پیشبرد توسعه انسانی بااستفادهاز خلاقیت و نوآوری آفریقا
مهسا حاجیلی
خلاقیت از مباحث مهم در دنیای امروز است و شاید بههمینخاطر باشد که حتی روزی را در تقویم جهانی بهعنوان روز جهانی خلاقیت و نوآوری بهعنوان محرکهای اصلی توسعه انسانی گنجانده شده است. «آنجلا لوسیگی»؛ نماینده مقیم UNDP در غنا در یادداشتی مینویسد: قطعنامه سازمان ملل که در سال 2017 به تصویب رسید، این دو جنبه را جهت «بهرهگیری از پتانسیل اقتصادی کشورها و ایجاد حرکت برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار با تغییر جامعه، ایجاد شغل و گسترش فرصتها برای همه، ازجمله زنان و جوانان» ضروری میداند. اهمیت خلاقیت و نوآوری در هدایت توسعه پایدار در این واقعیت مشهود است که آنها در پنج هدف از 17 هدف برجسته هستند (8، 9، 11، 12، 17). اهمیت آنها زمانی بیشتر برجسته شد که سازمان ملل متحد سال 2021 را بهعنوان «سال بینالمللی اقتصاد خلاق برای توسعه پایدار» با هدف به رسمیت شناختن، ترویج و تسریع مشارکت اقتصادی و اجتماعی اقتصاد خلاق به اهداف توسعه پایدار تعیین کرد. در گزارشی که برنامه توسعه ملل متحد و یونسکو منتشر کرده است، خلاقیت و نوآوری بشر را در قرن بیست و یکم، بهعنوان سرمایه واقعی ملتها بهرسمیت شناخته است. یونسکو از خلاقیت بهعنوان «صنعت فردا» یاد میکند. امروزه، دیجیتالیسازی به افراد بیشتری کمک میکند تا ایدههای خود را به محصولات، خدمات و جریانهای درآمدی برای امرارمعاش خود تبدیل کنند. به گفته UNCTAD، «اقتصاد خلاق» سریعتر از سایر صنایع در حال رشد است و طبق پیشبینی اتاق فکر G20 INSIGHTS تا سال 2023 بهارزش جهانی 985 میلیارد دلار خواهد رسید و میتواند 10درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تا قبل از سال 2030 نمایندگی کند.
خلاقیت و نوآوری در آفریقا کمارزشگذاری شده است
شهروندان طیف گستردهای از محصولات خلاقانه تولید میکنند که به رشد صادرات آفریقا و تقویت نتایج توسعه کمک میکند. یک مثال خوب صنعت فیلم نیجریه (نالیوود) است که بیش از 2000 فیلم در سال تولید و بیش از یکمیلیوننفر را استخدام میکند. یک مثال دیگر، سیستم «آموزش صنایعدستی»، یک نوآوری فناوری آموزشی است که توسط کارآفرین اجتماعی غنائی، رودلف آمپوفو، طراحی شده است. در قارهای که کودکان دارای ناتوانیهایی مانند تاخیر در یادگیری و ارتباطات اجتماعی ازجمله اوتیسم هستند اغلب توسط سیستم آموزشی به حاشیه رانده میشوند، رودولف از خلاقیت و نوآوری درراستای ایجاد دسترسی فراگیرتر و عادلانهتر به آموزش استفاده میکند. در پلتفرم رفتاردرمانی و نیازهای ویژه او، والدین و معلمان ازطریق تلفن همراه خود با متخصصان مورد تائید، ارتباط دارند تا آموزش و پشتیبانی لازم جهت ارتقای کیفیت زندگی کودکان آسیبدیده فراهم گردد. شارلت ان گوسان 26ساله، اهل عاج ساکن غنا، یکی دیگر از نوآوران نوپاست او اولین زنیست که جایزه آکادمی سلطنتی مهندسی جایزه آفریقا در نوآوری مهندسی (2020) را برنده شد. شارلت و تیمش BACE API را توسعه دادند، نرمافزاری که از تشخیص چهره و هوش مصنوعی جهت تأیید هویت از راه دور استفاده میکند و نرمافزاری که بهطور خاص برای شناسایی آفریقاییها طراحی شده است. این نوآوری، با معرفی سیستم شناسایی از راه دور، به چالش دسترسی نابرابر به کارت شناسایی میپردازد که بهطور نامتناسب بر زنانی تأثیر میگذارد که قادر به دسترسی حقوق اولیه اجتماعی-اقتصادی و قانونی خود ازجمله مراقبتهای بهداشتی، آموزش، حق رأی، حمایت قانونی در دادگاه و اجازه ورود به اقتصاد رسمی را ندارند. درحالیکه درک فزایندهای از ارزش اجتماعی و اقتصادی خلاقیت و نوآوری در آفریقا وجود دارد، بااینحال هر دو آنها در بحثهای سیاسی کمتر ارزشگذاری شدهاند.
