تعرفه‌های جلسات مشاوره؛ ناچیز برای روانشناسان و گزاف برای مردم
امسال تعرفه دقیقه خدمات مشاوره و روانشناسی، ۲۳۰ و ۲۷۰هزار‌تومان مصوب شده است. مبلغی که می‌توان گفت از‌سوی قریب‌به‌اتفاق کلینیک‌ها رعایت نمی‌شود و روانشناسان و کلینیک‌داران برای آن توجیه قابل‌تأملی دارند. تعرفه‌های مصوب‌شده از‌سوی هیئت‌وزیران بنا‌به گفته روانشناسان به قدری ناچیز است که برای سر پا نگه داشتن کلینیک مجبور هستند دست کم دو برابر تعرفه تعیین شده را دریافت کنند؛ ولو اینکه برای مردم گزاف تمام شود. به‌گزارش ایسنا؛ تعرفه ۴۵ دقیقه خدمات روانشناسی و مشاوره در بخش خصوصی، از سوی هیات وزیران و به پیشنهاد شورای عالی بیمه سلامت و با تایید سازمان برنامه و بودجه برای امسال ۲۳۰ و ۲۷۰هزار‌تومان مصوب شده است. درواقع روانشناسان و مشاوران دارای پروانه اشتغال که مدرک کارشناسی ارشد در یکی از رشته‌های روانشناسی و مشاوره دارند، باید از مراجعان خود برای ۴۵ دقیقه مشاوره ۲۳۰ هزار تومان و روانشناسان و مشاوران دارای پروانه اشتغال که مدرک دکتری در یکی از رشته‌های روانشناسی و مشاوره دارند، باید از مراجعان خود برای ۴۵ دقیقه مشاوره ۲۷۰ هزار تومان دریافت کنند. طبیعتاً اگر زمان جلسه مشاوره بیشتر از ۴۵ دقیقه شود هزینه دریافتی نیز متناسب با مبلغ پایه افزایش می‌یابد و برای روانشناسان و مشاوران دارای سابقه کار بالای ۱۵سال (از زمان دریافت پروانه اشتغال) نیز ۱۵درصد به مبلغ پایه اضافه می‌شود. این تعرفه برای سال گذشته برای مشاور یا روانشناس دارای مدرک کارشناسی ارشد ۱۷۶هزار‌تومان و برای مشاور یا روانشناس دارای مدرک دکتری ۲۰۷هزار‌تومان تعیین شده بود. همچنین تعرفه ۴۵دقیقه خدمات روانشناسی و مشاوره از‌سوی هیئت‌وزیران برای امسال و در بخش دولتی، عمومی غیر دولتی و خیریه و موقوفه‌ای از ۷۷هزار‌تومان تا ۱۸۶هزار‌تومان تعیین شده است.
دخل‌و‌خرجی که با تعرفه‌های ابلاغی نمی‌خواند!
نکته قابل‌توجه، دخل‌و‌خرجی‌ست که با تعرفه‌های تعیین‌شده برای بخش خصوصی نمی‌خواند و منجر به این شده است که تقریباً اکثر کلینیک‌های خصوصی روانشناسی و مشاوره طبق تعرفه‌های ابلاغی عمل نکنند. به‌گفته روانشناسان و مشاوران؛ برخی موارد باعث شده است تعرفه‌های تعیینی برای این قشر به‌صرفه نباشد. تورم و گرانی اجاره مطب، پرداخت مالیات به سازمان امور مالیاتی و پرداخت عوارض به شهرداری بابت تابلو کلینیک از جمله مواردی است که باعث شده دخل و خرج روانشناسان با هم نخواند و نهایتا خیلی از مراکز مشاوره تعطیل شوند و یا شراکتی با هم کار می‌کنند.
