حرکت در مسیر فنآوری و بهتبعآن، سرعتگرفتن مناسبات انسانی موجب شده تا امروز، انسان از هر راهی بهمنظور تسریع در پیشبرد اهداف خود استفاده کند. پروژه «کتابکارت»، با همت و تلاش یک گروه 25نفره، بهصاحبامتیازی «کیارش اشراقی» و «حامد ارمغانی»؛ پس از گذران مراحل مختلف در مدتزمان ششماه بالأخره به بازار عرضه شده است. «کتابکارت»، در نوبت نخست 20 عنوان کتاب را در دستورکار خود قرار داده و پس از تألیف، نگارش و ترجمه، آنها را برای ارائه به مخاطب آمادهسازی کرده است. گفتوگو با «کیارش اشراقی»؛ مبتکر و مجری اینطرح را میخوانیم.
لطفاً خود را معرفی کنید و پیرامون رزومه هنری خود توضیح دهید.
اینجانب کیارش اشراقی، متولد ۱۳۶۹؛ از سال ۹۲ فعالیت اجرایی و بازیگری در تئاتر را بهمدت دوسال تحتنظارت استاد «مهتاب نصیرپور» آغاز کردم. پسازآن، افتخار شاگردی در کلاسهای آموزشی استاد «محمد رحمانیان» نصیبم شد و نویسندگی تئاتر را در سایه آموزههای وی فراگرفتم. درایندوره، سه نمایشنامه تألیف و کارگردانیشده را بهروی صحنه بردم که آثار مذکور شامل «قشاع» و «پرفورمنس: فصلها یک و دو» هستند. پسازآن، فیلم کوتاه «پرده آخر» را با بازی «مینا جعفرزاده» تهیهکنندگی و کارگردانی کردم؛ این اثر در جشنواره فیلم «۱۰۰» توسط هیئتداوران کاندید دریافت جایزه هم شد. سپس، به تجربه مستندسازی روی آوردم و فعالیتهای مستندسازی را بهصورت حرفهای آغاز کردم. دراینراستا، مستند «فاز ۱۴ پارس جنوبی» را بهسفارش «خانه مستند انقلاب اسلامی» با «مرتضی قاضیان» کارگردانی و تدوین کردم. همچنین مستند «برفگیر» را ساختیم که در شبکه ۵ تلویزیون پخش و در جشنواره «حقیقت» توسط هیئتداوران کاندید دریافت جایزه شد. پس از اتمام ساخت مستند، «مازیار حیدری»؛ از اساتید برجسته صنعت تارسازی و هنرمندان بزرگ حوزه موسیقی، با عنایت و مهربانی به اینجانب ساخت ساز سنتی سهتار را به من آموختند. در چارچوب راهنمایی وی، بهمدت چندینسال فعالیت، ساخت و آموزش ساز سهتار را آغاز کردم و همچنان دراینمسیر فعالیت میکنم. سازهای ساختهشده من در کارگاه سازگری «اشراق» بههمراه دوست خوبم «رامین شاهینکار» که از اساتید تدریس تار و سهتار است؛ و با مُهر «اشراق» عرضه شده و درکنارآن به ساخت و بهرهبرداری از سازهای سهتار میپردازم. برای امرارمعاش و فعالیت در همان حوزه فرهنگوهنر نیز ایده نگارش و تولید «کتابکارت» در ذهنم شکل گرفت و از ششماهپیش فعالیتهای مستمر جهت تولید و عرضه اینپروژه در بازار شروع شد.
