ارتقای رتبه ایران در شاخص جهانی نوآوری ۲۰۲۲
براساس گزارش شاخص جهانی نوآوری ۲۰۲۲، سوئیس، ایالاتمتحده آمریکا، سوئد، انگلستان و هلند نوآورترین اقتصادهای جهاناند و چین درآستانه ورود به جمع ۱۰ کشور نوآور جهان قرار دارد. بهگزارش نقل از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری؛ سایر اقتصادهای نوظهور نیز عملکردی قوی از خود بهنمایش گذاشتهاند؛ مثلاً هند و ترکیه برای اولینبار در میان ۴۰ کشور نوآور برتر جهان قرار گرفتهاند. گزارش GII سال 2022 حاکیازآناستکه با وجود شیوع کووید ۱۹ در سال ۲۰۲۱، هزینه تحقیق و توسعه و سایر سرمایهگذاریهای انجامشده روی فعالیتهای نوآورانه همچنان فزاینده بوده است اما چالشهایی در ترجمه این سرمایهگذاریها به آثار اقتصادی مشاهده میشود. بررسی نتایج گزارش نشان میدهد رشد بهرهوری که معمولاً با افزایش نوآوری تحریک میشود، راکد بوده. با وجود افزایش هزینه تحقیق و توسعه و سرمایهگذاری خطرپذیر، نشانههایی از کاهش رشد پیشرفت فناورانه و پذیرش فناوری مشاهده میشود. البته، با پرورش دقیقتر بومسازگانهای نوآوری، دورهای جدید از رشد مبتنیبر نوآوری بهرهبری موجهای نوآوری «عصر دیجیتال» و «علوم عمیق» میتواند آغاز شود. گزارش GII نشان میدهد همزمان با خروج از همهگیری کووید ۱۹، نوآوری در یک دوراهی قرار دارد. درحالیکه سرمایهگذاریهای نوآوری در سالهای ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ افزایش یافت، چشمانداز سال ۲۰۲۲ بهدلیل عدمقطعیتهای جهانی و بهواسطه ادامه عملکرد ضعیف در بهرهوری مبتنیبر نوآوری، مبهم است. بههمیندلیل نهتنها باید به سرمایهگذاری در نوآوری توجه داشته باشیم، بلکه باید به چگونگی ترجمه آن به آثار اقتصادی و اجتماعی نیز بیشتر توجه کنیم. برترین شرکتهای جهانی ازنظر هزینه تحقیق و توسعه، هزینههای R&D خود را تقریباً ۱۰درصد افزایش دادند و به بیش از ۹۰۰میلیارددلار در سال ۲۰۲۱ رساندند که بیشتر از سال ۲۰۱۹ (قبل از همهگیری) است. پیشران این افزایش عمدتاً چهار صنعت بوده است: سختافزار فناوری اطلاعات و ارتباطات و تجهیزات الکتریکی؛ نرمافزار و خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ داروسازی و زیستفناوری؛ و فلزات ساختمانی و صنعتی. سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه جهانی در ۲۰۲۰ با نرخ ۳٫۳درصد رشد کرد اما نسبت به رشد تاریخی ۶٫۱درصدی سال ۲۰۱۹ کاهش یافته بود. تخصیص بودجه دولتی برای اقتصادهای دارای بیشترین هزینه R&D رشدی قدرتمند را در ۲۰۲۰ تجربه کرد؛ اما تصویر بودجههای دولتی R&D در سال ۲۰۲۱ بسیارمتفاوت بود؛ بودجه تحقیق و توسعه در جمهوری کره و آلمان روبهرشد بود اما در ایالاتمتحده آمریکا و ژاپن کاهش یافت. معاملات سرمایهگذاری خطرپذیر در سال ۲۰۲۱ بهمیزان ۴۶درصد افزایش یافت و رکوردی قابلمقایسه با سالهای رونق اینترنت در اواخر دهه ۱۹۹۰ را ثبت کرد. آمریکای لاتین و مناطق کارائیب و آفریقا شاهد قویترین رشد سرمایهگذاری خطرپذیر بودهاند. دورنمای