پتانسیل خلاقانه و نوآورانه در حال رشد آفریقا
ایجاد محیطی مناسب برای خلق و نوآوری، زندگی را متحول میکند. گامهایی که برای گشودن چالشهای مالی و نظارتی که صنعت خلاق با آن مواجه است، میتواند به بهرهبرداری از پتانسیل خلاقانه و نوآورانه این قاره کمک کند؛ اما نیازمند رویکرد کل جامعه با اقدامات سیاستگذاران، جامعه و افراد است. سیاستگذاران باید ارزش کسبوکارهای خلاقانه را شناسایی کنند و مطابق با آن سرمایهگذاری کنند. مطابق با OECD، سیاستگذاران باید بخش خلاق را در سیاستهای توسعه ملی و محلی ادغام کنند. آنها باید فرصتها و چالشهای این بخش را متوجه شوند و از آنها بهعنوان مبنای برنامهریزی و سیاستگذاری استفاده کنند. باید یک حوزه خاص متمرکز جهت افزایش تداوم مالی بخش باشد تا دسترسی به اعتبار، ریسک سرمایه و سایر ابزارها را تقویت کند. در یک تحقیقِ برنامه توسعه ملل متحد، به سراغ سیاستگذارانی میرود تا خطمشیهایی را توسعه دهند که اقتصاد خلاق پویا را تسریع بخشند و حفظ کنند. با شناخت و رسیدگی به محدودیتها و ساختارهای نظارتی، کشورهای آفریقایی میتوانند همگام با تکامل سریع اقتصاد/بخش خلاق پیش بروند. بهطور مشابه، جامعه باید راهبردها و رویکردهای عملیاتی را شناسایی کند تا آموزش خلاقیت و تفکر انتقادی را در جوانان از سطوح ابتدایی و متوسطه شروع کند. تقویت سیستمهای پاداش برای شناخت و قدردانی از خلاقیت و نوآوری مهم است. باید تلاش بیشتری برای حمایت از حقوق مالکیت معنوی صورت گیرد تا بهدرستی به خلاقان پاداش داده شود. درنهایت، لازم است افراد جهت ورود، جامعیت و چابکی اقتصاد خلاق برای ایجاد محصولات، خدمات جدید و جریانهای درآمدی، از موانع کمتری عبور کنند. جوانان درحالحاضر در خط مقدم بخش خلاق هستند و باید تشویق شوند تا به روشنایی دست یابند.
خلاقها مشکلات را حل میکنند و نوآوران آینده بهتری خلق میکنند
خلاقیت و نوآوری به ما کمک میکند تا مشکلات موجود را به روشهای جدید و قوه تخیل قوی با تأثیرگذاری بر نحوه نگرش ما به جهان (امکانات)، نحوه تفکر (موانعی که بر سر راه خود متصوریم) و آنچه میتوانیم یا قادر به انجام آن هستیم، حل کنیم. همانطورکه ما به مقابله با اثرات منفی همهگیری کووید-19 ادامه میدهیم، هم به تفکر خلاق و هم به نوآوری نیاز داریم تا خود را خارج از موقعیتهایی که در آن قرار داریم تصور کنیم و خود را به سطح بعدی سفر جهانی خود بهسمت توسعه پایدار سوق دهیم.