قدرت نمایی انـرژی پاک

گاز طبیعی، سوختی است که معمولا اثرات زیان‌آور کمتری نسبت به سوخت‌های فسیلی دارد و جزو منابع تجدیدناپذیر است. در حال حاضر، ۲۰‌درصد مصرف جهانی انرژی را گاز طبیعی تشکیل می‌دهد که با آهنگ 4/2 درصد در حال رشد است. تقاضای جهانی انرژی طی 200 سال اخیر به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی به سمت سوخت‌هایی با محتوای کربن کمتر متمایل شده است. طی این مدت انرژی مورد نیاز انسان از چوب (با محتوای کربن ۲۵/۱ نسبت به هیدروژن موجود در آن) به زغال‌سنگ سپس به نفت و در حال حاضر به گاز طبیعی (گاز متان با میزان کربن 65درصد) تغییر کرده و در این راستا سهم گاز طبیعی به عنوان سوخت در حال افزایش است. متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل تحریم، ایران از جایگاه حقیقی خود به عنوان یک محور عمده‌ی تحولات انرژی در منطقه و جهان به حاشیه رانده شده بود؛ اما با رفع موانع بین‌المللی و سیاسی، کشورمان قادر خواهد بود که به تدریج به جایگاه اصلی خود در بازار جهانی انرژی بازگشته و بار دیگر به عنوان محور و مرکز دیپلماسی انرژی در منطقه تبدیل شود. در این راستا، برگزاری اجلاس GECF که یک کنفرانس مهم بین‌المللی در حوزه‌ی انرژی محسوب می‌شود، می‌تواند نقطه‌ی خوبی برای بازگشت پرقدرت ایران به بازار جهانی انرژی به شمار رود. همچنین برگزاری این اجلاس می‌تواند بازگشت ایران به بازار جهانی انرژی را تسریع کرده و تهران را در کانون دیپلماسی جهانی انرژی، قرار دهد. مقایسه‌ی سران شرکت‌کننده در اجلاس تهران با 2 اجلاس پیشین که در قطر و روسیه برگزار شد، از رکوردشکنی در این اجلاس حکایت دارد. براساس گزارش‌ها، علاوه‌بر رییس‌جمهور ایران، 8 رییس دولت دیگر در سومین اجلاس سران GECF شرکت خواهند کرد. به گفته‌ی بیژن زنگنه وزیر نفت، تاکنون حضور رییسان جمهور کشورهای بولیوی، روسیه، گینه‌ی استوایی، نیجریه، ونزوئلا و عراق و نخست‌وزیر الجزایر در این اجلاس قطعی شده است. همچنین رییس جمهوری ترکمنستان نیز قرار است به عنوان مهمان ویژه در این اجلاس شرکت کند. وزیر نفت با بیان این‌که حضور 9 رییس دولت در اجلاس سران جی.ای.سی.اف بی‌سابقه است، گفت: در نخستین اجلاس سران که در قطر برگزار شد، چهار رییس دولت و در دومین اجلاس در روسیه نیز 6 رییس دولت حضور داشتند. افزون‌بر مقام‌های سیاسی کشورها، نهادهای بین‌المللی و تخصصی حوزه‌ی انرژی نیز قرار است در این اجلاس حضور داشته باشند؛ بر این اساس، رییسان 2 نهاد بین‌المللی برای حضور در سومین اجلاس سران و هفدمین نشست وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده‌ی گاز (جی.یی.سی.اف) راهی تهران شدند. «عبدالله سالم البدری»، دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده‌ی نفت موسم به اوپک و «آلدو فلورس کویرگان»، دبیرکل مجمع بین‌المللی انرژی موسوم به IEF، نیز برای حضور در هفدمین نشست وزارتی و سومین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده‌ی گاز عازم تهران شدند. هم‌اکنون، محمدحسین عادلی دبیرکلی مجمع کشورهای صادرکننده‌ی گاز را در اختیار دارد. وی این پست را از سال 2013 عهده‌دار است. عادلی، نخستین ایرانی است که پس از 5 دهه توانسته بر مسند ریاست و دبیرکلی یک سازمان مهم اقتصادی در جهان