سخن مدیرمسئول
«مناطق آزاد» موفق بوده‌اند؟
علی‌اکبر بهبهانی
در تمام دنیا، مناطقی را تحت‌عنوان مناطق آزاد و ویژه تعیین کرده‌اند که در آن مسائل مهم صادرات و واردات در قبال عدم‌پرداخت مالیات و عوارض، دنبال می‌شود که باعث جلب سرمایه‌گذاران داخلی و در پاره‌ای‌از‌موارد، تشویق سرمایه‌گذاران خارجی نیز می‌شود که دراینمناطق سرمایه‌گذاری کنند و درکنارآن، برای کشورها اشتغال نیز ایجاد شود؛ اما به‌نظرمی‌رسد که مناطق آزاد کشور ما، پتانسیل لازم را برای جذب سرمایه خارجی نداشته و در جذب سرمایه‌گذاران داخلی نیز اغلب با توفیق روبه‌رو نبوده‌اند. در‌حال‌حاضر در کشور ما بیش از هفت منطقه آزاد و 11 منطقه ویژه اقتصادی وجود دارد که در‌جهت جذب سرمایه‌گذار، به‌بهانه معافیت از پرداخت مالیات و عوارض، رونق این‌مناطق را سبب شده‌اند؛ اما متأسفانه اخیراً این معافیت‌ها در بعضی از موارد از‌بین‌رفته است و باعث سرخوردگی سرمایه‌گذاران شده است؛ واضح است که ادامه این‌وضعیت، مناطق را بی‌رونق کرده و از خاصیت وجودی خود جدا شده و می‌شوند. بدیهی‌ست؛ پس از جنگ جهانی دوم که کشورها آسیب بسیار دیده‌اند، طرح ایجاد مناطق آزاد بین کشورها گذاشته شد و بسیاری‌از‌کشورها با ایجاد مناطق آزاد و با حذف مالیات و عوارض گمرکی و مقررات دست‌و‌پاگیر، مجدداً رونق اقتصادی گرفتند و رفت‌وآمد خارجیان به کشورشان تسهیل شد و از‌این‌راه، کشورهای بسیاری صاحب توریست و گردشگر شده و موجبات ورود ارز به کشورهای خود را فراهم کردند؛ به‌طوری‌که در‌حال‌حاضر بیش از 5700 منطقه آزاد در دنیا وجود دارد که کشور چین، بیشترین بهره را می‌برد و در کشورهای همسایه نیز امارات متحده عربی، با ایجاد این‌مناطق توانسته است اوضاع اقتصادی خود را بسیار روبه‌راه کند. در کشور عزیز ما اگر بپذیریم که منطقه آزاد به‌عنوان یک موتور تجارت عمده‌ای را ایجاد می‌کند، در‌حال‌حاضر هفت منطقه آزاد و 11 منطقه ویژه داریم که به فعالیت مشغول هستند. گو‌اینکه در کشور ما برخلاف بسیاری از کشورها، فلسفه منطقه آزاد به‌درستی تعیین نشده و به‌جای‌اینکه فلسفه وجودی را در تجارت جستجو کنند، فکر اصلی در رسیدگی به اهالی بوده و زمین‌فروشی دراینمناطق به‌صورت اصل درآمده است. یکی از علل ناموفق‌بودن مناطق آزاد ایران، نامحصور‌بودن مناطق است که باعث شده مسئولین اجرایی و غیراجرایی در کار مسئول مناطق آزاد دخالت کرده و چوب لای چرخ آنان بگذارند؛ هرچندکه ناخواسته باشد. مثلاً آنان توسعه شهر را با کمک رئیس منطقه آزاد درنظر می‌گیرند، حال‌آنکه کار منطقه آزاد، صرفاً تجارت و تسهیل واردات و صادرات و ایجاد توازن بین این دو خواهد بود و بدین‌روی در سه‌دهه گذشته، ما از جنبه تولید، سرمایه‌گذاری و ارزآوری برای کشور ناموفق بوده‌ایم. از‌طرفی منطقه آزاد نباید به‌عنوان سکونت‌گاه درنظر گرفته شود. براساس آمارهای ارائه‌شده از‌سوی دبیرخانه مناطق آزاد، ما در شش‌ماهه‌دوم سال 1400 توانسته‌ایم، یک‌میلیارد و 960میلیون‌دلار صادرات داشته باشیم و از‌طریق مناطق ویژه نیز صادرات ما کمتر از 14میلیارددلار بوده است که روی‌هم‌رفته ما از‌طریق این‌مناطق 15میلیارددلار صادرات داشته‌ایم. در‌همین‌مدت، میزان واردات ما حدود 5/14میلیارددلار بوده است که در ظاهر تراز واردات و صادرات ما مثبت بوده است؛ اما بسیار جزئی، چراکه هزینه‌های جانبی مناطق بسیاربیشتر ازاین‌مبلغ مثبت است. امیدواریم دو منطقه آزاد کیش و قشم که قرار است برای مسابقات جام‌جهانی فوتبال، جذب توریست داشته باشند، با برنامه‌ریزی دقیق، از‌این‌فرصت به‌دست‌آمده نهایت استفاده را بکنند تا این دو منطقه، قطب دوم گردشگری منطقه خلیج‌فارس شود. خوشبختانه طرح‌های زیادی برای این دو منطقه درنظر گرفته شده و دردست‌اقدام است که ایجاد پنج استادیوم فوتبال با زمین چمن، از موارد آن است.