چرا وزیر خارجه سوئیس به ایران سفر میکند؟
روابط سیاسی ایران و سوئیس پشتوانه صدساله پیدا کرده است و در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و بعد از توطئههایی که آمریکا علیه نظام و انقلاب ما انجام داد، عملاً سوئیس نقش حافظ منافع آمریکا در ایران را برعهده گرفت. اکنون شاهد سفر «ایگناتسیو کاسیس»؛ وزیر امور خارجه این کشور به تهران هستیم. او که از سال ۲۰۱۷ مسئولیت وزارت خارجه سوئیس را برعهده دارد تا پیشازاین به تهران سفر نکرده است. بهگزارش ایرنا؛ شاید وقتی نام سوئیس میآید یا صحبت رایزنی مقامات تهران و برن میشود، خیلیها آنرا بهعنوان کشوری حامل پیام ازسوی آمریکا برای ایران بهیاد بیاورند؛ اما کشور سوئیس طی سالهای اخیر؛ بهویژه از زمان خروج واشینگتن از برجام، سعی کرده است نقشی را برای کاهش تنشها میان تهران و واشینگتن ایجاد کند؛ اما متأسفانه بهدلیل نوع رفتار دولت آمریکا، استراتژیها و تاکتیکهایی که این کشور در قبال ایران اتخاذ کرده، سوئیس در مسیر کاهش تنش بین تهران و واشینگتن کاملاً ناموفق بود. ازسویدیگر، پیام جمهوری اسلامی ایران، پیام قاطعی بود که تاکنون به دیپلماتهای سوئیسی مخاطره شده؛ بهاینمعناکه تهران از حقوق خود و توافقات بینالمللی کوتاه نخواهد آمد و با هرگونه عهدشکنی طرف مقابل نیز برخورد میکند. براساس اعلام وزارت خارجه سوئیس؛ این سفر بهمناسبت بزرگداشت یکصدمین سالگرد روابط دیپلماتیک میان ایران و سوئیس انجام میشود. کاسیس در این سفر علاوهبر گفتوگو درباره موضوعات دوجانبه نظیر «کانال مالی سوئیس» درباره اقلام بشردوستانه، با مقامات ایران درباره تحولات فعلی درباره توافق هستهای و اوضاع در خاورمیانه نیز رایزنی خواهد داشت. کارشناسان، سفر وزیر خارجه سوئیس را ازاینجهت مهم دانستهاند که این کشور حافظ منافع آمریکا در ایران بوده و معمولاً واشینگتن ازطریق این کشور پیغامهای خود را به تهران ارسال میکند. حسن هانیزاده؛ کارشناس مسائل بینالملل معتقد است که این سفر در چهارچوب وساطت مالی سوئیس بین اتحادیه اروپا با ایران قابلتجزیه و تحلیل است؛ ازآنجاکه سوئیس یکی از کشورهای مهم اتحادیه اروپاست و حلقه اتصالی بین ایران و اروپا تلقی میشود، این سفر میتواند گشایش تبادل مالی در چهارچوب «اینستکس» ایجاد کند. او همچنین میگوید که سوئیس در گذشته هم در بسیاری از مشکلاتی که میان ایران و اتحادیه اروپا رخ میداد، وساطت کرده است و بسیاری از مسائل را بهلحاظ سیاسی و مالی حل میکرد؛ لذا بهنظر میرسد سفر وزیر خارجه این کشور به ایران باتوجهبه شکست اخیر آمریکا در فعالسازی «مکانیسم ماشه» میتواند پیامد خوبی داشته باشد. غفاری؛ کارشناس مسائل اروپا هم گفت که آمریکا بعد از خروج از برجام، ازطریق کشورهای واسطهگر دیگری جز سوئیس مانند ژاپن و عمان، پیامهایی را برای ایران فرستاد و از تهران خواست تا تن به توافقات فرابرجامی دهد که قطعاً پاسخ جمهوری اسلامی ایران به اینموضوعات مشخص بود، هست و خواهد بود. او تأکید میکند؛ سفر وزیر خارجه سوئیس به ایران فرصتیست که دیپلماتهای کشورمان در دیدار با آقای کاسیس، این مطالبه را بهصورت صریح عنوان کنند که جمهوری اسلامی ایران خواستار رویکرد مستقل کشورهای اروپایی درقبال ایران است؛ نهاینکه رویکرد اروپا نسبت به نوع رفتار آمریکا شکل بگیرد. دو کشور ایران و سوئیس از قرن هفدهم با یکدیگر رابطه دارند. ایران در سال ۱۹۱۷ سفارت خود در برن را افتتاح و در سال ۱۹۱۹ کنسولگری سوئیس در ایران شروعبهفعالیت کرد که در سال ۱۹۳۶ به سفارت تبدیل شد. سرکنسولگری ایران در ژنو در سال ۱۳۳۶ شمسی گشایش یافت؛ اما در سال ۱۳۸۰ تعطیل و وظایف آن به سفارت جمهوری اسلامی ایران در برن واگذار شد. روابط دوستانه و متعادل میان دو کشور به همکاریهای سیاسی مشخصی نیز منجر شد. با قطع روابط جمهوری اسلامی ایران با مصر و آفریقای جنوبی در زمان آپارتاید، سوئیس حفاظت از منافع ایران را در این کشورها برعهده گرفت؛ البته سوئیس درطولتاریخِ خود حافظ منافع کشورهای ایتالیا، استرالیا، کانادا، بریتانیای کبیر، ایرلند و نیوزلند، آفریقای جنوبی، لبنان و پس از قطع مناسبات ایران با آمریکا، حافظ منافع این کشور (۱۹۸۰ تابهحال) در تهران شد. تحریمهای آمریکا و سپس اتحادیه