گونه‌های درحال‌انقراض به‌روایتِ فهرست قرمز IUCN
شهلا اسلامی
فهرست قرمز IUCN، شاخصی حیاتی برای «سلامت تنوع زیستی» جهان بوده و ابزاری قدرتمند برای اطلاع‌رسانی و تسریع اقدامات برای حفاظت از تنوع زیستی و تغییر سیاست است که برای حفاظت از منابع‌طبیعی که برای بقای نیاز داریم. این شاخص، اطلاعاتی درمورد محدوده، اندازه جمعیت، زیستگاه و اکولوژی، استفاده و/یا تجارت، تهدیدات و اقدامات حفاظتی ارائه؛ و به اتخاذِ تصمیماتِ ضروری کمک می‌کند. فهرست قرمز IUCN، توسط آژانس‌های دولتی، ادارات حیات‌وحش، نهادهای غیردولتی مرتبط با حفاظت از محیط‌زیست (NGOs)، برنامه‌ریزان منابع‌طبیعی، سازمان‌های آموزشی، دانش‌آموزان و حتی جامعه تجاری استفاده می‌شود. فرآیند فهرست قرمز، به مشارکتی عظیم تبدیل شده؛ شامل کارکنان برنامه جهانی گونه‌های IUCN، سازمان‌های شریک و کارشناسان در کمیسیون بقای انواع گونه‌های IUCN و … که اطلاعات را برای تکمیل آن، جمع‌آوری می‌کنند. تابه‌امروز، گروه‌های گونه‌های زیادی؛ ازجمله پستانداران، دوزیستان، پرندگان، مرجان‌های صخره‌ای و مخروطیان به‌طور جامع ارزیابی شده‌اند. فهرست قرمز IUCN علاوه‌بر ارزیابی گونه‌های تازه‌شناسایی‌شده؛ وضعیت برخی از گونه‌های موجود را نیز موردارزیابی مجدد قرار می‌دهد و گاهی اخبار خوشی برای گفتن دارد؛ مثلاً حذف (یعنی بهبود) تعدادی از گونه‌ها در مقیاس دسته‌بندی فهرست قرمز IUCN، به‌دلیل تلاش‌های حفاظتی؛ اما خبر بد اینکه تنوع زیستی درحال‌کاهش است. اکنون، بیش از ۱۵۰۳۰۰ گونه در فهرست قرمز IUCN وجود دارد که بیش از ۴۲۱۰۰ گونه آن، درمعرض‌انقراض هستند! باتوجه‌به‌اینکه زمین‌های کشاورزی به‌قیمت نابودیِ جنگل‌ها درحال‌گسترش هستند، ذخایر دریایی به‌دلیل صید بی‌رویه از بین می‌روند و صخره‌های مرجانی نیز با انبوهی از پلاستیک و آلاینده‌های مشابه، مسدود می‌شوند، تعجبی ندارد گونه‌های گیاهی و جانوری در‌حال‌نابودی باشند. پلتفرم علمی-سیاست بین‌دولتی سازمان ملل متحد درزمینه تنوع زیستی و خدمات اکوسیستمی (IPBES)، یکی از جامع‌ترین بررسی‌ها را درمورد وضعیت کره زمین در سال ۲۰۱۹ انجام داد و دریافت: «فعالیت‌های انسانی» تأثیر مخربی بر محیط‌زیست دارد. میلِ سیری‌ناپذیر انسان برای غذا و انرژی، مقصر شماره‌یک بوده و باعث شده که طبیعت و ذخایرش، با سرعتی که قبلاً دیده نشده بود، تحلیل برود. در آخرین به‌روزرسانی فهرست قرمز IUCN، گونه‌های درمعرض‌خطر معرفی شده‌اند: گیاهان، دوزیستان و مرجان‌ها به‌ویژه درمعرض‌خطر هستند؛ به‌طوری‌که ۴۰، ۳۵ و ۳۰درصد از گونه‌های ارزیابی‌شده (به‌ترتیب) دراین‌فرآیند قرار دارند. بااین‌حال، گزارش IPBES بیان کرده هنوز برای توقف این‌روند و بهبود وضعیت «دیر» نیست. «سر رابرت واتسون» (رئیس IPBES) هشدار داد که «سلامت اکوسیستم‌هایی که ما و همه گونه‌های دیگر به آن‌ها وابسته‌ایم، با سرعتی بیش‌از‌همیشه روبه‌وخامت است. ما درحال‌تخریب پایه‌های اقتصاد، معیشت، امنیت غذایی، سلامت و کیفیت زندگی خود در کلِ جهان هستیم». سایر موارد درخطر که دراین‌اینفوگرافیک فهرست شده‌اند، به‌ترتیب: ۲۲درصدِ پستانداران، ۱۸درصد خزندگان، ۱۴درصدِ ماهیان و ۱۳درصدِ پرندگان هستند.