«کتابکارت» چیست؟ اینماجرا از کجا آغاز شد؟
ایده استارتآپ «کتابکارت» بهشیوهای جذاب و درعینحال تلخ به ذهن من رسید. درآندوران، درزمینه ساخت ساز، تولید تبلیغات، ویدئوها و تیزر فعالیت میکردم؛ اما پس از مسدودشدن اینستاگرام و با فرارسیدن دوران پساکرونا، شرایط این حرفه دچار تغییر شد و نتوانستم از آن درآمد مناسبی کسب کنم. مستندسازی هم که پول آنچنانی برای مستندسازان بههمراه ندارد؛ لذا به سازگری روی آوردم. البته فعالیت در حوزه ساخت ساز و سازگری، علاوهبر زمانبربودن، مستلزم تلاش و صرف زحمتهای بسیار است؛ درنتیجه، با فشار و مضیقه شدید مالی جهت امرارمعاش مواجه شدم. باتوجهبه تسلط کسبشده درزمینه تدوین، گویندگی، اجرا و تهیه کتابهای صوتی متعدد، سراغ پلتفرم «فیدیبو» رفتم تا کتب را بهصورت صوتی ارائه و در آن پلتفرم عرضه کنم تا ازاینطریق درآمد لازم جهت گذران زندگی تأمین شود. سیاستهای مجموعه «فیدیبو» و سایر پلتفرمهای فعال در حوزه کتاب صوتی بهاینصورت است که متقاضیان باید فرآیند طولانی ارشاد را طی یا مجوز انتشار صوتی دریافت کنند و چنانچه اثر موردنظر ابتدا بهصورت کتاب چاپ شده و دارای مجوزهای لازم باشد، نسخههایی از آن به ارشاد ارائه و مجوز و نامه مربوط از نویسنده و انتشارات اخذ گردد؛ اینروند ماهها زمانبر و پیچیده است و «فیدیبو» بدون مجوز، امکان قراردادن کتاب صوتی را دراینپلتفرم نمیدهد. درپی مواجهه با این چالشها، ناچار شدم راهحل دیگری بیابم. ازآنجاکه توانایی صدابرداری و تدوین را دارم، تصمیم گرفتم خودم مطالب نو و کاربردی در حوزههای گوناگون را ترجمه و تألیف کنم و کار را با صدای خود و کمک دوستان صداپیشهام بهصورت صوتی ارائه دهم. پس از بررسی و اندیشه و ایده پردازیهای طولانی، بهایننتیجه رسیدم که تولید کتابی صوتی که امکان فروش مستقیم آن بدون وابستگی به پلتفرمهای واسطه وجود داشته باشد، راهکاری مناسب است؛ ازاینرو، نقشهای برای راهاندازی یک وبسایت جهت فروش مستقیم کتب صوتی با مطالب اختصاصی تألیفشده توسط گروه خودم را طرحریزی نموده و بهمرورزمان این ایده در ذهنم پرورش یافت. نهایتاً بهایننتیجه رسیدم که تولید کتاب صوتی بهگونهایکه بهصورت فیزیکی و در عنوان یک یادگاری و هدیه کوچک نیز بهدست مخاطبان برسد، میتواند پاسخگوی نیازهای موجود باشد. ضمناً، توجه کردم در پلتفرمهای موجود، کتب صوتی با گویندگان مشهور و با قیمت مناسب عرضه میشوند؛ اما دسترسی به آثار محدود است؛ زیرا مخاطب موظف است بااستفادهاز دستگاه و ورود به پلتفرم معین، اشتراک خود را خریداری کند و تنها از همان طریق به آن دست یابد؛ علاوهبراینکه محتوا بهصورت غیرقانونی کپی و منتشر میشود.
اینمحصول چه ویژگیهای خاصی دارد که میتواند مخاطب را درگیر کند؟
«کتابکارت» محصولی خلاقانه و متفاوت است که علاوهبر ظاهر جذاب و طرحها و رنگهای زیبا؛ یک تجربه دیجیتالی خاص برای شما بههمراه دارد. اینمحصول، ترکیبی از طراحی سُنتی و فناوری مدرن ارائه کرده و گزینهای ایدئال برای هدیه و یادگاری کوچک؛ اما ماندگار است. یکی از ویژگیهای متمایز اینمحصول، کارت دیجیتالی موجود در داخل آن است. با اسکنکردن بارکد درجشده روی کارت، کاربران میتوانند محتوای آنرا گوش دهند. این قابلیت نوآورانه، اینمحصول را از سایر کارتپستالها و کتب صوتی موجود در پلتفرمها متمایز و آنرا به گزینهای ارزشمند برای علاقهمندان به فرهنگوهنر تبدیل کرده است.
