گزارش
توسعه؛ و نرخ مشارکت زنان
درحالیکه بیش از ۶۰درصد ورودی دانشگاههای کشور را زنان تشکیل میدهند، تنها ۱۴ تا ۱۵درصد از آنها در فعالیتهای اقتصادی حضور دارند. بهاعتقاد کارشناسان؛ تجربیات تحصیلی زنان برای توسعه شغلی آنها در آینده ضروریست و مشارکت زنان در آموزش عالی، موجب مشارکت بیشتر آنها در بازار کار میشود. بهگزارش ندا خسروشاهی (ایسنا)؛ در تمام کشورها «نرخ مشارکت زنان» یکی از معیارها و شاخصههای توسعهیافتگی بهشمار میرود که همزمان با بالارفتن آن، میزان توسعهیافتگی کشورها نیز افزایش مییابد. باوجوداینکه زنان سهم بسزایی در عرصه اشتغال و تولید دارند؛ اما نرخ مشارکت آنها در بازار چندان بالا نیست؛ درحالیکه زنان نیمی از جمعیت در سن کار کشور را تشکیل میدهند و یک نیروی بالقوه تولیدی بهشمار میروند.
زنان بهعنوان یکی از مهمترین «سرمایههای انسانی»، نقش بالقوهای در فرآیند توسعه اقتصادی و اجتماعی ایفا میکنند و کارشناسان اقتصادی تأکید دارند بدون مشارکت و حضور زنان در فعالیتهای اقتصادی، تولید شکل نمیگیرد و رشد اقتصادی بهدست نمیآید. درهمینراستا، پس از پیروزی انقلاب اسلامی جایگاه زنان در عرصههای مختلف ارتقاء یافت و زنان بهعنوان نیمی از جمعیت اجتماعی کشور در بسیاری از عرصهها پیشتاز بودند. پسازانقلاب اسلامی زنان توانستند به جایگاه و نقش تأثیرگذارتری در تصمیمگیریها و اداره کشور برسند ایندرحالیبودکه قبلازانقلاب بخش اعظمی از زنان به آموزش عالی دسترسی نداشتند. قبلازانقلاب اسلامی بخش مهمی از زنان کشور به آموزش عالی دسترسی نداشته و محروم از تحصیل بودند اما طبق اعلام وزارت علوم هماکنون بیش از ۵۲ درصد جمعیت دانشجویی کشور و ۳۲ درصد اعضای هیئتعلمی را زنان تشکیل میدهند. حضور و مشارکت زنان و دختران در آموزش عالی چشمگیر بوده است که این تحول مهم در جامعه ایران و افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی از ابعاد گوناگون قابلتأمل و بررسی است. طبق آمار معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ تا پایان سال ۱۴۰۰ در حوزه آموزشی سهم زنان بهعنوان عضو هیئتعلمی ۳۳.۳ درصد و در دانشگاههای علومپزشکی ۳۴ درصد افزایش داشته است. همچنین تعداد دانشجویان دختر در دانشگاههای کشور با رشد ۵۶ درصدی روبهرو بوده است. درهمینراستا، خدیجه جدا؛ مشاور امور بانوان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری در یک گفتوگوی رادیویی ۶۳ درصد ورودی دانشگاهها در کشور را متعلق به زنان دانست و گفت: با وجود این آمار ۱۴ تا ۱۵ درصد زنان در فعالیتهای اقتصادی حضور دارند که فاصله زیادی با ورودی دانشگاهها دارد. بهگفته وی نقش زنان در حوزه اقتصاد دانشبنیان از ۳ منظر قابلبررسی است که بحث بهرهوری و سرمایه انسانی، نوآوری و خلق فناوریها و تخصیص سرمایه در ساختار مالکیت ازجمله این حوزههاست. مشاور امور بانوان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رئیسجمهور افزود: در حوزههایی مثل آموزش، سلامت، مراقبت و خدمات اجتماعی بانوان یک دانش ضمنی دارند. وقتی وارد دانشگاه میشوند و تجربهای را کسب میکنند بعدها میتوانند راحت و مستقیم آنرا در طراحی محصول و در