تکیه بزند. پیش از وی، فواد روحانی در سال 1960 میلادی به عنوان نخستین دبیرکل اوپک انتخاب شده بود و از آن زمان تا سال 2013 جای ایرانیان در ریاست سازمان‌های اقتصادی جهانی خالی بود. باتوجه به این‌که دوره‌ی 2 ساله‌ی دبیرکلی عادلی در حال اتمام است، یکی از تصمیم‌گیری‌های این اجلاس، درباره‌ی انتخاب دبیرکلی جدید و یا تمدید دبیرکلی عادلی بود. هر چند برخی از کشورهای عربی، اقداماتی را برای رقیب‌تراشی در مقابل عادلی آغاز کرده‌اند، اما فضای مثبتی به سود عادلی در اجلاس حکم‌فرما بوده و روسیه که عضو قدرتمند GECF به شمار می‌رود نیز قصد حمایت از تمدید دبیرکلی عادلی را دارد. ویژگی دیگر اجلاس سران تهران که آن را از 2 اجلاس پیشین متمایز می‌کند، برنامه‌ریزی برای معرفی 2 سند مهم گازی است. محمدحسین عادلی دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده‌ی گاز پیش از این گفته بود: سند راهبردهای استراتژیک گاز و همچنین سند چشم‌انداز بازار جهانی گاز به روایت مجمع کشورهای صادرکننده‌ی گاز در این اجلاس ارائه خواهند شد. عادلی، اهمیت برگزاری اجلاس تهران را خاطرنشان کرده و اظهار داشته بود: اجلاس سران جی.ای.سی.اف در حالی در تهران برگزار خواهد شد که بازار جهانی گاز، تغییراتی عمده را از نظر عرضه و تقاضا تجربه می‌کند. همان‌طور که عادلی خاطرنشان می‌کند، تغییراتی عمده از نظر عرضه و تقاضا در بازار جهانی گاز رخ داده به طوری که سهم گاز در سبد انرژی جهان در حال افزایش است. گسترش کاربرد گاز در بخش‌های مختلف به حدی است که برخی کارشناسان معتقد هستند که قرن 21، قرن گاز خواهد بود. در 10 سال گذشته، سهم گاز طبیعی از مجموع کل انرژی مصرفی تولید شده از منابع مختلف در جهان از ٢٣,١‌درصد به ٢٣.٧‌درصد افزایش یافته و تولید آن با رشد 21.7‌درصدی به ٣٤٦١‌میلیارد مترمکعب در سال رسیده است. مصرف جهانی گاز طبیعی نیز در این دوره با افزایش ٦٩٤‌میلیارد مترمکعبی به ٣٣٩٣‌میلیارد مترمکعب در سال رسیده است. براساس پیش‌بینی بریتیش پترولیوم (BP)، تقاضا برای گاز بیشترین رشد را در میان سوخت‌های فسیلی تا سال ٢٠٣٥ میلادی خواهد داشت و سالانه 1.9‌درصد به آن افزوده می‌شود که بالاترین این رشد در قاره‌ی آسیا خواهد بود. بر این اساس، اجلاس تهران می‌تواند نقطه‌‌عطفی در فرآیند تکامل و بلوغ GECF باشد. ضمن آن‌که می‌تواند با ورود جدی به مسائل و چالش‌های صنعت و تجارت جهانی گاز و ایجاد بسترها و زمینه‌های همکاری‌های فنی، اقتصادی و سیاسی میان کشورهای عضو GECF، زمینه‌ی ارتقای جایگاه این نهاد بین‌المللی و همچنین جایگاه و اهمیت کشورهای دارنده و صادرکننده‌ی گاز جهان در معادلات اقتصادی و سیاسی بین‌المللی را فراهم کند. با توجه به این‌که 70‌درصد ذخایر گاز دنیا در اختیار اعضای مجمع کشورهای صادرکننده‌ی گاز قرار دارد، این مجمع از توان لازم برای نقش‌آفرینی بیشتر در بازار جهانی گاز برخوردار است. حضور ایران، روسیه و قطر که به عنوان 3 کشور مهم دارنده‌ی ذخایر گازی دنیا به شمار می‌روند، می‌تواند تضمینی برای استحکام هر چه بیشتر جایگاه این مجمع به شمار رود. کشورهای عضو مجمع صادرکنندگان گاز، افزون بر برخورداری از 70‌درصد ذخایر گازی جهان ، 42‌درصد از تولید گاز جهان،40‌درصد از انتقال گاز با خط لوله و 65‌درصد از تجارت گاز طبیعی مایع شده (ال.