۴۰درصد بازار لوازم‌خانگی ایران در انحصار «قاچاق»
باوجوداینکه ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز مدعی برخورد با عرضه‌کنندگان کالای قاچاق در فضای مجازی‌ست؛ اما می‌توان با یک جست‌وجوی ساده صدها صفحه و سایت فروش لوازم‌خانگی قاچاق را دید. به‌تازگی اکبر پازوکی (رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی) درگفت‌وگوبا رسانه‌ها مدعی شد که بسیاری از سایت‌های فروش آنلاین، کالاهای قاچاق عرضه می‌کنند. پازوکی می‌گوید: «دولت بازار و صنعت لوازم‌خانگی را به‌امان خدا رها کرده؛ سایت‌های فروش آنلاین، لوازم‌خانگی قاچاقی را می‌فروشد که ورودش به کشور پنج‌سال است ممنوع شده! سؤالم این است این سایت‌ها، محصولات خود را از کجا تأمین می‌کنند؟» البته باید این‌را باید درنظر گرفت که فروشگاه‌ها و مراکز عرضه غیرآنلاین لوازم‌خانگی نیز از اتهام فروش کالای قاچاق، اصلاً مبری نیستند و طبق مشاهدات، سهم قابل‌توجهی دراین‌موضوع دارند؛ دراین‌گزارش سعی داریم این‌موضوع را بررسی کنیم که آیا واقعاً لوازم‌خانگی قاچاق در فروشگاه‌های آنلاین به‌راحتی به‌فروش می‌شود؟
با جست‌وجو در یکی از وب‌سایت‌های معروف فروش آنلاین، هیچ تلویزیونی با برندهای سامسونگ و ال‌جی یافت نمی‌شود؛ اما در دسته‌بندی یخچال و فریزر، برندهای کره‌ای برای فروش موجود است. البته باید گفت که تمام این کالاها دارای شناسه کالا بوده و می‌توان اصالت آن‌ها را در «سامانه جامع تجارت» استعلام کرد. سایر لوازم‌خانگی نظیر ماشین لباسشویی، ماشین ظرف‌شویی، اجاق‌گاز، سرخ‌کن، جاروبرقی و ... با برندهای «سامسونگ»، «ال‌جی» و «بوش» و سایر برندهای خارجی در این فروشگاه‌ها نیز عموماً دارای شناسه کالا بوده و ظاهراً در دسته کالاهای قاچاق قرار نمی‌گیرد. گفتنی‌ست؛ اکنون شناسه کالا و استعلام آن در سامانه جامع تجارت، ابزار تفکیک کالای اصیل از کالای غیراصیل است؛ به‌عبارتی درحال‌حاضر می‌توان ادعا کرد که هر کالایی که شناسه داشته باشد و مشخصات آن با نتیجه استعلام در سامانه جامع تجارت تطابق داشته باشد، به‌صورت قانونی تولید و یا وارد کشور شده است؛ پس چرا با وجود گذشت نزدیک به پنج‌سال از ممنوعیت واردات لوازم‌خانگی و همچنین ترک ایران توسط برندهای کره‌ای بعد از خروج آمریکا از برجام، لوازم‌خانگی خارجی (اعم از کره‌ای و غیرکره‌ای)، هنوز شناسه کالا دریافت کرده و در مشهورترین فروشگاه‌ها (آنلاین و غیرآنلاین) به‌فروش می‌رسند؟ کلاً درمورد علت موجود‌بودن کالاهای خارجی دارای شناسه کالا دراین‌سایت‌ها، سه فرض وجود دارد: فرض اول این‌است‌که این کالاها ازطریق رویه‌های کوله‌بری و ته‌لنجی وارد کشور می‌شود؛ ازنظر قانونی، فروش این‌گونه کالاها تنها در استان‌های مرزی بلامانع است و غالباً مجوزی مبنی‌بر خروج و عرضه آن‌ها در خارج از استان صادر نمی‌شود اما متأسفانه هرازگاهی مجوزهایی از اداره صمت استان‌های مرزی اعطا می‌شود که براساس‌آن‌ها ارسال و توزیع این‌ها در استان‌های مرکزی به‌صورت قانونی امکان‌پذیر می‌شود. اخذ شناسه کالا برای لوازم‌خانگی که ازطریق این رویه‌ها وارد کشور می‌شود، میسر است و ممکن است این کالاها (چه با مجوز و چه بدون مجوز قانونی) به استان‌های مرکزی برسد. دراین‌حالت شناسایی این کالاها به‌عنوان کالای قاچاق دشوار است. البته باید به این‌موضوع اشاره شود که از آذرماه پارسال واردات هرگونه لوازم‌خانگی کره‌ای ازطریق ته‌لنجی و کوله‌بری نیز ممنوع شده و قاعدتاً از این تاریخ به‌بعد، نباید به این کالاها شناسه اختصاص داده شود اما ممکن است برخی از