حداقل ۵۰۰هزار‌تومان می‌گیرند
طبق مشاهدات میدانی، یک کلینیک خصوصی روانشناسی و مشاوره معمولی با روانشناسانی که گرچه توانمندند اما چهره نشده‌اند، حداقل برای یک جلسه یک ساعته مشاوره فردی ۵۰۰هزار‌تومان از مراجعین دریافت می‌کند. گرچه در‌این‌میان بعضاً روانشناسان و مشاوران چهره شده‌ای که اسم و رسمی برای خود در کرده‌اند هزینه‌های چند میلیونی از مراجعان می‌گیرند؛ اما بحث این دسته جداست. در این بین اگر خودت کلینیک نداشته باشی و به عنوان روانشناس یا مشاور برای فرد کلینیک‌دار کار کنی باید درصدی از هزینه دریافتی از مراجع را به صاحب کلینیک بدهی. درصد بندی که می‌توان گفت مبنایی ندارد و در منصفانه ترین حالت مدیر کلینیک از هر درمانگر ۳۰ تا ۴۰درصد می گیرد و در برخی موارد این معامله ۷۰ به ۳۰ به نفع مدیر کلینیک تمام می‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت چیزی به‌عنوان حقوق دست خود مشاور یا روانشناس را نخواهد گرفت.
قشری که توان پرداخت ۲۰۰هزار‌تومان را هم ندارد
اما در مقابل نباید گزاف بودن هزینه یک جلسه مشاوره برای مردم را نادیده گرفت. درحالی طبیعتا قشر فرودست بیشتر در معرض آسیب‌های اجتماعی و روانشناختی قرار دارند و نیازشان نیز به دریافت این خدمات بیشتر است که پرداخت ۲۳۰ یا ۲۷۰هزار‌تومان برای یک جلسه مشاوره ۴۵دقیقه‌ای برای این قشر راحت نیست، چه برسد به آنکه توقع داشته باشیم این قشر به سادگی برای یک جلسه مشاوره ۵۰۰هزار‌تومان پرداخت کنند. از‌سوی‌دیگر حل مشکلات روانشناختی زمان‌بر است و با یک جلسه نمی‌توان فرد را درمان کرد بنابراین خدمات مشاوره برای یک مشکل روانشناختی که درمان آن در یک جلسه میسر نیست و تا چند جلسه طول می‌کشد؛ به‌طوری‌که برای مثال این هزینه ۵۰۰هزار تومانی در یک‌ماه و برای چهار جلسه به دومیلیونتومان می‌رسد.
اما و اگرهای بیمه‌ای
حال آنکه در کنار فشار اقتصادی که باعث شده مردم مراجعه به روانشناس برای درمان مشکلات روانشناختی را پشت گوش بیاندازند، تحت پوشش بیمه نبودن خدمات روانشناسی و مشاوره هم تمایل مردم را برای مراجعه به روانشناس کمتر می‌کند. تا پیش از این هیچ یک از خدمات روانشناسی و مشاوره تحت پوشش بیمه‌های پایه نبود و تعداد کمی از بیمه‌های تکمیلی این خدمات را با درصد پایین پوشش می‌دادند، اما اسفند سال گذشته دستورالعمل خرید راهبردی خدمات روان‌درمانی برای روانشناسان بالینی در مراکز دولتی ـ دانشگاهی به تصویب وزیر بهداشت که رئیس شورای عالی بیمه سلامت نیز است، رسید که این دستورالعمل از ابتدای امسال قابل‌اجراست. این دستورالعمل، جلسات روان درمانی را ۳۰دقیقه‌ای در‌نظر گرفته است، تعداد جلسات لازم برای روان‌درمانی را بر‌اساس نوع اختلال مشخص کرده است و میزان پوشش بیمه این خدمات در بخش سرپایی ۷۰درصد به عهده سازمان‌های بیمه‌گر و ۳۰درصد پرداختی خود بیماران است. با‌این‌حال این دستورالعمل شامل تمامی خدمات روانشناسی و تمامی مراکز نمی‌شود؛ بلکه طبق این مصوبه تنها دو گرایش روانشناسی بالینی و روانشناسی سلامت، آن هم فقط در مراکز دولتی ـ دانشگاهی تحت پوشش بیمه‌های پایه و تکمیلی قرار می‌گیرند. در‌همین‌راستا اسفند ۱۴۰۱ محمد حاتمی؛ رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور طی نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهوری با‌اشاره‌به مجاز شدن خدمات دو رشته روانشناسی بالینی و روانشناسی سلامت برای استفاده از بیمه‌های پایه، خواستار برقراری بیمه برای تمام گرایش‌های ۱۶گانه روانشناسی و مشاوره شد؛ اما این درخواست تا‌کنون بی‌نتیجه مانده است.
