«سرایان»؛ اولین شهر زعفرانی جهان

مسئول شورای اسلامی شهرستان سرایان خواستار ثبت آداب‌ورسوم ویژه و منحصربه‌فرد مردم شهرستان سرایان درخصوص برداشت محصول ارزشمند طلای سرخ در فهرست آثار طبیعی و معنوی میراث‌فرهنگی کشور شد. مهندس سعید مظفری؛ مسئول شورای اسلامی شهرستان سرایان، سابقه سرایان را درزمینه کاشت زعفران به‌عنوان یکی از محصولات مهم یادآور و افزود: فصل زعفران تمام مردم شهرستان مشغول برداشت محصول «زعفران» بوده و از قدیم‌الایام آداب‌ورسوم خاص و منحصربه‌فرد خود را داشته به‌طوری‌که با فرهنگ مردم عجین شده است. به گفته وی سالانه بالغ‌بر ۱۲‌تن زعفران خشک و با عیار بالا در شهرستان سرایان از سطح ۳۳۰۰‌هکتار تولید می‌شود که بیشترین سهم را در درآمد مردم و رونق اقتصادی شهرستان ایفا می‌کند. وی باتأکیدبراینکه بالغ‌بر ۸۵‌درصد مردم سرایان به امر کشاورزی مشغول می‌باشند افزود: در حوزه محصول زعفران می‌توان گفت: صددرصد مردم این شهرستان در کار داشت و برداشت این ادویه گران‌بها دخالت دارند و منبع اصلی درآمد مردم این دیار بشمار می‌رود. وی از سرایان به‌عنوان اولین شهر زعفرانی در دنیا یاد کرد که دارای آداب‌ورسوم منحصر به این شهرستان بوده و از قدمت زیادی برخوردار است. مهندس «مظفری» از میراث‌فرهنگی و گردشگری خواست تا درزمینهٔ ثبت این آداب‌ورسوم باهدف حفاظت و ترویج آن اقدام و تلاش‌های مردمان سخت‌کوش را در این حوزه منعکس کنند. مسئول شورای اسلامی شهرستان سرایان از اقدام مسئولین سرایان درزمینهٔ گردآوری و زمینه‌سازی برای ثبت فعالیت‌های انجام‌شده درخصوص برداشت محصول «زعفران» در سال‌های گذشته را متذکر و وجود ویروس کرونا را عاملی درراستای وقفه در این مسیر دانست. به گفته وی همه‌ساله جشن برداشت زعفران در شهرستان سرایان به‌عنوان دومین تولیدکننده زعفران استان خراسان جنوبی و اولین تولیدکننده زعفران با عیار در کشور برگزار می‌شود که شور نشاط خاصی در فصل برداشت محصول ایجاد می‌کند. مسئول شورای اسلامی شهرستان سرایان خاطرنشان کرد: باوجود تمام شرایط در شهرستان و همچنین دارا بودن باکیفیت‌ترین زعفران به‌لحاظ عطر، بو و رنگ متأسفانه در حوزه برند سازی زعفران با نشان ویژه شهرستان سرایان هنوز اقدامی صورت نگرفته است ضعیف عمل شده و بیشتر زعفران تولید شهرستان بنام تجاری دیگران در بازارها ارائه می‌شود. وی در ادامه به بخشی از آداب‌ورسوم منحصربه‌فرد برداشت زعفران در سرایان را مختصراً بیان کرد. از سرایان به‌عنوان برترین و اولین شهر زعفرانی ایران یاد می‌شود چراکه گوشت و خون مردم این دیار با این یکتا محصول جهان درهم‌آمیخته و سرایانی‌ها علقه و آداب و سنن خاصی برای برداشت طلای سرخ دارند که در کمتر نقطه‌ای از ایران و جهان می‌توان آن را یافت. یکی از آداب خاص سرایانی‌ها در فصل برداشت، سحرخیزی و چیدن گل‌های ارغوانی در سپیده‌دم است و از جلوه‌های ویژه آن اینکه که اغلب سرایانی‌ها سحرگاه شهر را ترک کرده و راهی زعفران‌زار‌ها برای برداشت می‌شود و شهر خالی از هر جنبنده شده و تداعی‌کننده وقوع زمین‌لرزه و یا رستاخیز است. آداب‌ورسوم خاص سرایانی‌ها در فصل برداشت تداعی‌کننده رسوم مقدمانی نوروز یا تولدی دیگر است چراکه زعفران‌کاران سرایان قبل از شروع فصل برداشت غبار یک‌ساله را از خانه و کاشانه می‌زدایند و حتی استحمام می‌کنند تا خود را برای برداشت یک‌ماهه با جانمایی تجهیزات و امکانات مختص برداشت و پاک و خشک‌کردن زعفران آماده کنند. یکی از دلایلی سرآمدن شدن سرایان با نام شهر زعفرانی این است طلای سرخ با تاروپود همه سرایانی درآمیخته است چون شغل 90‌درصد مردم شهرستان از راه کشاورزی و 100‌درصد سرپایانی‌ها به داشت، کاشت و برداشت زعفران مشغول‌اند به‌طوری‌که همه قشرها از معلم، استاد دانشگاه، فرماندار، اصناف و ... به‌نوعی بی‌نصیب از برداشت زعفران، پاک کردن گل‌ها و... بی‌نصیب نمی‌مانند. جلوه‌ای ویژه دیگری که فصل برداشت زعفران در سرایان به نمایش می‌گذارد آن‌هم با جود 3200 کنار سطح زیرکشت، کارگران بسیاری ست که از شهرها و روستاهای اطراف ازجمله قاین، بیرجند، کاخک گناباد و فردوس به سرایان می‌آیند؛ طوری که برداشت زعفران برای حدود 40‌هزار‌نفر به‌صورت مستقیم شغل ایجاد می‌کند. فراوانی زعفران و اشتغال همه ساکنان سرایانی به زعفران کاری، سبب شده تا سرایان تنها شهرستان کشور باشد که فعالیت مدارس هم تحت‌تأثیر قرار گرفته که در فصل برداشت، دانش‌آموزان در این اجتماع کاری خانوادگی سهیم و شریک بوده، به‌طوری‌که برداشت زعفران با همکاری دانش‌آموزان صحنه‌ای عملی را از کلاس درس تعاون و همکاری‌های اجتماعی را پیش‌روی آنان قرار می‌دهد. یکی از آدابی که بیشتر زعفران‌کاران در این شهر به آن مبادرت می‌ورزند احداث سویت مجهز در مجاورت یا نزدیک منزل برای اسکان، پذیرایی و استراحت کارگران فصلی‌ست که پس از استراحت به چیدن و پاک کردن گل‌های زعفران مشغول می‌شوند.