ان.جی) را نیز در اختیار دارند. از ابتدای شکل‌گیری GECF اشتباهی در نامیدن این تشکل گرفت که سبب شد رسانه‌ها و کارشناسان به جای GECF این تشکل را با نام «اوپک گازی» خطاب کنند. عادلی، دبیرکل مجمع جهانی کشورهای صادرکننده‌ی گاز در این‌باره می‌گوید: عملکرد جی.ای.سی.اف با اوپک متفاوت است؛ از همان ابتدا این تشکل، نام مجمع را برای خود انتخاب کرد تا جایگاه آن با سازمان اوپک که یک کارتل اقتصادی است، اشتباه گرفته نشود. عادلی افزود: اوپک یک کارتل اقتصادی متشکل از تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت خام است که با هدف تنظیم بازار تشکیل شده و در پی تاثیرگذاری بر میزان عرضه و قیمت نفت خام است. وی با بیان این‌که نامیدن این مجمع با عنوان اوپک گازی نادرست است، اظهار داشت: غربی‌ها برای ایجاد تصور منفی علیه مجمع کشورهای صادرکننده‌ی گاز در افکار عمومی و برای جلوگیری از تاثیرگذاری آن، تلاش می‌کنند این مجمع را به اوپک پیوند زده و آن را اوپک گازی بنامند. دبیرکل مجمع جهانی کشورهای صادرکننده‌ی گاز خاطرنشان کرد: برخی شهروندان عادی در دادگاه‌های اروپایی و آمریکایی، دعاوی حقوقی را علیه اوپک که یک کارتل اقتصادی به شمار می‌رود مطرح و ادعای خسارت کرده‌اند. کارکرد اصلی جی.ای.سی.اف رصد و نظارت بازار جهانی گاز است اما اوپک در پی مدیریت عرضه‌ی نفت و کنترل قیمت‌هاست. عادلی با تشریح وظایف جی.ای.سی.اف می‌گوید: براساس اساسنامه‌ی GECF، این مجمع پایگاهی برای مبادله‌ی اطلاعات و تجربیات بین کشورهاست. وی خاطرنشان می‌کند: براساس بخش دیگری از اساسنامه، حاکمیت کشورها بر مدیریت ذخایر گازی محترم است، بنابراین قرار نیست که برای کشورها سهمیه این تعیین شود. دبیرکل مجمع جهانی کشورهای صادرکننده‌ی گاز با بیان این‌که کار اصلی جی.ای.سی.اف، رصد و نظارت بازار جهانی گاز است، اظهار داشت: یک گروه کاری در مجمع، تحولات بازار جهانی گاز را به صورت روزانه، هفتگی و ماهانه رصد می‌کنند. عادلی با بیان این‌که این گروه کاری، پس از رصد بازار گاز، گزارش‌های تهیه شده را در اختیار کشورهای عضو قرار می‌دهد، اضافه کرد: یک گروه کاری دیگر نیز بازار گاز را در میان و بلندمدت رصد کرده و پیش‌بینی می‌کند که چه تحولاتی در این بازار رخ خواهد داد. دبیرکل مجمع جهانی کشورهای صادرکننده‌ی گاز افزود: از طریق رصد کوتاه، میان و بلندمدت بازار جهانی گاز، فرصت برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری را برای کشورهای عضو فراهم می‌کنیم. وی با تاکید بر این‌که هدف جی.ای.سی.اف، تامین منافع حداکثری اعضاست، ادامه داد: با همکاری سازمان‌های بین‌المللی، یک مکانیزم مبادله‌ی اطلاعات بازار گاز ایجاد شد که جی.ای.سی.اف در راس آن قرار گرفت. عادلی افزود: سازمان‌های مهم بین‌المللی مانند IEA (آژانس بین‌المللی انرژی)، IEF (مجمع بین‌المللی انرژی)، OLADE (سازمان انرژی آمریکای لاتین)، APEC (سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا-اقیانوسیه)، اتحادیه‌ی اروپا، سازمان ملل، اوپک و GECF در این طرح همکاری دارند. دبیرکل مجمع جهانی کشورهای صادرکننده‌ی گاز گفت: براساس این طرح که JODI-Gas نامیده می‌شود، جی.ای.سی.اف مسئولیت کنترل اطلاعات و داده‌های بازار را برعهده گرفت.