. او همچنین چندین کسب‌وکار در زمینه‌هایی مانند سفر و جواهرات ایجاد؛ و مدارس فوتبالی را در «بریتانیا»، «ایالات‌متحده»، «کانادا»، «استرالیا» و «چین» اداره کرد. در سال 1984، از او برای عضویت در هیئت‌مدیره «منچستریونایتد» دعوت شد؛ چراکه به‌دلیل دانش فوتبالی‌اش و تاحدی به‌این‌دلیل‌که احساس می‌شد باشگاه پس از استعفای «مت بازبی»، به یک «نام معتبر» در هیئت‌مدیره نیاز دارد. در 31 در ژوئن 2005، وقتی خانواده «گلیزر» (که آمریکایی بودند) در میان مخالفت هواداران، باشگاه «منچستریونایتد» را خریدند، «چارلتون» از مالکان جدید عذرخواهی کرد و گفت: «سعی کردم توضیح دهم که آن‌ها نباید هواداران را نادیده بگیرند که ازنظر احساسی در امور باشگاه دخیل‌اند؛ و گاهی نیز کمی بیش‌ازحد دخالت می‌کنند». او در سال 1959 با «نورما بال» در یک پیست یخی در «منچستر» آشنا شد و یک‌سال‌بعدش ازدواج کردند. آن‌ها صاحب دو دختر به‌نام‌های «سوزان» و «آندریا» شدند. «سوزان» طی دهه 1990 گزارشگرِ پیش‌بینی آب‌وهوا برای BBC بود. آن‌ها درادامه، صاحب نوه‌هایی شدند؛ ازجمله پسر «سوزان» که به‌افتخار پدربزرگش «رابرت» نام‌گذاری شده است. در سال 2007، «چارلتون» در قالبِ کتاب زندگی‌نامه‌اش فاش کرد که با برادرش «جک» دشمنی طولانی‌مدت داشته. آن‌ها درواقع، پس از درگیری بین همسرش (نورما) و مادرش (سیسی؛ که در سال 1996 درگذشت) به‌ندرت با یکدیگر صحبت کردند. «بابی» پس از سال 1992، مادرش را متعاقبِ بروزِ این خصومت، ندید. او در 14 دسامبر 2008 جایزه «شخصیت ورزشی سال» را از BBC گرفت؛ درحالی‌که سال 2002 اولین «عضو تالار مشاهیر فوتبال انگلیس» شده بود. او هنگام دریافت جایزه‌اش گفت: «واقعاً افتخار می‌کنم که در تالار مشاهیر موزه ملی فوتبال گنجانده شده‌ام. عالی‌ست! اگر به ‌اسامیِ موجود نگاه کنید، باید بگویم که جای بحث برای من ندارد. همه آن‌ها بازیکنان بزرگی هستند و دوست داشته‌ام با آن‌ها همبازی شوم». او همچنین رئیسِ (افتخاری) «موزه ملی فوتبال» بود؛ نهادی که درباره‌اش گفته بود: «در هیچ‌جای دنیا نمی‌توانم موزه بهتری بیابم!» او در تعدادی از فعالیت‌های خیریه؛ ازجمله جمع‌آوری کمک‌های مالی برای بیمارستان‌های ارائه‌دهنده خدمات به مبتلایان سرطان، شرکت داشت. پس از بازدید از «بوسنی» و «کامبوج»، عضو داوطلب برای پاک‌سازی مین‌های زمینی شد. او مؤسسه‌ای خیریه به‌نام Find a Better Way نیز تأسیس کرد که تحقیقات را برای بهبود پاک‌سازی مین‌های زمینی به‌جهتِ امنیتِ غیرنظامیان انجام می‌دهد. در ژانویه 2011، توسط خوانندگان دو رسانه Inside United و ManUtd.com به‌عنوان «چهارمین بازیکن برتر منچستریونایتد» پس از «رایان گیگز»، «اریک کانتونا» و «جورج بِسِت» انتخاب شد. او عضو آکادمی ورزش جهانی Laureus نیز بود. در 6 فوریه 2012، به‌خاطر سنگ کیسه صفرا، کارش به بیمارستان کشیده شد و نتوانست برای دریافتِ جایزه «یک‌عمر دستاورد در جوایز جهانی ورزش» مجموعه Laureus حاضر شود. در 15 فوریه 2016، «منچستریونایتد» اعلام کرد که جایگاه جنوبیِ «ورزشگاه اولدترافورد» به‌افتخار او «تغییر نام» خواهد داد. این رونمایی، در بازی خانگی مقابل «اورتون» در 3 آوریل همان‌سال انجام شد. در نوامبر 2020، فاش شد که «چارلتون» به زوال عقل مبتلا شده؛ و درنتیجه، از حضورهای عمومی کناره‌گیری کرده است. سرانجام در 21 اکتبر 2023، بیانیه‌ای ازسوی خانواده این ستاره فوتبال تأیید کرد که او صبح همان‌روز مرده است. او 86‌سال داشت. مرگش باعث شد «جف هرست» آخرین بازیکن انگلیسی بازمانده از فینال «جام‌ 1966» لقب بگیرد.

مصطفی رفعت