چگونه نقض حقوق ناشران و نویسندگان در شبکههای مجازی الهامبخش ارائه یک راهحل منحصربهفرد شد؟
در بررسی فعالیتهای موجود در شبکههای مجازی، مشاهده شد: محتوای ارائهشده دراینپلتفرمها بهطور رایگان منتشر میشود؛ بهعبارتدیگر، آثار بهصورت هکشده دردسترس قرار میگیرند و حقوق ناشر و نویسنده به ایشان پرداخت نمیشود؛ درنتیجه، ارزش معنوی و اقتصادی آنها از بین میرود. درپاسخبه این چالش، تصمیم گرفتم راهحلی نوین ارائه دهم؛ بهاینترتیبکه یک هدیه ارائه کنم. طرح مدنظر اینبودکه یک کارتپستال تهیه شود بههمراه طراحی جذاب روی جلدی که اختصاصی باشد. در داخل جلد، کارتی قرار میگیرد که ازنظر دیجیتالی تدوینشده و دارای بارکدیست. با اسکن بارکد، کتاب صوتی یا محتوای صوتی مربوطه بهصورت دیجیتالی پخش میشود؛ پس با خرید «کتابکارت»، مخاطب صرفاً یک کتاب و محتوای صوتی دریافت نمیکند؛ بلکه یک محصول هنری با طراحی و نقاشی زیبا، موسیقی داخلی و محتوای صوتی ارزشمند بهعنوان هدیه عرضه میشود. ایده پس از مراحلی از اندیشه و پرورش، به نقطهای رسید که امروز بتوان آنرا در بازار ارائه نمود.
چرا پروسه اخذ مجوز بهعنوان یک مانع در روند تولید کتاب صوتی مطرح شد؟
مشاهده شد که پروسه طولانی اخذ مجوز (هرچند به حق ناشر مربوط میشود)، بهدلیل پیچیدگی و زمانبربودن، مستلزم پیگیری فراوان است. اینروند طولانی، الهامبخش شکلگیری «کتابکارت» شد؛ که در آن بهجای اتکا به قالبهای موجود، بهشیوهای مستقل و نوین به تولید محصول پرداختیم.
چگونه به ایده «کتاب کارت» دست یافتید و محتوای اختصاصی را تولید کردید؟
باتوجهبه سیاستهای موجود و ناتوانی در همافزایی با ناشران و نویسندگان (که مذاکرات با آنان نتیجهبخش نبوده)، تصمیم گرفتم یک گروه متخصص تشکیل دهم تا بتوانیم محتواها را کاملاً اختصاصی تألیف، ترجمه، پژوهش و نگارش کنیم؛ بهگونهایکه در سری اول تمام آثار، منحصراً متعلق به خودمان باشد. ایناقدام موجب شد تا ازلحاظ حقوق ناشر هیچگونه استفادهای صورت نگیرد و درنتیجه نیازی به اخذ مجوز برای انتشار آثار صوتی موردتأیید ارشاد احساس نشود.
چه اقداماتی جهت رعایت ضوابط قانونی و حقوقی انجام شد؟
جهت تطبیق با شرایط موردنظر ارشاد، چند نکته مهم رعایت شده است: 1. بهطورکامل کد مالیاتی دارم و مالیاتهای مربوطه بهدرستی پرداخت میشود/ 2. تمام محتواها مطابق با قوانین جمهوری اسلامی و در چارچوب موازین قانونی، تألیف اختصاصی و تولید شدهاند/ 3. ازآنجاکه محتوا کاملاً اختصاصی توسط گروه خودمان تهیه (ترجمه، تألیف و نگارش) شده، هیچ حقی از ناشران یا مؤلفان دیگر مورداستفاده قرار نگرفته است. این سهمورد که ارشاد آنها را برای صدور مجوز از شما میطلبد، بهدقت رعایت شده است.
