بازاریابی شبکه ای و رویای تجارت سالم

وزارت بازرگانی 13 سال پیش بازاریابی شبکه‌ای را قانونی اعلام کرد و با ابلاغ قوانین و مقررات فعالیت در بازاریابی شبکه‌ای، مرز بین این فعالیت را با فعالیت‌های هرمی ‌مشخص کرد. بازاریابی شبکه‌ای یا «نت ورک مارکتینگ» نوعی شیوه فروش است که یک کمپانی محصولات خود را بدون تبلیغات و بدون واسطه می‌فروشد و مشتری‌ها پس از خرید می‌توانند برای این محصولات بازاریابی کند و سود ببرند.
بیشتر افراد در برخورد با واژه «بازاریابی شبکه‌ای» فکر می‌کنند که بازاریابی شبکه‌ای یعنی چیزی شکل «گلدکوئست»، و «گلدکوئست» هم یعنی بازاریابی شبکه‌ای! علت این موضوع سابقه دیرینه‌ای است که ما در فرهنگ شنیداری و شاید فرهنگ مطالعه کم خود داریم. حتما شما هم این را شنیده‌اید که در زمان‌هایی نه چندان دور، عمده کالاهایی که برای اولین بار به کشور وارد می‌شدند و مورد استفاده عموم قرار می‌گرفتند، به نوعی نام تجاری خود را بین مردم جا می‌انداختند که انگار تنها کالای تولید شده از آن نوع، فقط همان مارک تجاری بوده است و بس!
مثلا وقتی مردم می‌خواستند بگویند که یک بخاری خریده‌اند می‌گفتند: یک دئو‌ترم خریده‌ام، به دستمال کاغذی می‌گفتند کلینکس، به پودر لباسشویی می‌گفتند تاید، به مایع ظرفشویی می‌گفتند ریکا ... حال آن‌که این‌ها صرفا نام‌های تجاری هستند و ده‌ها مارک تجاری دیگر همزمان همان نوع کالا را تولید و عرضه می‌کردند. این موضوع در موردبازاریابی شبکه‌ای هم صادق است که البته تاریخچه به وجود آمدن، تکامل تدریجی و توسعه آن به سال‌ها قبل از به وجود آمدن شرکت‌هایی مثل گلدکوئست و امثال آن بازمی‌گردد. بیست و نهم آبان ماه سال 1387، شخصی به نام سیدرضا حسینی این مقوله را به شکل بازاریابی شبکه‌ای مجاز، برای اولین بار در ایران به طور رسمی‌ و به عنوان اختراع در اداره ثبت اختراعات به ثبت رسمی ‌رساند. حدود یک سال بعد، یعنی در هشتم دی ماه 1388 (28 دسامبر 2008) بازاریابی شبکه‌ای قانونی اعلام شد و وزارت بازرگانی جمهوری اسلامی ‌ایران، قوانین و مقررات فعالیت در بازاریابی شبکه‌ای و مرز بین فعالیت شبکه‌ای (نت ورک مارکتینگ) را با فعالیت هرمی‌ مشخص کرد. این در حالی است که در اخبار جمهوری اسلامی ‌ایران، غالبا بر غیرقانونی بودن بازاریابی هرمی ‌تاکید می‌شود و مدام در رسانه‌ها خبرهایی مبنی‌بر جلوگیری از فعالیت فعالان این شغل و غیرقانونی بودن این شبکه‌ها منتشر می‌شود.
در شهریور ماه سال 1390 بعد از دو سال تلاش و بررسی‌های طولانی، چند شرکت برای اولین بار در تاریخ ایران موفق به کسب مجوز بازاریابی شبکه‌ای از وزارت بازرگانی شدند. بازاریابی شبکه‌ای یا «نت ورک مارکتینگ» نوعی شیوه فروش است که در آن کمپانی‌ها محصولات خود را بدون تبلیغات و بدون واسطه به فروش می‌رسانند و مشتریان پس از خرید، در صورت تمایل می‌توانند محصولات کمپانی را بازاریابی و برای خود سودآفرینی کنند. درآمد در بازاریابی شبکه‌ای هم در ازای فروش مستقیم کالا و هم در ازای فروش از طریق زیرمجموعه کسب می‌شود. یک نماینده فروش علاوه بر جذب مشتریان، آموزش نیروهای تازه وارد را در جهت جذب مشتریان برعهده دارد. بازاریابی شبکه ای در واقع هدف همه شرکت‌هاست (هم شرکت‌های دارای بازاریابی شبکه ای و هم شرکت‌های فاقد آن.
