کلمات فارسی که انگلیسیها استفاده میکنند
رفتیم، با اندک تغییری بازگشتیم!
عالیترین دست آورد انسان حاصل توانایی او در پرداختن به اندیشههای پیچیده، تبادل اندیشه و عمل کردن براساس اندیشه است. اندیشیدن شامل گستره وسیعی از فعالیتهای ذهنی است. زبان وسیلهی اساسی تبادل اندیشههاست و علاوهبر آن، وسیلهای است همگانی و جهانی. همهی جامعههای بشری برای خود زبانی دارند و هرکس که از سطح هوش عادی برخوردار باشد زبان مادری خود را فرامیگیرد و بدون تلاش آن را به کار میبرد. طبیعی بودن زبان، گاه این فکر را پیش میآورد که اصولا زبان نیازی به تبیین خاصی ندارد. چنین تصوری نا بجاست و چرایی این پدیده یکی از معماهای بنیادی در روانشناسی است. در این میان کلمات مختلفی در بین زبانها منتقل میشود، حال شاید با تغییرات جزئی. از آنجایی که زبان یک پیشینهی فرهنگی ارزشمند بهشمار میآید گاهی در اینخصوص که ریشهی کلمه به کدام فرهنگ تعلق دارد اختلاف نظراتی پیش میآید و هستند کسانی که به تحقیق و تفحص در این زمینه میپردازند تا با استدلالهای تاریخی، ریشهی اصلی هر کلمه را که متعلق به کدام فرهنگ و جغرافیا هست را بیابند و نتایج خود را در اختیار افراد علاقهمند قرار دهند. مهر، به وقت سال ۲۰۱۶میلادی در میان سیل کلماتی که هر روز از زبانهای خارجی به زبان فارسی راه پیدا میکنند اینبار به سراغ کلماتی رفته که از زبان فارسی به زبانهای دیگر صادر شدهاند.
«نان داغ، شکلات داغ» آخرین عبارتی بود که فرهنگستان زبان و ادب فارسی آن را جایگزینی برای «نوتلا بار»در نظرگرفت که سر و صدای زیادی را هم به پا کرد و واکنشهای زیادی را به دنبال خودش داشت. عدهای همیشه معتقدند در مقابل هجمهی زیاد کلمات خارجی برای محافظت از زبان فارسی حتما باید به فکر کلمات معادل بود و از طرفی گروهی هم هستند که با معادلسازی این واژهها آن هم به این شکل و شمایل مخالفاند. اما نکتهی مهم اینجاست که برخلاف تصور بیشتر ما این مبادلات بین زبانی همیشه یک جریان یک طرفه نیست و در کنار کلمات وارداتی از زبانهای مختلف کلماتی هم که از زبان فارسی به زبانهای دیگر صادر شدهاند، کم نیستند. در این گزارش به سراغ کلماتی در زبان انگلیسی رفتیم که ریشهای فارسی دارند کلماتی که از اینجا به آن سوی مرزها رفتهاند و برگشتهاند و حالا خودمان هم باور نمیکنیم که خاستگاهشان روزی از ه مین زبان فارسی خودمان بوده است.
Sugar/ شکر
خود واژهی شکر در زبان فارسی از زبان سنسکریت ریشه گرفته بعدها از زبان فارسی به عربی با عنوان «سکر» و از عربی به اروپا و بعد به زبان انگلیسی راه پیدا کرده است.
Orange/ نارنگ
این کلمه در زبان انگلیسی که معنی پرتقال و رنگ نارنجی میدهد قبل از اینکه به این زبان راه پیدا کند از کلمهی نارنج در عربی و نارنگ یا همان نارنگی خودمان در فارسی گرفته شده است که ریشهی آن در زبان سنسکریت است.
Candy/ قند
تلفظ کلمه candy یا همان شکلات انگلیسی را اگر در نظر بگیرید آنهم با احتساب اینکه در زبان انگلیسی تلفظ حرف قاف کار چندان راحتی به نظر نمیآید از کَندی گفتن هم میشود به نزدیکی تلفظ آن با اصل کلمه «قندی» در فارسی که معنای چیزهای شیرین را میدهد پی برد.
Lemon/ لیمو
این میوه از قرن ۱۵میلادی به انگلستان وارد شده اما قبل از آن، کلمهی لیمو در زبانهای دیگری مثل ایتالیایی، فرانسوی، اسپانیایی هم ورود کرده، طبق اطلاعات موجود ریشهی آن از زبان فارسی گرفته شده است و از آنجا به جاهای دیگر راه پیدا کرده است. برای همین از این به بعد وقتی کافی شاپ میرویم و میخواهیم به جای سفارش دادن شربت آبلیمو با لهجهی غلیظ لیموناد سفارش دهیم زیاد هوای خارجی بودن برمان ندارد چون این واژه در اصل یک واژه خودمانی است.