نمی‌صرفد که روانشناس بود!
دکتر روانشناسی که در یک کلینیک با مجوز از سازمان بهزیستی کار می‌کند،می‌گوید که تعرفه‌های تعیین شده برای ۴۵دقیقه مشاوره به‌قدری پایین است که با در نظر گرفتن تورم و هزینه‌های جاری زندگی عملا برای روانشناس نمی‌صرفد که به این کار مشغول باشد. «این تعرفه‌ها با توجه به وضعیت اقتصادی فعلی منطقی به‌نظر نمی‌آید. با فرض بر اینکه روانشناسی پُر کار هم باشد باز آخر ماه درآمد چشم‌گیری نخواهد داشت چراکه اجاره مطب، پول آب و برق، پول شارژ ساختمان، حقوق منشی و تهیه وسایل لازم برای مطب باعث شده دریافتی‌ها با هزینه‌ها همخوانی نداشته باشد. اگر بخواهی تعرفه‌های تعیین شده را رعایت کنی مجبور هستی مطب را تعطیل کنی». وی همچنین به این نکته هم اشاره می‌کند که با‌توجه‌به هزینه بالای خرید یا اجاره مطب، هر روانشناسی توانایی داشتن مطب مستقل راندارد و اغلب روانشناسان در کلینیک‌های دیگران کار می‌کنند. «وقتی از خودت مطب نداری و مجبوری برای کسی کار کنی، باید درصدی از تعرفه دریافتی را هم به مدیر کلینیک بپردازی. اطلاع دارم یکی از کلینیک‌های معروف تهران که در فضای مجازی اسم و رسمی هم دارد ۷۰ به ۳۰ کار می‌کند. یعنی ۷۰درصد کلینیک بر می‌دارد و سهم روانشناس تنها ۳۰درصد است. اگر بخواهند نرخ تعیین شده و مصوب را هم از مراجع بگیرند که هیچ مبلغی دست روانشناس را نخواهد گرفت. از طرف دیگر باید در نظر گرفت یک روانشناس مگر چند روز در هفته می‌تواند مراجع ببیند؟».
مردم جلسات مشاوره را نیمه‌کاره رها می‌کنند
به گفته این روانشناس بسیاری از کلینیک‌ها به خاطر موضوعات مالی تعطیل شده‌اند. «برخی کلینیک‌ها ناچارا مجبور شده‌اند هزینه دریافتی از مراجع را بالا ببرند. از طرفی وقتی هزینه را افزایش می‌دهی با ریزش مراجع مواجه می‌شوی. درواقع این قضیه هم برای مراجع و هم برای روانشناس دو سر باخت است». وی همچنین درباره چرایی مراجعه نکردن مردم به روانشناسان برای حل مشکلات روانشناختی توضیح می‌دهد: «مشکلات اقتصادی اولویت مردم را تغییر داده است و کسی به فکر سلامت روان نیست. مردم ترجیح می‌دهند مشکلات روانشناختی خود را با درون خودشان حل کنند و پیش روانشناس نیایند و هزینه روان درمانی را به امور اصلی زندگی اختصاص دهند. یا اصلا به روانشناس مراجعه نمی‌کنند و یا جلسات مشاوره را نیمه کاره رها می‌کنند. این در حالی است که برخی اختلالات مثل افسردگی شاید شش ماه زمان ببرد تا بر طرف شود». این روانشناس در ادامه پیشنهاد می‌دهد: «سازمان بهزیستی و سازمان نظام روانشناسی و مشاوره می‌توانند قراردادهایی با بانک‌ها ببندند تا روانشناسان برای تاسیس مطب بتوانند از آنها وام بگیرند تا به نوعی بخشی از این مشکلات مالی برطرف شود. از طرف دیگر تحت پوشش بیمه قرار گرفتن تمام خدمات روانشناسی و مشاوره نیز می‌تواند تمایل مردم به استفاده از این خدمات را افزایش دهد».
