نگاهی به دستاوردهای ملموس سیاست خارجی رئیس‌جمهوری
سیر تعاملات دیپلماسی خارجی و فعال آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در یک‌سال‌اخیر از حضور در هفت کشور آسیایی و منطقه‌ای برای شرکت در اجلاس‌های مختلف تا میزبانی شش همتای ترکمنستانی، قزاقستانی، روسی، تاجیکی، ونزوئلایی و ترکیه‌ای و امیر قطر در تهران تابه‌امروز به امضای بیش از ۹۶ سند، یادداشت تفاهم در حوزه اقتصادی،تجاری، سیاسی، فرهنگی، گردشگری، نفتی و پتروشیمی منجر شده است که درنوع‌خود کم‌سابقه است. به‌گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت؛ این تفاهم‌نامه‌ها و اسناد همکاری ازآنجا اهمیت دارد که می‌تواند نقشه‌راه تعاملات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بخش‌های دولتی و خصوصی را در سال‌های آینده ترسیم کرده و بخصوص در حوزه‌های اقتصادی با گشایش بازارهای جدید، تحریم‌های آمریکا را در محدودسازی تجارت کشورمان بکم اثر می‌کند. ازاین‌رو آیت‌الله رئیسی؛ رئیس‌جمهوری در نشست با اعضای کابینه سیزدهم از آن‌ها خواسته با فعال‌سازی کمیسیون‌های مشترک همکاری با کشورهای طرف توافق، این اسناد را به مرحله اجرا برسانند و تا منافع اقتصادی آن برای مردم ایران ملموس شود. علاوه‌براین امضای این اسناد و تفاهم‌نامه‌ها درواقع نشانه‌ای از گسترش روابط میان تهران با کشورهای همسایه و منطقه و همچنین عاملی برای ایجاد رونق بیشتر در روابط اقتصادی‌ست که به‌اختصار به سندهای همکاری‌ها بین ایران و همسایگان که در دیدارهای خارجی رئیس دولت سیزدهم و همچنین در تهران به‌امضا رسیده است، پرداخته می‌شود.
بیست‌ویکمین دوره اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۰ با حضور سران ۱۲ کشور عضو و ناظر در شهر دوشنبه برگزار شد و رئیسان جمهوری روسیه، چین، هند و مغولستان هم به‌شکل مجازی دراین‌نشست حضور داشتند که آیت‌الله رئیسی در اولین سفر خارجی خود به‌میزبانی دوشنبه با سران هشت کشور عضو دیدار و گفت‌وگو کرد؛ یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سفر امضای هشت سند همکاری بین تهران و دوشنبه بود. دراین‌سفر طرفین شش یادداشت تفاهم همکاری، یک توافق‌نامه و پروتکل فنی همکاری‌های گمرکی در زمینه‌های گردشگری، کار، تعاون بین عبدالملکی وزیر تعاون، کار، رفاه اجتماعی، حسین امیر عبدالهیان وزیر امور خارجه، علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو، عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث‌فرهنگی و گردشگری، امین حسین رحیمی وزیر دادگستری با مقامات دولت تاجیکستان امضا شد. درواقع نخستین تفاهم‌نامه‌های همکاری ایران در دوره ریاست‌جمهوری آیت‌الله رئیسی با تاجیکستان به‌امضا رسید. رئیس‌جمهوری ایران که برای حضور در ششمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز در آذرماه به دوحه سفر کرده بود، مقامات جمهوری اسلامی ایران و قطر در حضور آیت‌الله رئیسی و امیر قطر، ۱۴ سند همکاری امضا کردند. این اسناد در حوزه‌های سیاست خارجی، رادیو و تلویزیون، ورزش، حمل‌ونقل، برق، استاندارد، فرهنگی و آموزشی بین حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، رستم قاسمی وزیر راه‌وشهرسازی و علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو و رئیس ایرانی کمیسیون مشترک، با مقامات قطر به‌امضا رسید. درواقع در دومین سفر خارجی رئیسی حجم امضا قراردادهای همکاری ایران و قطر دوبرابر شد. در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران با حضور آیت‌الله رئیسی و الهام علی‌اف، رؤسای جمهوری ایران و آذربایجان به‌امضا رسید و قرار است سالانه ۱٫۵ تا دومیلیاردمترمکعب گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران انتقال یابد. رئیس‌جمهوری ایران دوم خردادماه امسال در صدر هیئتی عالی‌رتبه به عمان رفت؛ سفری یک‌روزه که با هدف ارتقای روابط در حوزه‌های تجارت، حمل‌ونقل، انرژی، گردشگری و به‌ویژه گردشگری سلامت بین تهران-مسقط صورت گرفته و مقامات ارشد ایران و عمان ۱۲ سند همکاری در حوزه‌های سیاسی، روابط اقتصادی و تجاری، انرژی، حمل‌ونقل، علمی، محیط‌زیست، ورزشی و همکاری‌های دیپلماتیک امضا کردند. این اسناد به‌امضای وزرای امور خارجه، صمت، نفت، راه‌وشهرسازی و نیز رئیس سازمان توسعه تجارت کشورمان و همتایان عمانی آن‌ها رسیده است. امضای این اسناد در شرایطی صورت گرفت که پیش‌تر درراستای ایجاد زمینه‌های گسترش روابط اقتصادی و تجاری ایران و عمان، هیئتی ۵۰نفره از تجار و فعالان اقتصادی ایران به عمان سفر کرده بودند. مراسم امضای اسناد همکاری و یادداشت تفاهم بین تهران و تاشکند در حضور رؤسای جمهوری و بین وزرای ایران و ازبکستان به‌تازگی در ساختمان مرکز کنگره و در مجموعه گردشگری جاده ابریشم سمرقند برگزار شد و دو کشور ۱۷ سند همکاری درزمینه انرژی، صنعت، کشاورزی، ورزشی و فرهنگی امضا کردند. افزایش همکاری در عرصه کشاورزی، انرژی، گمرک، تلاش برای توسعه همکاری‌های ورزشی، علمی، فناوری و نوآوری، افزایش تبادلات فرهنگی، همکاری درزمینه بهداشت‌ودرمان، عملیاتی‌سازی حمل‌ونقل جهانی ازطریق بندر چابهار، همکاری‌های محیط‌زیستی، توسعه صنعت گردشگری و تسهیل صدور روادید برای تجار، اعضای محافل علمی و گروه‌های توریستی موضوع اسناد همکاری امضاشده میان مقامات دو کشور هستند. به‌گفته رئیس‌جمهوری؛ باتوجه‌به اراده دو کشور حجم تبادلات تجاری طرفین می‌تواند در گام اول از ۵۰۰میلیون‌دلار فعلی سه تا چهاربرابر افزایش یابد. این سفر رئیس‌جمهوری یکی از پربارترین سفرهای خارجی وی به کشورهای همسایه و منطقه‌ای بود که علاوه‌بر امضای ۱۷ سند، با ۱۱ عضو سران شانگهای دیدار و گفت‌وگو کرد. درادامه اسناد و تفاهم‌نامه‌هایی که در تهران به‌امضا رسیدند، مرور می‌شود: رئیسی در ۱۴۰۱ میزبان پنج رئیس‌جمهوری از روسیه، ترکیه، ونزوئلا، تاجیکستان و قزاقستان و امیر قطر بود که در برخی از این دیدارها اسناد همکاری به‌امضا رسید. رئیس‌جمهوری نهم خردادماه امسال میزبان همتای تاجیکی خود بعد امیر قطر بود که مقامات ارشد ایران و تاجیکستان در حضور آیت‌الله رئیسی و امامعلی رحمان ۱۷ سند همکاری در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، تجاری، حمل‌ونقل، سرمایه‌گذاری، تکنولوژی‌های نو، محیط‌زیست، ورزشی، انرژی، قضا، آموزشی و تحقیقاتی و گردشگری امضا کردند. این اسناد توسط وزرای امور خارجه، صمت، نفت، راه‌وشهرسازی، نیرو، امور اقتصادی و دارایی، میراث‌فرهنگی و گردشگری، دادگستری، ورزش‌وجوانان، تعاون، کار و رفاه اجتماعی و روسای سازمان بورس و اوراق بهادار و اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی کشورمان و همتایان تاجیک آن‌ها به‌امضا رسید. درواقع تهران و سمرقند در صدر بیشتر قراردادهای همکاری قرار دارند. نیکلاس مادورو روزی‌که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در لس‌آنجلس میزبان نهمین اجلاس سران کشورهای قاره آمریکا بود تا درباره آنچه «ساخت آینده‌ای پایدار، انعطاف‌پذیر و برابر» خوانده شده، تبادل‌نظر کنند، به‌اتفاق دو کشور نیکاراگوئه و کوبا، حاضر به شرکت دراین‌اجلاس نشده بودند راهی تهران شد تا ثابت شود که «آمریکای جنوبی دیگر حیاط‌خلوت آمریکا نیست» بلکه فراترازآن اکنون به متحدی برای ایران علیه سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه آمریکا تبدیل شده است. به‌همین‌منظور مادورو با دعوت رسمی سید ابراهیم رئیسی ۲۱ خردادماه به تهران سفر کرد و در مجموعه کاخ سعدآباد سند همکاری‌های ۲۰ساله را میان دو کشور را به‌امضا رساندند که این سند پس از امضای سند ۲۵ساله همکاری ایران و چین، دومین اقدام بلندمدتی‌ست که ایران انجام می‌دهد. امضای سند جامع همکاری ۲۰ساله توسط رؤسای جمهوری ایران و ونزوئلا مهم‌ترین بخش این سفر بود که نشان از آغاز فصلی جدید از روابط دو کشور داشت که از آن به‌عنوان روابط راهبردی یاد کردند. مراسم امضای نه سند همکاری بین تهران و عشق‌آباد ۲۵ خرداد در حضور رؤسای جمهوری و بین وزیران دو کشور در سعدآباد برگزار شد که این سند همکاری‌ها در زمینه‌های «تفاهم