کالاهای موجود با شناسه پیش‌ازاین تاریخ، وارد کشور شده باشند؛ همچنین به‌احتمال‌زیاد لوازم‌خانگی خارجی غیر کره‌ای، ازطریق همین رویه‌ها وارد کشور شده، شناسه دریافت کرده و در داخل توزیع می‌شوند! فرض دوم‌اینکه محصولات برای سال‌های قبل و موجودی‌های قدیمی باشند که به‌صورت قانونی وارد یا در داخل کشور تولید شده‌اند؛ البته باید به‌این‌نکته اشاره کرد که با وجود گذشت بیش از چهارسال از ممنوعیت واردات و همچنین خروج رسمی برندهای کره‌ای از کشور، چنین موضوعی بعید به‌نظر می‌رسد. فرض سومی دراین‌رابطه وجود دارد که البته عجیب و نگران‌کننده به‌نظر می‌رسد؛ از قرار معلوم قطعات منفصله مربوط به لوازم خارجی برندهای کره‌ای توسط عده‌ای وارد کشور می‌شود و پس از مونتاژ به‌اسم همین برندها، شناسه کالا می‌گیرند و در داخل توزیع می‌شوند! بدین‌ترتیب صاحبان این برندها که هم‌صدا با تحریم‌های ظالمانه آمریکا، بازار ایران را ترک کرده بودند، کاملاً مخفیانه اما به‌ظاهر قانونی درپی حفظ بازار خود در کشور هستند؛ که دراین‌صورت انتظار می‌رود وزارت صمت دراین‌زمینه و ابهامات پیش‌آمده پاسخگو باشد! فارغ از مطالب گفته‌شده؛ اکنون با جست‌وجویی ساده در گوگل، سایت‌های زیادی با اسم برخی از شهرهای مرزی کشور یافت می‌شود که لوازم‌خانگی ممنوع و قاچاق به‌راحتی در آن‌ها به‌فروش می‌رسد. درکمال‌تعجب تعدادی از این سایت‌ها حتی دارای نماد اعتماد الکترونیک یا «اینماد» هستند! برای روشن‌شدن موضوع در قالب یک خریدار تلویزیون به یکی از این سایت‌ها پیام می‌دهیم و بعد از اعلام مشخصات و جزئیات تلویزیون توسط پشتیبانی سایت، فروشنده درپاسخ‌به‌اینکه «آیا این‌محصول شناسه کالا دارد؟» می‌گوید: «خیر؛ این‌مدل از تلویزیون قاچاق بوده و فاقد شناسه کالاست». متأسفانه برخی از لوازم‌خانگی قاچاق در سایت‌هایی به‌فروش می‌رسد که قانونی تأسیس شده و مجوزهای فعالیت به‌عنوان یک فروشگاه اینترنتی را دارد و نماد اعتماد الکترونیک دریافت کرده؛ پس می‌توان گفت که یکی از معضلات اساسی درمورد بازار لوازم‌خانگی ایران، فعالیت قاچاقچیان در بستر فروشگاه‌های آنلاین کشور است. درمورد سایت‌های «خریدوفروش بی‌واسطه آنلاین» نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد محصولات قاچاق به‌راحتی دراین‌سایت‌ها قابل‌شناسایی نیست؛ اما ناگفته نماند این سایت‌ها پیش‌ازاین، از قراردادن آگهی‌های مشکوک به کالاهای ممنوع، منع شده‌اند. جالب است بدانید سهم کالای قاچاق در حوزه لوازم‌خانگی حدود ۱.۷میلیارددلار بوده؛ یعنی ۳۰ تا ۴۰درصد بازار لوازم‌خانگی، قاچاق است؛ این‌درحالی‌ست‌که آمارهای قاچاق به‌صورت تقریبی تخمین زده می‌شود و احتمال دارد این‌اعداد بیشتر هم باشد. به‌گفته محمدمهدی برادران (معاون صنایع عمومی وزیر صمت)؛ ارزش کل بازار لوازم‌خانگی شش‌میلیارددلار بوده و طبق بررسی‌ها، میزان کالای قاچاق دراین‌بازار 1.7میلیارددلار تخمین زده می‌شود. جولان لوازم‌خانگی قاچاق در سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی، نشانگر این‌است‌که برخورد با عرضه‌کنندگان این‌محصولات، آن‌چنان‌که باید جدی گرفته نمی‌شود و صرفاً هرچندوقت‌یک‌بار به این سایت‌ها تذکر داده یا به‌صورت موقت مسدود می‌شوند که تجربه نشان داده این‌گونه اقدامات مقطعی چندان مؤثر نیست. البته همان‌طورکه گفتیم؛ فروش لوازم‌خانگی قاچاق تنها در فضای مجازی اتفاق نمی‌افتد و فروشگاه‌های معتبر و مراکز فروش لوازم‌خانگی نیز به‌‌میزانی قابل‌توجه نسبت به عرضه کالای قاچاق اقدام می‌کنند.
محمدحسین سیف‌اللهی مقدم/ مهر