حداقل هزینه مطب در تهران؛ ۲۷ میلیون تومان
دکتر روانشناس دیگری که در ملک شخصی خود کلینیک دارد نیز درباره مشکلاتش می‌گوید: «من و همسرم هر دو روانشناس هستیم. ما هم از سازمان نظام روانشناسی مجوز فردی داریم، هم از سازمان بهزیستی مجوز مرکز داریم و هم پروانه مشترک سازمان نظام روانشناسی و وزارت ورزش برای مراکز ازدواج و خانواده را داریم. کلینیک برای خودمان و در ملک شخصی خودمان است اما نکته اینجاست که اجاره ملک ما بیش از حدود ۳۰میلیون‌تومان است و به‌عبارتی اگه ما مرکز را تعطیل کنیم و آن را اجاره دهیم برایمان صرفه اقتصادی بیشتری دارد. «اینگونه با هیچ ارگانی سر‌و‌کله نمی‌زنیم و بی‌دردسر اجاره ملک را می‌گیریم و برایمان به صرفه است اما فعلا انتخابمان این است که مرکز را نگه داریم. این انتخاب نیز به خاطر مسائل اقتصادی نیست بلکه صرفا به خاطر احساس درونی خودمان است». وی درباره هزینه‌های بالای اجاره مطب و مشکلاتی که همکارانش در این راستا دارند نیز توضیح می‌دهد: «نگاهی سرسری به آگهی‌های اجاره‌ی دفتر کار، نشان می‌دهد که حداقل اجاره‌ها برای یک واحد کوچک در منطقه‌ای متوسط از شهر به لحاظ سطح اقتصادی مردم، حدود ۱۵میلیون‌تومان در ماه است. این موضوع درحالی است که حداقل حقوق تعیین شده در سال ۱۴۰۲، معادل هفت‌میلیون و 500هزار‌تومان است که علاوه‌بر این مبلغ، ۲۳درصد از حقوق کارمند نیز توسط کارفرما به تامین اجتماعی پرداخت می‌شود که حدود دومیلیونتومان می‌شود. پس تا به اینجای کار، ۱۵میلیون اجاره به اضافه ۹.۵میلیون حقوق و بیمه، جمعاً حدود ۲۵میلیون، ابتدایی‌ترین هزینه‌هایی هستند که برای باز نگه داشتن یک دفتر روانشناسی و مشاوره نیاز است. در کنار این‌ها هزینه خرید کاغذ برای چاپ پرونده‌ها، هزینه‌های تعمیر و نگهداری لوازم مصرفی مانند چاپگر، هزینه خرید لوازم پذیرایی از مراجعه کننده، هزینه‌های تلفن و قبوض و ... نیز وجود دارد که حدودا ماهی ۱.۵ الی دومیلیون تومان می‌شود. پس حداقل ۲۷میلیون‌تومان هزینه ماهانه باز نگه داشتن درب یک دفتر خدمات مشاوره و روانشناسی‌ست».
اما و اگرهای بیمه تکمیلی برای پرداخت هزینه جلسات مشاوره
این روانشناس می‌گوید: «از‌سوی‌دیگر پرداخت همین مبالغ پایین خدمات مشاوره و روانشناسی نیز برای عده‌ای دشوار و چالش‌برانگیز است و همین امر موجب شده است عده‌ای از افرادی که به دریافت چنین خدماتی نیاز دارند، از دریافت آن محروم باشند. این موضوع در‌حالی‌ست‌که استفاده از این خدمات کاملاً و در تمام رشته و برای تمام مراکز تحت‌پوشش بیمه نیست. در اندک مواردی که برخی از بیمه‌های تکمیلی مبالغی در‌این‌خصوص پرداخت می‌کنند نیز افراد برای دریافت هزینه از بیمه، نیازمند تائید یک روانپزشک هستند که گواهی دهد فرد نیاز به دریافت خدمات مشاوره و روانشناسی دارد. به‌عبارتی گویا لزوم دریافت چنین خدماتی از‌سوی بیمه‌ها، اینقدر احساس نمی‌شود و رسمیت ندارد که حتی اگر شرکت بیمه‌ای هم بخواهد به عنوان بیمه تکمیلی مبلغی را پرداخت کند، بازهم از یک روانپزشک گواهی می‌خواهد که واقعا دریافت چنین خدماتی نیاز است یا خیر».