اگر شما شنیدید که یک شرکت با سابقه اعلام کرده است که «در صورت معرفی یکی از دوستانتان به ما در خرید بعدی از تخفیف برخوردار شوید» این همان بازاریابی چندسطحی است. انجمن‌های سلامتی، آژانس‌های املاک، شرکت‌های ارتباط تلفنی و صنایع مختلف دیگر، از این روش استفاده می‌کنند. اغراق نکرده ایم اگر بگوییم برخی مشاغل تخصصی (پزشکان، دندانپزشکان، حسابداران) مرگ و زندگی‌شان به مشتریانی بستگی دارد که آنها را به دیگران معرفی می‌کنند. تمام این مشاغل به سادگی تلاش می‌کنند تا مشتریان کنونی آن‌ها تبلیغ و بازاریابی محصولات و خدمات آنها را برای مشتریان بالقوه انجام بدهند.
شرکت‌های سنتی
در شرکت فاقد سیستم بازاریابی شبکه ای، شرکت مدیر و نمایندگان فروش را استخدام می‌کند. این نوع شرکت‌ها برای استخدام نمایندگان فروش به دلیل کمبود منابع مالی که شرکت باید به عنوان حقوق پرداخت کند و همچنین تعداد افرادی که مدیر فروش قادر است آنها را به کار گیرد، دارای محدودیت است.
 زمانی که مدیر فروش به دلیل افزایش حجم کارها قادر به اداره امور نباشد، شرکت مجبور به استخدام مدیر دیگری در کنار مدیر قبلی و یا ارتقاء یکی از نمایندگان فروش به مدیر می‌شود. به این حالت، بازاریابی «چند عرضی» گفته می‌شود؛ چرا که شرکت در مقایسه با حالت چند سطحی، تنها به طور افقی توسعه پیدا می‌کند. این در حالی است که در بازاریابی شبکه‌ای سازمان به صورت عمودی رشد می‌کند.
نحوه فعالیت یک شرکت بازاریابی شبکه‌ای
در ابتدا افرادی که قادر به جذب مشتری و نماینده فروش باشند، با ثبت نام در این مجموعه کار خود را آغاز می‌کنند و این حق را دارند که خود را تا جایگاه یک مدیر فروش ارتقا دهند. از آنجا که شرکت‌های بازاریابی شبکه ای به نمایندگان فروش و اعضای خود حقوق ثابت پرداخت نمی‌کنند و تنها کمیسیون فروش به افراد پرداخت می‌شود؛ بنابراین محدودیتی در جذب مدیر فروش و نماینده وجود ندارد و از طرفی به دلیل گسترش سریع، افزایش شمار نمایندگان فروش آموزش دیده، برای شرکت بسیار مقرون به صرفه است. این موضوع همچنین برای نمایندگان فروش بسیار سودمند است؛ چرا که درآمدشان محدود به میزان فروش خودشان نیست و از حجم فروش زیرمجموعه‌های خود نیز درصدی را دریافت می‌کنند.
پیشنهاد برای ورود به عرصه کالا
تمامی‌شرکت‌ها در یک خصوصیت با یکدیگر مشترک هستند، آنها محصول یا خدماتی را ارائه می‌دهند که باعث بهبود زندگی مصرف کننده می‌شود.  مادامی‌ که یک شرکت دارای چنین محصول یا خدماتی باشد، نیازمند این است که به طور گسترده معرفی شود. آنها این عمل را به وسیله توزیع انجام می‌دهند. توزیع یک محصول عبارت است از یافتن و رساندن محصول به دست مشتریان به طور کلی پنج روش عمده برای توزیع یک محصول یا خدمات وجود دارد که عبارتند از: بازاریابی شبکه‌ای، بازاریابی اینترنتی، بازاریابی تلفنی، پست مستقیم، فروشگاه در معرض دید در هر یک از این پنج روش، می‌توان از تکنیک‌های چهار روش دیگر برای یافتن مشتریان استفاده کرد. بدین معنی که روش خرده فروشی فقط محدود به مراجعان حضوری نیست و یک خرده فروش همچنین می‌تواند در رادیو، تلویزیون، روزنامه‌ها و مجلات نگاه‌ها را به سمت مغازه خود جلب کند. این کار می‌تواند منجر به افزایش مراجعه حضوری افراد به آن مغازه شود. به طور مشابه یک توزیع کننده در یک شرکت بازاریابی می‌تواند از مسیر همه روش‌های پنجگانه یاد شده، مشتری پیدا کند. درست به همان اندازه که از طریق دوستان و آشنایان مشتری جذب می‌کند.
