افزایش ۶۰درصدی مهاجرت نیروی انسانی متخصص در حوزه سلامت
طبق اطلاعات سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۱؛ کشورهای منطقه خاورمیانه بهدلیل قرابت جغرافیایی و شاید فرهنگی یکی از قطبهای اصلی جذبکننده نیروی انسانی کشور خواهد بود. بهگزارش آنا؛ در سالهای اخیر و بهواسطه پیشرفتهای کشور امارات متحده عربی، بسیاری از کشورهای منطقه دست به تغییرات مهمی در سیاستهای اقتصادی و اجتماعی خود زدهاند که سبب رشد فناوری و افزایش کیفیت عمومی زندگی دراینمناطق شده است. درآمد بالای نفتی و ثروت اولیه اینکشورها ازطرفی و مسائل زیستمحیطی و نیاز به ایجاد محیط قابل زیست ازطرفدیگر سبب شده است که اینکشورها دست به ایجاد پروژههای سنگین توسعه شهری مانند احداث شهرهای هوشمند بزنند. دولتهای حوزه خلیجفارس فناوریهای نسل بعدی را که از شهرهای هوشمند تغذیه میکنند، مانند هوش مصنوعی، بلاک چین و اینترنت اشیا، در قلب چشماندازهای استراتژیک ملی خود قرار دادهاند. افزایش سرمایهگذاری خارجی، خرید کسبوکارهای نوظهور توسط شرکتهای بزرگ و سیاستهای تسهیلگری کسبوکار میان کشورهای حوزه خلیجفارس بیانگر اهمیت بالای توسعه فضای استارتآپی دراینمناطق است. کشورهای حاشیه خلیجفارس که در گذشته بهعنوان مقصد نیروی کار کممهارت و نیمهماهر شناخته میشدند با نقشآفرینی بهموقع در روند جهانی فناوری و نوآوری و ایجاد چشمانداز پیشتازی و رهبری آینده، راهبردهای توسعه جدیدی را اتخاذ کردهاند. اینکشورها اهمیت ارتباطات و تبادلات انسانی و فنی را درک کردهاند و به مرکز توسعه تبادلات فنی و انسانی تبدیل شدهاند و بهاینترتیب فعالیتها و ابتکارات خود را بهصورت گسترده در رسانههای جهانی ارائه داده و برندسازی کشوری کرده و ازاینطریق تصویر جذابی از خود برای متخصصان، کارآفرینان و شرکتهای استارتآپی ایجاد کردهاند. در کنار ایجاد چشمانداز و اکوسیستم جذاب، اینکشورها با پویایی و ایجاد تغییر در قوانین و مقررات متناسب با نیازهای توسعهای خود، مشوقهای متنوع اقامتی برای تأمین نیروی انسانی جهانی و منطقهای ایجاد کرده و سرمایه انسانی را در سطوح مختلف مهارتی بااستفادهاز ابتکارات و برنامههای پیشروی مهاجرتی جذب میکنند. ارائه ویزای طلایی، ویزای سبز، ویزای اقامت بلندمدت فرهنگی، ویزای استعداد ازجمله ابتکارات کشور امارات برای جذب سرمایه انسانی با کیفیت بالاست. باتوجهبه کمبود نیروی انسانی در بخش بهداشتودرمان در بسیاری جوامع درحالتوسعه، مهاجرت اینبخش از نیروی انسانی منجر به خسارات رفاهی زیادی برای اینکشورها میشود. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی ۲۰۲۰، بیش از ۴۰درصد کشورهای عضو سازمان بهداشت جهانی کمتر از ۱۰ پزشک و بیش از ۵۵درصد آنها کمتر از ۴۰ پرستار و ماما در هر ۱۰۰۰۰نفر جمعیت دارند. مهاجرت نیروی انسانی متخصص در حوزه سلامت، پدیدهای جهانیست که در سالیان اخیر رشدی فزاینده داشته؛ بهصورتیکه تعداد پزشکان و پرستاران مهاجری که در کشورهای جغرافیای OECD، مشغولبهفعالیت هستند از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ بیش از ۶۰درصد افزایش یافته است. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، ۳.۲میلیوننفر از پرستاران شاغل در ۸۶ کشور دنیا، مهاجر هستند. سهم نیروی انسانی متخصص خارجی در نظام سلامت در آمریکا ۱۷درصد و درمجموع بریتانیا ۱۲درصد، کشورهای عضو اتحادیه اروپا ۱۱درصد گزارش شده است. جوامع درحالتوسعه مهمترین مبدأ بسیاری از مهاجرتها در حوزه سلامت محسوب میشوند بهصورتیکه هند بیشترین نرخ مهاجرت پزشکان و پرستاران را بهخود اختصاص داده است. براساس شواهد موجود، بین ۲۰ تا ۵۰درصد از فارغالتحصیلان رشته پرستاری در هند، بهدنبال فرصتهای شغلی در سایر کشورها هستند. تعداد پزشکان ایرانی آموزشدیده در ایران که در کشورهای عضو OECD فعالیت میکنند، بااستفادهاز دادههای این سازمان بیش از ۱۰۰۰۰نفر تخمین زده میشود. طبق سرشماری سال ۲۰۱۸ آمریکا، ۲۹هزارنفر ایرانی در کل بخش بهداشتودرمان آمریکا فعال بودهاند که ۲۴هزارنفر آنها در مشاغل تخصصی و ۵۰۰۰نفر آنها در مشاغل مراقبتی مشغولبهفعالیت بودهاند. در میان آنها ۸۰۰۰نفر پزشک و جراح بودهاند که ۲۶درصد فعالان ایرانی در بخش سلامت آمریکا را تشکیل میدهند. مهاجرت نیروی انسانی در بخش سلامت ایرانیان ازنظر تعداد مهاجران فعال در بخش سلامت آمریکا در جایگاه 21 میان مهاجران اینبخش قرار دارند. نیز ازنظر نسبت پزشکان به فعالان بخش سلامت با ۲۶درصد در جایگاه پنجم پس از پاکستان، هند، مصر و تایوان قرار دارند. در پیمایشی که بهمنظور بررسی میزان تمایل به مهاجرت و عوامل مؤثر بر فعالیت نیروی انسانی حوزه سلامت، در تابستان ۱۴۰۱ میان دانشجویان و شاغلان حوزه سلامت در کشور انجام شده است، تفاوت معناداری میان شاخصهای اصلی میل و تصمیم به مهاجرت در میان شاغلان و دانشجویان وجود نداشته است؛ ۵۴درصد از شرکتکنندگان این پیمایش تمایل زیاد و خیلیزیاد به مهاجرت داشتهاند. ۲۴درصد افراد متمایل به مهاجرت تصمیم به مهاجرت داشته، ۶۱درصد هنوز تصمیمی نگرفتهاند و تنها ۱۲درصد آنان تصمیم گرفتهاند بمانند. نهدرصد از افرادیکه تصمیم به مهاجرت دارند بدینمنظور اقدام عملی انجام دادهاند، ۲۹درصد برنامهریزی کرده و ۶۲درصد هنوز کاری انجام ندادهاند. ۴۱درصد افراد حاضر بودهاند درصورت مهاجرت در مشاغل غیرتخصصی یا با تخصص پایینتر فعالیت کنند. در میان هردوگروه شاغل و دانشجویان بخش سلامت اثر عوامل اقتصادی در تمایل به مهاجرت در صدر بوده و پسازآن عوامل شغلی رفاهی و عوامل مدیریتی حوزه سلامت قرار دارند. همچنین میان افرادیکه تصمیم به مهاجرت گرفتهاند، عوامل اجتماعی بیش از عوامل فردی در تصمیم به مهاجرت آنان مؤثر بوده است. ازمنظر مدیران بخش سلامت نیز تأثیر شرایط کلان کشور بر مهاجرت سرمایه انسانی اینحوزه بیش از تأثیر چالشهای بخش سلامت است. همچنین ۶۸درصد مدیران پاسخدهنده براینعقیدهاند: مهاجرت سرمایه انسانی سلامت بسیار یا بیشتر متأثر از شرایط کلان کشور است تا چالشهای داخلی حوزه سلامت.