سرمایهگذاری خطرپذیر برای سال ۲۰۲۲ معتدلتر است؛ سیاستهای پولی سختگیرانه و تأثیر آن بر سرمایه خطرپذیر به کاهش سرمایهگذاری خطرپذیر منجر میشود. در ردهبندی سالانه ظرفیت و خروجی نوآوری اقتصادهای جهان، تغییرات کلیدی در ۱۵ کشور برتر مشاهده میشود. ایالاتمتحده آمریکا به رده ۲، هلند به جایگاه ۵، سنگاپور به جایگاه ۷، آلمان به جایگاه ۸ و چین به جایگاه ۱۱ ارتقا یافتهاند. کانادا به رتبه ۱۵ بازگشته است. ترکیه (۳۷) و هند (۴۰) برای اولینبار در میان ۴۰ کشور برتر جهان جای گرفتهاند. ویتنام (۴۸)، ایران (۵۳) و فیلیپین (۵۹) اقتصادهایی با درآمد متوسط هستند که سریعترین رشد عملکرد نوآوری را تابهامروز داشتهاند. ایران با هفت رتبه ارتقا نسبت به ۲۰۲۱ در جایگاه ۵۳ جهان، جایگاه دوم منطقه آسیای مرکزی و جنوبی و جایگاه سوم کشورهای دارای درآمد متوسط به پایین قرار گرفته و برای دومینسال متوالی، در سطح توسعه خود ازنظر نوآوری بالاتر از حد انتظار عمل کرده. ایران در شاخصهایی مانند ثبت علامت تجاری (رتبه ۱) و دانشآموختگان علوم و مهندسی (رتبه ۲) پیشتاز است. ایران ازنظر خروجیهای نوآوری، عملکردی مشابه اقتصادهای اروپایی با درآمد بالا مانند لتونی (رتبه ۴۱) و کرواسی (رتبه ۴۲) دارد. برخی اقتصادهای درحالتوسعه ازنظر نوآوری درمقایسهبا سطح توسعه اقتصادی خود فراتر از انتظار عمل کردهاند؛ ازجمله اندونزی، ازبکستان و پاکستان. هشت کشور دارای عملکرد نوآوری فراتر از انتظار از صحرای آفریقا هستند و کنیا، روآندا و موزامبیک پیشتاز آنها هستند. در آمریکای لاتین و کارائیب نیز برزیل، پرو و جامائیکا درمقایسهبا سطح توسعه خود عملکردی فراتر از انتظار داشتهاند. ترکیه و هند، با ارتقای عملکرد نوآوری در سایه شوکهای واردشده به زنجیرههای تأمین جهانی، تأثیر مثبتی بر دورنمای نوآوری داشتهاند و اندونزی پتانسیل نویدبخشی برای نوآوری از خود نشان داده. سایر قهرمانان منطقهای مانند شیلی و برزیل در آمریکای لاتین، آفریقای جنوبی و بوتسوانا در صحرای آفریقا نیز عملکرد نسبی خود در نوآوری را ارتقا دادهاند. پارسال در اوج همهگیری کرونا، ایران توانست با گسترش زیستبوم نوآوری و فناوری، جزو پیشروترین کشورها در عرصه نوآوری شود و با تلاش شرکتهای دانشبنیان و خلاق، توانست با هفت رتبه ارتقا، در جایگاه شصتم جهان قرار بگیرد و اینروند صعودی در سال جاری نیز با هفت رتبه ارتقا، ادامه یابد و جمهوری اسلامی ایران را در جایگاه ۵۳ قرار دهد؛ ایندرحالیستکه رتبه ایران در شاخص نوآوری جهانی، بهعنوانمثال در سال ۱۳۹۴ که سالهای آغازین شکلگیری زیستبوم نوآوری و دانشبنیان در کشور است، بین ۱۴۳ کشور، ۱۲۱ بود و با تلاش دانشبنیانها، استارتآپها، نخبگان، سرآمدان و پژوهشگران کشور، جایگاه ایران، شرایط مساعدتری یافته و با رشد این زیستبوم و پشتیبانی و حمایت همه دستگاهها و تصویب قانون جهش تولید دانشبنیان، پیشبینی میشود اینرتبه در آینده نزدیک بهطور چشمگیری بهبود یابد و ایران به جایگاه درخوری دست یابد.