پایانی بر بن‌بست هفتساله
توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط دوجانبه
به‌دنبال سفر بهمن‌ماه آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی به پکن، امیر دریابان علی شمخانی از روز دوشنبه ۱۵ اسفند با هدف پیگیری توافقات سفر رئیس‌جمهوری، مذاکرات فشرده‌ای را جهت حل‌وفصل نهایی موضوعات فی‌مابین تهران - ریاض با همتای سعودی خود در چین آغاز کرد. در پایان این مذاکرات، ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱، بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن با امضای «شمخانی» نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، «مساعد بن‌محمد العیبان» وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و «وانگ ئی» عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس‌دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین صادر شد. در متن این بیانیه سه‌جانبه آمده است: درپاسخ‌به ابتکار شایسته جنابشی جین‌پینگ رئیس‌جمهوری خلق چین درحمایت‌از گسترش روابط جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی، براساس اصل حسن هم‌جواری و باتوجه‌به توافق ایشان با سران دو کشور در میزبانی و حمایت از انجام گفتگو بین جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی و همچنین تمایل دو کشور به حل‌وفصل اختلافات ازطریق گفت‌وگو و دیپلماسی براساس پیوندهای برادرانه و باتأکیدبر پایبندی دو کشور به اصول و اهداف منشور سازمان ملل متحد و منشور سازمان همکاری اسلامی و اصول و رویه‌های بین‌المللی، هیئت‌های جمهوری اسلامی ایران به‌ریاست امیر دریابان علی شمخانی نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی و پادشاهی عربستان سعودی به‌ریاست مساعد بن محمد العیبان وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی از تاریخ ۱۵ تا ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱ خورشیدی برابر با ۶ تا ۱۰ مارس ۲۰۲۳ در پکن با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند. به‌گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت؛ این بیانیه افزود: جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی با سپاس و قدردانی از جمهوری عراق و سلطنت عمان به‌خاطر میزبانی گفت‌وگوهای انجام‌شده بین دو طرف در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ خورشیدی (۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ میلادی) از رهبری و دولت جمهوری خلق چین برای میزبانی و حمایت از گفت‌وگوهای انجام‌شده دراین‌کشور و تلاش برای به‌ثمرنشستن آن تشکر کردند. این بیانیه سه‌جانبه خاطرنشان شد: در نتیجه گفت‌وگوهای انجام‌شده، جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی توافق کردند ظرف حداکثر دوماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته و سفارتخانهها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند. این بیانیه یادآور شد: وزرای امور خارجه دو کشور جهت اجرای این تصمیم و انجام تمهیدات لازم برای تبادل سفرا با یکدیگر ملاقات می‌کنند. این بیانیه سه‌جانبه عنوان کرد: دو کشور باتأکیدبر احترام به حاکمیت و عدم‌دخالت در امور داخلی یکدیگر درزمینه اجرای موافقت‌نامه همکاری‌های امنیتی امضاشده در تاریخ ۱۳۸۰.۱.۲۸ خورشیدی برابر با ۲۰۰۱.۴.۱۷ میلادی و نیز موافقت‌نامه عمومی همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، سرمایه‌گذاری، فنی، علمی، فرهنگی، ورزشی و جوانان، امضا شده در تاریخ ۱۳۷۷.۳.۶ برابر با ۱۹۹۸.۵.۲۷ توافق کردند. این بیانیه افزود: سه کشور اراده قاطع خود را جهت به‌کارگیری تمامی تلاش‌ها برای تقویت صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی اعلام می‌کند. درپاسخ‌به ابتکار شایسته شی جین‌پینگ رئیس‌جمهوری خلق چین درحمایت‌از گسترش روابط جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی، براساس اصل حسن هم‌جواری و باتوجه‌به توافق ایشان با سران دو کشور در میزبانی و حمایت از انجام گفتگو بین جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی و همچنین تمایل دو کشور به حل‌وفصل اختلافات ازطریق گفت‌وگو و دیپلماسی براساس پیوندهای برادرانه و باتأکیدبر پایبندی دو کشور به اصول و اهداف منشور سازمان ملل متحد و منشور سازمان همکاری اسلامی و اصول و رویه‌های بین‌المللی، از ۶ تا ۱۰ مارس ۲۰۲۳ (۱۵ تا ۱۹ اسفند)، مذاکراتی در پکن بین هیئت‌های پادشاهی عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران به‌ریاست دکتر مساعد بن محمد العیبان وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و دریادار علی شمخانی دبیر شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی انجام شد. این بیانیه افزود: طرف‌های سعودی و ایرانی از جمهوری عراق و سلطان‌نشین عمان به‌دلیل میزبانی از گفت‌وگوهای انجام‌شده بین دو طرف که طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ انجام شد و از رهبری و دولت جمهوری خلق چین به‌دلیل میزبانی و حمایت از مذاکرات و تلاش برای به‌نتیجه‌رسیدن این مذاکرات قدردانی و تشکر کردند. طبق اعلام واس؛ دراین‌بیانیه سه کشور اعلام کردند که عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران به توافقی دست یافتند که موافقت با ازسرگیری روابط دیپلماتیک بین دو کشور و بازگشایی سفارتخانهها و نمایندگی‌های آن‌ها حداکثر ظرف مدت دوماه و تأکید بر احترام به حاکمیت دو کشور وعدم مداخله در امور داخلی یکدیگر را شامل می‌شود و توافق کردند که وزرای خارجه دو کشور برای فعال‌سازی این‌نشست و تبادل سفرا و بررسی راه‌های توسعه روابط بین خود و همچنین فعال‌کردن قرارداد همکاری امنیتی منعقده در ۲۲ / ۱.۱۴۲۲ هجری قمری مطابق با ۱۷ / ۴.۲۰۰۱ میلادی و موافقت‌نامه عمومی همکاری در زمینه‌های اقتصادی، تجاری، سرمایه‌گذاری، فناوری، علم، فرهنگ، ورزش‌وجوانان، منعقده در تاریخ ۲.۲/ ۱۴۱۹ هجری قمری مطابق با ۲۷ / ۵.۱۹۹۸ میلادی نشستی برگزار کنند. خبرگزاری رسمی عربستان اضافه کرد که سه کشور علاقه‌مندی خود را برای به‌کارگیری تمامی تلاش‌ها جهت ارتقای صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی ابراز کردند. علی شمخانی روز جمعه روایتی از تلاش‌های صورت‌گرفته برای پایان بن‌بست هفتساله و توافق ازسرگیری روابط دوجانبه ایران و عربستان ارائه کرد. وی تصریح کرد که سفر بهمن‌ماه آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی به چین و گفت‌وگوی شی جین‌پینگ رئیس‌جمهوری چین با رئیس‌جمهوری کشورمان، بستر شکل‌گیری مذاکرات جدید و بسیارجدی میان هیئت‌های ایران و عربستان سعودی را فراهم کرد. وی افزود: گفت‌وگوهای انجام‌شده میان دو کشور صریح، شفاف، همه‌جانبه و سازنده بود؛ رفع سوءتفاهم‌ها و نگاه روبه‌آینده در روابط تهران-ریاض قطعاً توسعه ثبات و امنیت منطقه و افزایش همکاری جوامع حوزه خلیج‌فارس و جهان اسلام را برای مدیریت چالش‌های موجود به‌دنبال خواهد داشت. دبیر شورای‌عالی امنیت ملی درپایان از نقش سازنده جمهوری خلق چین درخصوص حمایت از توسعه روابط کشورها که لازمه رفع چالش‌ها و افزایش صلح و ثبات و ارتقای همکاری‌های بین‌المللی‌ست، قدردانی کرد. کلید احیای روابط دوجانبه تهران-ریاض پس از هفت‌سال وقفه، در جریان سفر مهم آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» به چین و در کنار توافقات میان دو کشور زده شد و موضوع ازسرگیری روابط میان ایران و عربستان به‌عنوان یکی از پیشنهاد‌های طرف چینی به ایران ارائه شد. این‌درحالی‌ست‌که پیش‌ازاین عربستان سعودی درخواست احیای روابط دیپلماتیک با میانجی‌گری چین را مطرح کرده و این درخواست با استقبال و پذیرش ایران مواجه شده بود. پس از سفر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به چین مذاکرات فشرده با نمایندگی دبیر شورای امنیت ملی ازطرف ایران آغاز شد و توافق نهایی با صدور بیانیه‌ای اعلام شد. نکته قابل‌توجه دراین‌مذاکرات، حذف آمریکا از جایگاه پدرخواندگی روابط کشورهای منطقه و نقش فعال دو کشور به‌علاوه چین در احیای روابط میان ایران و عربستان است. این توافق مهم در شرایطی به‌دست آمد که طی ماه‌های گذشته آمریکا با میدان‌داری رژیم صهیونیستی و حمایت‌های رسانه‌ای و جنگ روانی تلاش می‌کرد فضاسازی خاصی را در منطقه علیه ایران سامان دهد. درواقع توافق صورت‌گرفته یک شکست بزرگ برای رژیم صهیونیستی و سیاست آمریکا مبتنی‌بر ایجاد شکاف و اختلاف در منطقه با هدف تضعیف جایگاه جمهوری اسلامی به‌حساب می‌آید. حالا ایران و عربستان که همواره تلاش می‌شد به‌عنوان بازوی آمریکا در منطقه برای فشار به ایران نمایش داده شود، به توافقی مهم برای احیای روابط دست یافته‌اند؛ توافقی که با ایستادگی ایران و تدبیر دقیق دولت جمهوری اسلامی مبنی‌بر تقویت سیاست همسایگی و حذف آمریکا از فرایند شکل‌گیری آن به‌دست آمده است.