اروپا، تأثیر زیادی بر مراودات ایران و سوئیس نگذاشت؛ چنانچه سوئیس طی اینمدت بهطورمعمول به ارسال تجهیزات صنعتی و سایر کالاهای تجاری به ایران گفت. با امضای برجام، روابط ایران و سوئیس نیز تقویت شد. چندهفته بعد از اجراییشدن توافق هستهای ایران با قدرتهای بزرگ، «یوهان اشنایدر امان»؛ رئیس وقت کنفدراسیون سوئیس که بالاترین مقام سیاسی این کشور است، در رأس هیئتی به ایران سفر کرد. گشایش بازار ایران همزمان با رفع تحریمها چنان بهمذاق سوئیسیها خوش آمد که «لیویا لوی»؛ معاون وزیر اقتصاد سوئیس از آن بهنام «بازار طلایی ایران» یاد کرد؛ طی مدت کوتاه پس از برجام، پنج هیئت اقتصادی و تجاری سوئیسی برای رایزنی فرصتها به ایران آمدند. از سال ۲۰۱۸ که قرار بود یکسری تراکنشها بین ایران و اتحادیه اروپا صورت بگیرد؛ اما همچنان اینمسئله عملیاتی نشده و کشورهای اروپایی به تعهدات خود برای انجام تراکنشهای مالی عمل نکردهاند؛ اما اکنون گویا کشورهای اروپایی درحالاتخاذ سیاستهای مستقلی خارج از سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان هستند. سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان هم بهمرور تحتفشار آمریکا به تعهدات خود در توافقنامه «اینستکس» عمل نکردند و اینموضوع مدت دوسال بهتأخیر افتاد. اکنون کارشناسان براینباورندکه باتوجهبه شرایط حاکم بر جهان بعد از گسترش ویروس کرونا و بهدلیلاینکه بسیاری از شرکتهای اروپایی درآستانه ورشکستگی قرار گرفتهاند، سوئیس بهعنوان یکی از کشورهای صادرکننده و تولیدکننده داروهای استراتژیک، تمایل خود را برای همکاری دارویی با ایران اعلام کرده است. هانیزاده؛ کارشناس مسائل بینالملل میگوید که سوئیس سعی دارد بهصورت مستقل با ایران همکاری داشته باشد و این، یک اقدام انسانی بهشمار میرود که خارج از برجام درحالصورتگرفتن است. او تأکید میکند که باید دید آیا سوئیس به همکاری دارویی خود برای صادرات داروهای استراتژیک ادامه خواهد داد یا بازهم تحتفشار آمریکا قرار خواهد گرفت؟ بهنظر میرسد که این گام مثبتی ازسوی سوئیس است که بتواند خارج از کشورهای اروپایی با ایران همکاری در همه زمینهها داشته باشد. بههمینمنظور ششم مردادماه بود که دولت سوئیس اعلام کرد این کشور اولین معامله خود با ایران را ازطریق کانال بشردوستانه انجام داده است. «کانال تنظیم تجارت بشردوستانه سوئیس» (SHTA) که برای ورود مواد غذایی و دارویی به ایران، از ژانویه ایجاد شده بود و به عرضه کالاهای سوئیسی به مردم ایران بیآنکه مشمول تحریمهای آمریکا شوند، کمک میکند؛ اما غفاری (کارشناس مسائل اروپا) دراینباره میگوید؛ مقامات وزارت خارجه سوئیس اذعان کردند که علیرغم راهاندازی کانال مالی بین ایران و سوئیس و مکانیسم و نوع عملکردی که برای این کانال تعریف شده؛ عملاً این کانال بشردوستانه هم نتوانست اقدامی را انجام دهد و مبادله چندانی درآنصورت نگرفت؛ هرچندکه بهصورت محدود یک مبادله در قالب مبادلات دارویی صورت گرفت؛ لذا سوئیس هم دراینمسیر نتوانست استقلال لازم را در برابر آمریکا داشته باشد. او براینباور است که در بسیاری از مقاطع بین تروئیکای اروپایی با سوئیس بهعنوان حافظ منافع آمریکا در ایران شاهد وحدت رویه هستیم؛ بهاینمعناکه آنها حتی درمواردیکه میتوانند اقدامی را درراستای تأمین منافع ایران؛ هرچند محدود و حداقلی انجام دهند نیز دریغ میکنند و عملیاتیشدن آنرا منوط به چراغ سبز آمریکا میکنند. او گفت: «کشورهایی مانند سوئیس و اتریش، میزبان مذاکرات هستهای بودند؛ اما اینکه تنها در بیانیههای خود همگام با کشورهای اروپایی اعلام کنند ما صرفاً به برجام پایبند هستیم، کفایت نمیکند؛ زیرا در بسیاریازموارد عمل کشورهای اروپایی با ادعای آنها فرق میکند». اکنون در مناسبات سیاست خارجی خود شاهد ترافیک دیپلماتیک هستیم؛ نشست شورای امنیت بر سر «مکانیسم ماشه»، سفر رافائل گروسی به ایران، نشست مشترک «کمیته برجام» در وین و اکنون هم شاهد سفر وزیر خارجه به ایران هستیم. درواقع، در مقاطع مختلفی شاهد این حجم از سفرها و مذاکرات بودیم؛ نکته مهم اینجاست که اگر کشورهای اروپایی دنبال دستاوردی در این سفر هستند، اولین پیششرط آن استقلال آنها از آمریکا و دوم تلاش واقعی آنها برای حفظ توافق هستهایست.