برنامههای آتی جهت گسترش انتشار کتاب صوتی «کتابکارت» چگونه است؟
اقدام به ثبت برند «کتابکارت» شده و مجوزهای لازم جهت انتشار انتشارات صوتی درحالاخذ است. هدف ایناستکه در سریهای آینده بتوان با نویسندگان، مترجمان و ناشران همکاری کرد تا عناوین متنوعی تولید شود و کتاب صوتی (همراه با جلد، کارت و بارکد) بههمراه اخذ مجوزهای ارشاد بهصورت فیزیکی چاپ و عرضه شود.
فکر میکنید فضای مجازی چگونه باعث فاصله میان کتاب و مخاطب شده و روند کتابخوانی را مختل میکند؟
اینستاگرام و سایر شبکههای اجتماعی موجب شدهاند که بسیاریازافراد از خواندن کتاب دور شوند و کنار بمانند و عمده وقت آزاد خود را در فضای مجازی سپری کنند؛ درحالیکه کتابخوانهای حرفهای سالهاست که کتاب را بهصورت عمیق مطالعه میکنند، فضای مجازی باعث شده که ما از کتاب و ارزش مطالعه فاصله بگیریم. فناوری بهعنوان سد بزرگی بین کتاب و مردم عمل میکند و خواندن آثار کامل را در برابر گزیدههای کوتاه و بخشی محدود، تضعیف نموده است.
ترجیح به انتشار گزیدههای کوتاه از آثار نویسندگان بزرگ، بهمعنای کاهش ارتباط عمیق با کتاب است؟
مشاهده میشود که امروزه پیجهایی وجود دارند که گزیدههایی از آثار نویسندگان مطرح را بهصورت مختصر و کوتاه منتشر و بازخوردهای مثبتی دریافت میکنند. این، هرچند ازجهت افزایش دسترسی به آثار ادبی مفید است؛ اما بهواسطه محدودکردن عمق مطالب، سبب میشود که مخاطب از خواندن یک اثر کامل فاصله بگیرد که موجبات کاهش ارزش واقعی خواندن کتاب را فراهم میآورد.
چگونه میتوان با تلفیق فناوری و فرهنگ، نسل جدید را به مطالعه و هنر جذب کرد؟
راهحل ما در «کتابکارت» بر این اصل استوار است که باید فرهنگ، هنر و ادبیات خود را هماهنگ با فناوری به نسل جدید ارائه کنیم. دراینراستا، ایده اینمحصول از ادغام یک هدیه هنری شکل گرفت. مخاطب ما تنها یک کتاب صوتی دریافت میکند؛ بلکه یک تجربه چندبُعدی شامل هنر، موسیقی و محتواهای آموزنده را بهدست میآورد. ما با دیدی به آینده و باتوجهبه آسیبهای فرهنگی ناشی از فضای مجازی، تصمیم گرفتیم کتاب کاغذی را با فناوری تلفیق کنیم. نسل جدید و بهخصوص کودکان را با جذابیت اینمحصول بهسمت گوشدادن قصههای صوتی ببریم؛ مثلاً در حوزه کودکان، مجموعهای تدوین شده شامل داستانهای کوتاه دوزبانه برای تقویت زبان انگلیسی. دراینمجموعه، داستانهای معروف دوباره بازنویسی و از همکاریهایی نظیر اقتباسهایی از کلیلهودمنه بهره برده شده. همچنین دو نمایشنامه رادیویی نیز در سری اول «کتابکارت» تدوین و بهصورت صوتی ارائه شده است؛ یکی برای کودکان بهکمک گروه «پرشنگ» و یکی بهکارگردانی «یوسف صیادی» و قلم «احسان کشفی» برای بزرگسالان. طراحی جذاب، رنگارنگ و کاربرپسند اینمحصول بهگونهایستکه کودکان پنجساله هم بتوانند آنرا باز، بارکد را اسکن و بهآسانی محتوا را پخش کنند. بازخوردهای دریافتی نشان داده که اینشیوه بسیار موردپسند قرار گرفته و میتواند جهت زندهنگهداشتن فرهنگ قصه و قصهخوانی مؤثر باشد.
