چشمانداز
تأثیرات بیتکوین و اتریوم بر بازار مالی ایران
بیبیزهرا لعل موسوی
در سالهای اخیر، پول دیجیتال به بخشی جدی از زندگی اقتصادی مردم تبدیل شده؛ اما همزمان، این تحول تازه، سؤالات و نگرانیهایی درباره آینده بازارهای سنتی، بهویژه بورس، بهوجود آورده است. از دیرباز تا امروز، خدمات مالی همیشه نقش پررنگی در زندگی بشر داشتهاند. حتی در دورههایی که مبادله کالا با کالا رایج بود، انسانها برای ارزشگذاری و نگهداری سرمایههای خود از شیوههای مختلفی بهره میبردند؛ اما با پیشرفت فناوری در دهههای اخیر، تحولات گستردهای در دنیای پول و سرمایهگذاری بهوجود آمده است. بهویژه با ظهور اینترنت و خدمات بانکی آنلاین، زمینه برای شکلگیری پولهای دیجیتال و ابزارهای مالی نوین مانند رمزارزها فراهم شد. این ارزهای دیجیتال بااتکابه فناوری زنجیره بلوکی (بلاکچین)، چهرهای تازه به دنیای معاملات مالی دادهاند و از حالت آزمایشی و نوپا به جایگاهی بینالمللی و تأثیرگذار رسیدهاند. بیتکوین بهعنوان اولین رمزارز شناختهشده، از ابتدای معرفیاش توجه بسیاری را جلب کرد و حتی برخی آنرا «پول آینده» نامیدند. سرعت رشد این ارز دیجیتال بهحدی بود که باعث شد سرمایهگذاران، محققان و فعالان اقتصادی به بررسی آثار آن بر بازارهای مالی بپردازند. دراینمیان، یکی از سؤالات مهمی که مطرح شد، اینبودکه آیا ورود گسترده رمزارزها به اقتصاد میتواند بازارهایی مانند بورس را تهدید کند یا که شاید بتواند درکنارآنها به رشد متعادل بازارهای مالی کمک کند؟ شرایطی مثل نوسانات شدید بورس تهران، حباب قیمتی در سهام و رشد سریع رمزارزها در سالهای اخیر، اهمیت این پرسش را برای کشوری مانند ایران دوچندان کرده است. بهگزارش محمد دلفیه (ایسنا)؛ برای بررسی بیشتر موضوع، علیرضا جرجرزاده؛ استادیار گروه اقتصاد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، با همکاری پژوهشگری دیگر از دانشگاه آزاد اسلامی آبادان، تحقیقی را انجام دادهاند. این مطالعه به بررسی تأثیر رشد رمزارزهایی مانند بیتکوین و اتریوم بر بازار بورس تهران پرداخته و نقش احساسات و هیجانات سرمایهگذاران دراینفرآیند را نیز تحلیل کرده است. دراینتحقیق، اطلاعات مربوط به ۲۳۵ شرکت فعال در بورس تهران بین فروردین ۱۳۹۵ تا شهریور ۱۴۰۰ جمعآوری شد. سپس با بهرهگیری از روشهای آماری و تحلیلی، به بررسی رابطه میان نوسانات رمزارزها و بازدهی بازار سهام پرداخته شد. بهزبانساده، محققان بررسی کردهاند که وقتی قیمت بیتکوین یا اتریوم تغییر میکند، چه اثری بر سودآوری سهام در بورس ایران دارد. نتایج پژوهش نشان میدهند که رشد بازار رمزارزها باعث کاهش بازده سهام در بازار بورس تهران شده است. بهبیاندیگر، وقتی مردم بهسمت خرید رمزارزها کشیده میشوند، از جذابیت سرمایهگذاری در بورس کاسته میشود و این باعث میشود قیمت سهام کمتر رشد کند یا حتی کاهش یابد. این پدیده با رفتار و احساسات سرمایهگذاران در ارتباط مستقیم قرار دارد. همچنین پژوهش نشان داده است که علاقه سرمایهگذاران به رمزارزها، گرچه بازده بورس را کاهش داده، اما درعینحال نوسانات بازار سهام را نیز تاحدی کم کرده است. این یعنی وقتی مردم سرمایه خود را به رمزارزها منتقل میکنند، فشار روانی و رفتاری آنها بر بورس کمتر میشود و نوسانات غیرمنطقی در بازار کاهش مییابد. در بخش دیگری از این تحقیق که نتایج آن در فصلنامه «دانش مالی تحلیل اوراق بهادار» متعلق به دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران به چاپ رسیدهاند، مشخص شد که رمزارز اتریوم، درست مانند بیتکوین، بر بورس تهران تأثیر منفی و معناداری داشته است. نکته قابلتوجه ایناستکه نهتنها ارزش مالی این ارزها، بلکه حسوحال روانی مردم درباره آینده بازارها نقش پررنگی دراینتغییرات ایفا کرده است. احساس ناامیدی از بهبود وضعیت بورس، عامل مهمی در چرخش سرمایهگذاران بهسمت رمزارزها بوده است. اهمیت این پژوهش درآناستکه نشان میدهد در شرایط بیثبات اقتصادی، سرمایهگذاران بیشازآنکه برپایه تحلیلهای منطقی تصمیم بگیرند، تحتتأثیر اخبار، هیجانات و تجربیات گذشته خود حرکت میکنند.