تجاری-اقتصادی، علمی-فنی و فرهنگی بین استان خراسان شمالی و استان آخال ترکمنستان»، «یادداشت تفاهم همکاری تجاری-اقتصادی، علمی-فنی و فرهنگی بین استان گلستان و استان بالکان ترکمنستان» و «یادداشت تفاهم همکاری تجاری-اقتصادی، علمی-فنی و فرهنگی بین استان خراسان رضوی و استان مرو ترکمنستان» بود. نیز «یادداشت تفاهم همکاری بین صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و کمیته دولتی رادیو و تلویزیون ترکمنستان»، «برنامه مبادلات علمی فرهنگی، هنری و آموزشی بین ایران و ترکمنستان»، «یادداشت تفاهم تشکیل کارگروه مشترک سرمایه‌گذاری»، «تفاهم‌نامه جامع توسعه همکاری‌های حمل‌ونقلی و ترانزیتی» و «یادداشت تفاهم همکاری درزمینه حفاظت محیط‌زیست» به امضای مقامات عالی‌رتبه مربوطه در حضور سران ایران و ترکمنستان رسید. پس از بازگشت مادورو به کشور رئیس‌جمهوری ۲۹ خردادماه میزبان همتای قزاقستانی خود در تهران بود و دراین‌دیدار نه سند همکاری و یادداشت تفاهم در حضور رؤسای جمهوری بین وزرای دو کشور در سعدآباد به‌امضا رسید. «یادداشت تفاهم میان مرکز مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه و مؤسسه تحقیقات سیاست خارجی امور خارجه قزاقستان»، «برنامه مبادلات فرهنگی بین وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی ایران و وزارت فرهنگ و ورزش قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری درزمینه مطالعات تحلیلی و تبادل تجربه میان وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت تجارت و همگرایی قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری درخصوص افزایش تجارت دوجانبه، میان وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت تجارت و همگرایی قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت جهاد کشاورزی ایران و وزارت کشاورزی قزاقستان درزمینه کشاورزی»، «یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت جهاد کشاورزی ایران و وزارت کشاورزی و وزارت صنعت و توسعه زیرساخت قزاقستان درزمینه تجارت و ترانزیت محصولات کشاورزی»، «یادداشت تفاهم همکاری بین صداوسیمای ایران و آژانس دولتی خبر قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری شرکت ملی نفت ایران با شرکت گاز مونای گاز قزاقستان»، «یادداشت تفاهم همکاری میان راه‌آهن ایران و شرکت سهامی راه‌آهن ملی قزاقستان» اسنادی بود که در حضور سران ایران و قزاقستان به‌امضای وزرا، استانداران و مسئولان مربوطه دو کشور رسید. هفتمین اجلاس سران کشورهای ضامن روند آستانه (ایران، ترکیه و روسیه) ۲۸ تیر امسال به‌میزبانی تهران برگزار شد که در حاشیه آن، مقامات ایران و ترکیه در حضور رؤسای جمهوری دو کشور هشت سند و یادداشت تفاهم همکاری در موضوعات متنوع سیاسی، اقتصادی، ورزشی و فرهنگی امضا کردند. طرح جامع همکاری بلندمدت میان ایران و ترکیه، موافقت‌نامه در زمینه‌های توسعه تأمین اجتماعی و ورزش، حمایت از بنگاه‌های کوچک اقتصادی، همکاری‌های رادیو و تلویزیونی و همکاری میان سازمان سرمایه‌گذاری و کمک اقتصادی و فنی ایران و دفتر سرمایه‌گذاری ریاست‌جمهوری ترکیه از اسناد و تفاهم‌نامه‌هایی‌ست که به‌امضای مسئولان دو کشور رسید. در دوره یک‌ساله ریاست‌جمهوری آیت‌الله رئیسی توجه به تقویت روابط ایران با همسایگان و کشورهای دوست فرامنطقه‌ای شتاب فزاینده‌ای گرفت و رفت‌وآمدهایی بین مقامات عالی‌رتبه ایران و کشورهای روسیه، قطر، عمان، تاجیکستان، ترکمنستان و ونزوئلا، ازبکستان، عمان و قزاقستان انجام شده و از مجموع هفت سفر خارجی رئیس‌جمهوری دراین‌یک‌سال، ۵۲ سند همکاری در پنج کشور تاجیکستان، قطر، عمان، ازبکستان و ترکمنستان و ۳۵ سند در داخل به‌امضای ایران و کشورهای همسایه رسیده است. حال آنچه مهم‌تر از امضا اجرای تفاهم‌نامه‌هاست؛ اینکه شخص رئیس‌جمهوری بارها بر عملیاتی‌شدن توافقات در سفرهای خارجی تأکید دارد که این، نیازمند پیگیری مجدانه دستگاه‌های مسئول و به‌ویژه کمیسیون‌های مشترک تشکیل‌شده با کشورهای طرف توافق است.