آیا چاپ کتابهای کاغذی بهضرر محیطزیست عمل میکند؟
با چاپ کتب کاغذی، درختان بهمنظور تأمین کاغذ قطع میشوند؛ گرچه بسیاریازافراد (چه از نسل قدیمی و چه نسل جدید) ممکن است معتقد باشند کتابهای کاغذی بهزودی منسوخ خواهند شد؛ اما واقعیت اینکه ازنظر زیستمحیطی ما نیازمند همسویی با فناوری هستیم. در پروژه «کتابکارت» برخلاف چاپ ۲۰۰ یا ۳۰۰صفحهای کتابهای معمولی، محصول بهصورت یک کارت فشرده و خلاصه با بارکدی روی کارت ارائه شده. اینامر موجب کاهش مصرف کاغذ، جلوگیری از قطع درختان و درنتیجه، تأثیر مثبت بر محیطزیست میشود.
چگونه میتوان دسترسی به ادبیات و هنر را برای نابینایان و سایر افراد دارای محدودیتهای بینایی فراهم کرد؟
یکی از نکات مدنظر در «کتابکارت» ایناستکه بسیاری از کتب چاپی، بهخط بریل ارائه نمیشوند؛ ازاینرو، افراد نابینا یا دارای نیازهای ویژه، از استفاده از محتوای ادبی و هنری محروم میشوند. با بهره از فناوری دیجیتال و امکان پخش محتوا ازطریق تلفنهای همراه هوشمند (ابزاری که حتی افراد دارای محدودیتهای بینایی قادر به استفاده از آن هستند) «کتابکارت» این خلأ را پُر میکند و امکان دسترسی به محتوای متنوع، جذاب و آموزنده را برای همه فراهم میآورد.
«کتابکارت» چگونه یک تجربه حملپذیر و چندجانبه درزمینه کتابخوانی ارائه میدهد؟
«کتابکارت» بهگونهای طراحی شده که ضمن داشتن چاپ منحصربهفرد (جلدی که با نقاشیهای جذاب آراستهشده) و کارتی دیجیتالی با بارکد؛ ابعاد آن بهقدرکافی کوچک بوده تا بهراحتی در جیب یا کیف قرار گیرد. اینمحصول بهعنوان یک هدیه نیز مطرح است؛ برخلاف کتابهای چاپی دیگر که گاهی هدیه داده میشوند؛ اما سالها در گوشهای از کتابخانه مانده یا استفاده نمیشوند، «کتابکارت» با ابعاد و طراحی خاص خود امکان استفاده مستقل، پخش آسان و حمل راحت را به مخاطب فراهم میکند. بازخوردهایی ازسوی پدرومادرها مبنیبر این اتفاق است که کودکان توانستهاند بهراحتی این کتاب را باز، بارکد را اسکن و محتوای صوتی جذاب و آموزنده را در هر مکان پخش کنند. پس علاوهبر حفظ محیطزیست و کاهش مصرف کاغذ؛ «کتابکارت» فرهنگ، ادب و هنر ایرانی را در قالبی مدرن و دردسترس نسل جدید تلفیق میکند.
اگر فکر میکنید سخنی باقی مانده است، بفرمایید.
ما برمبنای چند اعتقاد قلبی بر این شدیم که «کتابکارت» را با سختیهای فراوانی که در مسیر تولید داشت، بهدست شما برسانیم. براینباوریمکه فرهنگوهنر غنی و ارزشمند این مرزوبوم نباید بهعلت پیشرفت فناوری، از دسترس مردم؛ بهخصوص کودکان کشورمان دور بماند. روشندلان و نابینایان عزیز هم باید از کتب متنوع بهره ببرند و درآخر، با صوتیشدن کتاب، کاغذ کمتری استفاده و درختان کمتری قطع میشوند. از تلاش و زحمات تمامی عزیزانی که در گردآوری و تهیه اینمحصول همراهمان بودند، صمیمانه سپاسگزاریم.