کسی توجیههای قطر را باور نکرد
اظهارات روز پنجشنبه شیخ محمد بن عبدالرحمان آلثانی، وزیر امور خارجه قطر که اظهارات منسوب به شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر کشورش را رد کرد و گفت که در پی هک شدن خبرگزاری رسمی قطر این اظهارات دروغ منتشر شدند، هیچکدام از طرفهای ناراضی را راضی نکرد. منتقدان قطر میگویند که آنچه به امیر قطر منسوب شد با سیاستهای دو دهه اخیر این کشور در قبال منطقه کاملا تطابق دارد. امیر قطر در اظهارات هفته گذشتهاش که بعد از سفر جنجالی و پرخرج و پرسرو صدای ترامپ به عربستان سعودی انجام شد و ریاض روی آن بسیار مانور داد و آن را سفری تاریخی توصیف کرد، گفت که ایران یکی از کشورهای قدرتمند جهان اسلام است که نمیتوان نسبت به تواناییهای آن بیتفاوت بود و باید کشورهای منطقه از در گفتوگو و تعامل با آن درآیند. وی همچنین به سیاستهای متحدانش در شورای همکاری خلیجفارس و آمریکاییها حمله کرد و آنها را به عدم توانایی در درک واقعیتها متهم کرد. امیر قطر همچنین رسانههای منطقه و غربی به خصوص آمریکایی را متهم کرد که علیه قطر خبرپراکنی میکنند و تلاش دارند علیه قطر توطئه کنند. این درحالی است که بعد از آن که اظهارات امیر قطر جنجال گستردهای در میان کشورهای عربی بویژه کشورهای عربی حوزه خلیجفارس بهوجود آورد و برخی سیاستمداران عربی خواستار عذرخواهی او شدند، او حاضر به عذرخواهی نشد و گفت که در پس تمامی این رفتارها توطئهای نهفته است. حتی شبکه الحدث عربستان گزارش داد که قطر سفرای خود از بحرین، امارات متحده عربی و عربستان سعودی را فراخوانده و این کشورها نیز سفرای خود را از قطر فراخواندهاند. ناظران امور کشورهای عربی حوزه خلیجفارس میگویند که قطر انتظار داشت با گفتن این که اظهارات منسوب به شیخ تمیم دروغ بودهاند و حمله هکری به خبرگزاریهای قطری صورت گرفته و هکرها این اظهارات را منتشر کردهاند، از تنگنا خارج شود و کشورهای منتقد این توجیه را بپذیرند اما میبیند که هیچکس این قصه را نپذیرفته و حتی میگویند که خود قطریها هم نتوانستهاند خودشان را قانع کنند که واقعا حملهای هکری صورت گرفته است. عربستان سعودی و امارات متحده عربی تلاش داشتند سفر ترامپ به عربستان و دیدارش با کشورهای عربی حوزه خلیجفارس را بسیار مهم جلوه دهند و وانمود کنند که دستاوردهای سیاسی بسیاری به دنبال داشته و توانسته است که صف واحدی را با اتحاد با آمریکا ایجاد کند، اما اظهارات امیر قطر این شوی سیاسی را به هم زد و یکپارچگی مورد ادعای آنها در میان کشورهای عربی و اسلامی را از بین برد. حالا آنها قطر را متهم میکنند که تلاش دارد در میان کشورهای عربی و اسلامی شکاف ایجاد کند. اکنون برای بسیاری این سوال پیش آمده که چه چیزی پشت پرده وجود دارد که سبب شده است قطرسازی مغایر با ساز حکام عربستان و امارات بنوازد و مطابق با سیاستهای آنها عمل نکند. برخی از تحلیلگران عرب مدعیاند که پادشاه عربستان، امیر سلمان بن عبدالعزیز، از زمانی که به پادشاهی رسیده تلاش کرده است با وجود عدم رضایت از سیاستهای قطر با آن مدارا کند و اجازه ندهد که تفاوت دیدگاهها در ویترین سیاسیش نمایان باشد. اما قطر با سیاستهای خودمحوریاش تلاشهای ملک سلمان را به باد داده است. حتی میگویند که ملک سلمان توانست دولت عبدالفتاح السیسی، رئیسجمهوری مصر را قانع کند که با وجود خصومتهای قطر با او که در پی سرنگونی حکومت اخوانالمسلمین در مصر به رهبری سیسی در سال 2013 به وجود آمد، نسبت به آن رویکرد خصمانه نداشته باشد و به حملات رسانهای قطر که آشکارا در جهت حمایت از اخوانالمسلمین است، پاسخی ندهد. با وجود این که دوحه خیلی خوب میداند که کشورهای شورای همکاری خلیجفارس به مصر بهعنوان یک قدرت منطقهای که میتواند در معادلات منطقه توازن ایجاد کند و باعث حمایت و تقویت از مواضع کشورهای عربی حوزه خلیجفارس شود، نیاز دارند اما توجهی به آنها نمیکند و با در اختیار گذاشتن خاک خود در اختیار نیروهای اخوانالمسلمین که به دلیل سرکوبهای شدید حکومت فعلی از مصر فرار کرده اند، تلاش میکند آنها را دوباره به قدرت بازگرداند و به تمایلات ریاض توجهی نکند. قطر حتی بر سر چگونگی رویارویی با تروریسم در عراق و سوریه با عربستانیها و کشورهای متحد آنها در شورای همکاری خلیجفارس اختلاف نظر عمیق دارد و بر خلاف این کشورها که ایران را تهدیدی برای خود میدانند و میگویند باید جلوی نفوذ روزافزون ایران را گرفت، اعتقادی به تهدیدآمیز بودن ایران ندارد بلکه بر عکس به دنبال تعامل با ایران است. کشورهای شورای همکاری خلیجفارس همچنین قطر را متهم میکنند که از اخوانالمسلمین که در فهرست گروههای تروریستی در کشورهایشان قرار گرفته است، حمایت میکند تا در امور داخلی کشورهای عربی به واسطه حمایت از آنها دخالت کند. آنها همچنین قطر را به حمایت از گروههای تندروی تروریستی متهم میکنند و میگویند که دوحه با پول از آنها پشتیبانی میکند. قطر تمامی این اتهامها را رد میکند. متخصصان امور کشورهای عربی حوزه خلیجفارس میگویند که دوحه اعتنایی به امنیت ملی کشورهای این حوزه و جهان عرب ندارد و دلیل آن هم اصرارش به حمایت بیشتر از اخوانالمسلمین است، در حالی که اخوانالمسلمین ثابت کرده است که قصد سرنگونی حکومتها در کشورهای این مناطق را دارد و برای تسلط بر نهادهای حیاتی این کشورها تلاش میکند. کارشناسان همچنین میگویند که حملات قطر بعد از نشست آمریکایی – عربی – اسلامی ریاض به کشورهای عربی حوزه خلیجفارس بهویژه عربستان سعودی و ایالات متحده نشان میدهد که روابطی سری میان قطر با ایران وجود دارد که از کشورهای عربی شورای همکاری خلیجفارس پنهان است. نگرانی آنها زمانی فزونی میگیرد که میبینند رابطه بسیار گرمی میان قطر با ترکیه، رقیب دیرینه عربستان وجود دارد. هفته گذشته وزیر امور خارجه قطر هم زمان با سفر ترامپ به عربستان و خاورمیانه به عراق رفت و از بغداد خواست که با تشکیل کمیتهای مشترک میان تهران و دوحه این کشورها به حل مشکلات خاورمیانه بپردازند./على موسوى خلخالى/ دیپلماسی ایرانی