Sandal/ صندل
خیلیهایمان وقتی میخواهیم از جایگزین صندل به جای واژهی دمپایی استفاه کنیم تا بلکه با این جایگزینی شکل و شمایل و شخصیت بیشتری به پاپوشمان ببخشیم، تصورمان این است که صندل یکی از همان واژههای فرنگی است که از کشورهای دور و بر به زبانمان ورود پیدا کرده است. خواستیم بگوییم در حین استفاده از این واژه اصلا خودتان را برای استفاده از یک واژهی خارجی سرزنش نکنید چون صندل یک واژهی کاملا پارسی است که بعد از صدور به یک زبان خارجی هنوز هم اصالت آریایی خودش را حفظ کرده است.
Kiosk/ کوشک
کیوسک یا دکه جفتش برای ما فرقی نمیکند هر دو فارسی هستند. چون کیوسک جزو کلمههایی است که ریشهی ایرانی دارد و از کلمهی «کوشک» در زبان فارسی یا در فارسی میانه از «گوشه» گرفته شده است. کلمه کوشک در معماری ایرانی به اتاقکهایی گفته میشده است که در مکانهای عمومی قرار میگرفتند و فروشندهی کالا یا ارائه دهندهی اطلاعات در آن قرار میگرفته و مشغول خدماترسانی میشده است. کوشک کلمهای است که از زبان فارسی به اروپا رفته و بعد از گشت و گذار و تغییرات صورت گرفته مجددا با تلفظ «کیوسک» به آغوش وطن بازگشته است.
Bazaar/ بازار
این کلمه هم دیگر ساختار و تلفظش به گونهای است که احتیاجی به معرفی یا شرح و بسط ندارد. این کلمه از زبان پهلوی گرفته شده. علاوهبر ایران در مناطقی همچون بخشهایی از خاورمیانه، آفریقا و اروپا از کلمهی بازار در زبانشان استفاده میکنند. که اصل تلفظ خود بازار «وازار» در زبان فارسی میانه و «واچار» در فارسی باستان بوده است.
Pajamas/ پا جامه
حکایت این کلمه هم مثل صندل است اینکه خیلی موقعها برای شخصیت دادن به شلوارهای راحتی در منزلمان به جای استفاده از کلمه زیر شلواری از پیژامه استفاده میکنیم و باز خیال میکنیم که از یک واژهی انگلیسی استفاده کردهایم درحالیکه از اساس کلمهی پیژامه یک واژهی فارسی است. ماجرای این کلمه به این شکل است که واژه «پا جامه» بعد از اینکه از زبان ما به زبان انگلیسی و فرانسوی راه پیدا کرد تلفظش از «پاجامه» به «پیژامه» تغیر پیدا کرد و مجددا با همین تلفظ جدید به زبان فارسی برگشت.
Jungle/ جنگل
کلمهی جنگل جزو کلمههایی است که ریشهی آن از زبان سنسکریت که زبان قدیم آریاییان بوده گرفته و نسل به نسل منتقل و از آن به زبانهای دیگر صادر شده است.
Chemical/ کیمیا
این واژه هم از کلمهی کیمیا در زبان فارسی گرفته شده است. با اینکه خاستگاه کلمهی کیمیا از بین النهرین و هند بوده و حتی برخی ریشهی آن را متعلق به یونان باستان هم میدانند اما چیزی که دربارهی کیمیا وجود دارد اینجاست که دانش کیمیا از ایران برخاسته و بعد از آن و از راه سرزمینهای عربی به اروپا راه پیدا کرده و حتی علاوهبر زبان انگلیسی، کلمهی شیمی در فارسی را فرانسوی شدهی خود واژهی کیمیا میدانند.
Devil/ دیو
Devil در انگلیسی یا همان شیطان به زبان خودمان طبق گفتهی برخی از کارشناسان ریشه در زبان اوستایی دارد و از واژهی دیو در زبان فارسی باستان گرفته شده است.
Caravansary/caravan/ کاروانسرا
سراپای این دوکلمه هم کاملا داد میزنند که واژههایی وطنی هستند که هر دو کلمه کاروان و کاروانسرا کلماتی هستند که از زبان پهلوی برگرفته شدهاند.
Saffron/ زعفران
کلمهی زعفران هم یکی دیگر از همین کلمههای صادراتی است که با توجه به سابقهی ایران در کشت زعفران از زمانهای قدیم، استفاده نشدنش در زبانهای دیگر جای تعجب داشت.