مجوزها و قوانین و مقررات
بازاریابی شبکه‌ای در کشور که به صورت مستقیم در زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت است، از طرف کمیته‌ای منتخب به نام کمیته نظارت بر فعالیت بازاریابی شبکه‌ای اداره می‌شود و تمامی‌ دستورالعمل‌های موجود توسط این کمیته تدوین شده و نظارت بر حسن اجرای آن هم با این کمیته است. خوشبختانه هم اکنون در سراسر کشور تمام سازکارهای قانونی برای فعالیت این حرفه مهیاست و هیچ مشکلی در راه اجرای آن وجود ندارد. کلیه متقاضیان اخذ مجوز باید پس از مراجعه به سایت www.networkmarketing.moc.gov.ir  نسبت به تکمیل مدارک مربوط و ارائه به این مرکز اقدام کنند. البته نباید فراموش کرد که هرگونه فعالیت شبکه‌ای تا زمان اخذ مجوز نهایی تخلف محسوب می‌شود.
رضایتمندی مشتریان از سیستم و محصول
با توجه به فلسفه وجودی شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای که خود تولیدکننده هستند و یا مستقیم و بدون واسطه به تولیدکننده یا واردکننده اصلی متصل می‌شوند، کلیه واسطه‌ها و شرکت‌های پخش و توزیع کننده از این چرخه حذف می‌شوند و کالا مستقیم از تولید کننده به دست مصرف کننده نهایی می‌رسد و کلیه سودهایی که در این حد فاصل قبلا به واسطه‌ها می‌رسید، به عنوان کمیسیون به مشاوران یا بازاریابان فروش می‌رسد، این کار ضمن ایجاد اشتغال فعال برای نسل جوان که جویای کار هستند، درآمدی مفید برای آنها به ارمغان می‌آورد. هر چه این شرکت‌ها دامنه فعالیتشان گسترش یابد، تعداد بازاریابان آنها هم بیشتر خواهند شد.
نحوه عضوگیری
ثبت‌نام در این شرکت‌ها رایگان است و هیچ هزینه‌ای دربر ندارد و تمام کسانی که مشتاق کار و فعالیت باشند، می‌توانند در این شرکت‌ها ثبت نام رایگان انجام دهند؛ البته فراموش نکنیم که تنها ثبت نام کفایت نخواهد کرد، بلکه باید فعالیت جدی را هم در این زمینه آغاز کنید. در صورتی که هیچگونه فعالیتی نداشته باشید، هیچ درآمدی هم نصیبتان نخواهد شد. با توجه به دستورالعمل کمیته نظارت بر بازاریابی شبکه‌ای، هر کسی خود باید فعالیت داشته باشد و صرفا نمی‌تواند بدون داشتن فعالیت از دست رنج دیگران بهره‌ای ببرد.
و امروز
این روزها کم نیستند شرکت‌های مجوزدار که با استفاده از مشتریان وفادار خود دست به بازاریابی شبکه‌ای زده‌اند و توانسته‌اند در بین اقشار مختلف ازجمله زنان خانه‌دار ایجاد شغل کنند. برخلاف شرکت‌های هرمی برای اصطلاحا پرزنت شدن باید ساعت‌ها و روزها وقت خود را تلف می‌کردند که بخواهند هدف بی‌پایه‌ای را بنیان بگذارند، این شرکت‌ها با محصولات خود که توانسته‌اند مشتری خود را راضی نگه دارند و مشتری‌ها هم علاوه بر این‌که از این خدمات راضی هستند می‌خواهند برای خود ایجاد شغلی کنند به بازاریابی شبکه‌ای می‌پردازند. شاید از دید خیلی از صاحب‌نظران و کارشناسان اینگونه شرکت‌ها ایراد داشته باشند اما وقتی در همایش‌ها و سمینارهای شرکت‌هایی که این روش را در بین جامعه در حال راه‌اندازی هستند می‌روید متوجه می‌شویم که بازاریابی شبکه‌ای تفاوت‌های عمده‌ای با شرکت‌های هرمی دارند و بزرگترین تفاوت آن این است که محصول و یا اصطلاحا سود در برابر چشمانمان قرار دارد.