خدمات دانشبنیان منطبق با نیازهای واقعی بازار ارائه کنند ولی متأسفانه امروز این مشارکت در کشور بهخوبی دیده نمیشود. جدا تأکید کرد: سالها در کشور روی آموزش زنان در حوزه آیتی، پزشکی، مهندسی و علومپایه سرمایهگذاری شده ولی وقتی میخواهند از زنان دانشآموخته در حوزههای مختلف مانند گروههای تحقیق و توسعه در بحث کسبوکارهای دانشبنیان و زنجیره ارزش و نوآوری استفاده کنند، هیچ خروجی ملموس و قابل قبولی بهچشم نمیخورد. بهاعتقاد مشاور امور بانوان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری، نهتنها از تعداد نیروهای متخصص در کشور استفاده نشده بلکه باعث شده جامعه از نیاز بازاری که میتوانسته ازطریق بانوان بهطور دقیق شناسایی و در قالب محصول ارائه شود محروم بماند. وی بابیاناینکه زنان در بیشتر کشورها ازجمله ایران در حوزه آموزش عالی و پژوهش حضور قابلتوجهی دارند، تأکید کرد: متأسفانه در حلقه دوم یعنی وقتی میخواهند دانش به فناوری و فناوری به محصول و کسبوکار تبدیل شود، شکاف بسیاری دیده میشود و این شکاف در تمامی کشورهای دنیا مطرح است و در ایران روزبهروز درحالگسترش است. امروزه زنان در عرصههای تصمیمسازی و اجرایی نقش پررنگ و بسزایی دارند. زنان نیمی از منابع و سرمایههای انسانی را تشکیل میدهند و پیشرفت و توسعه کشور ارتباط مستقیم با بهرهبرداری از این منابع دارد. مشارکت و حضور زنان در عرصه اقتصاد و بازار کار نیز به رونق اشتغال و تولید ناخالص داخلی منجر شده و به اقتصاد خانواده و کیفیت زندگی افراد کمک میکند. بهاعتقاد کارشناسان، حضور زنان در عرصه سیاستگذاری و مدیریت، ضامن نگاه جامعتر به مسائل در حوزههای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است و فراهمکردن امکانات لازم برای بانوان و استفاده از ظرفیت آنها در حل مسائل و مشکلات کشور با مدیریت و جدیت زنان محقق میشود. درحالحاضر زنان حضور فعالی در دانشگاهها، مراکز پژوهشی و عرصههای مدیریتی دارند و توان تولید محصولات دانشبنیان و توان مدیریتی آنها کم نیست، بااینحال فرصتهای سرمایهگذاری و رقابتی و جایگاههای تخصصی و مدیریتی کمتر دراختیار زنان قرار میگیرد. طبق آمار؛ بیش از ۶۰ درصد ورودی دانشگاههای کشور و بیش از ۲۴ درصد اختراعات ثبتشده در کشور توسط زنان انجام میگیرد درحالیکه میانگین جهانی بین ۱۴ تا ۱۷ درصد است. امروزه استفاده از ظرفیت بانوان در عرصههای مدیریتی ضرورتی اجتنابناپذیر برای توسعه کشور است ازاینرو باید فرصت حضور زنان را فراهم کرد تا با توانمندی خود مسیر را طی کنند. در سالهای اخیر زنان ایرانی در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات بهعنوان برنامهنویسان، طراحان و مدیران پروژه در شرکتها و استارتآپهای داخلی و بینالمللی فعالیتهای چشمگیری داشتهاند. بهگفته کارشناسان، تجربیات تحصیلی زنان برای توسعه شغلی آنها در آینده ضروری است و آموزش و مشارکت زنان در آموزش عالی موجب مشارکت بیشتر آنها در بازار کار میشود لذا هرچه زنان در آموزش عالی و کسب تجربیات تحصیلی مشارکت بیشتری داشته باشند بههمانمیزان شانس بیشتری برای توسعه موقعیت شغلی و رسیدن به مشاغل و ردههای بالاتر خواهند داشت.