تهدیدهای اتاق پژواک مجازی
یکی از چالشهای جدی «حکمرانی در جهان معاصر»، پدیدهایست که میتوان آنرا «اتاق پژواک» نامید؛ جاییکه صداهای گوناگون به حاشیه رانده میشوند و این اتاق تنها بازتابدهنده نظرات همسو و همجهت با برگزارکنندگان و میدانداران آن است. دراینفضا، بهجای بازنمایی واقعی از مسائل و دغدغههای جامعه، صدایی یکجانبه شنیده میشود که گاه فاصله بسیاری با واقعیتهای اجتماعی و اقتصادی دارد. در فضای مجازی نیز شاهد نوعی بازتولید اینرویه در قالب شبکههای سازمانیافتهای هستیم که با حمایتهای مستقیم یا غیرمستقیم دولتی، اولویتهای غیرواقعی را بهجای مطالبات اصلی مردم نمایش میدهند. در یک نظام حکمرانی مطلوب، هر اقدام و سیاستگذاری باید براساس شناخت دقیق از اولویتها و نیازهای جامعه صورت گیرد. در شرایط کنونی، اولویتهای واقعی مردم بیشازهرچیز حول مسائل اقتصادی ازجمله تورم، نرخ ارز، مسکن، اشتغال و گرانی شکل گرفته است. اینموضوعات، پایههای معیشت و رفاه عمومی را تشکیل میدهند و طبیعیست که مطالبات جامعه دراینحوزهها متمرکز باشد؛ اما تبدیل فضای مجازی به عرصهای برای انعکاس یکسویه یا موضوعات فرعی، این خطر را ایجاد میکند که برخی اولویتهای اصلی نادیده گرفته یا به حاشیه رانده شوند. خطر اینشیوه در ایجاد فاصله میان حکمرانی و واقعیات اجتماعی نهفته است. اگر فضاسازیهای یکجانبه منجر به ارائه تصویری ناقص از اولویتهای مردم شود، نهتنها تصمیمگیران را از مسیر صحیح دور میکند؛ بلکه بهمرور، اعتماد عمومی به سیاستها و برنامههای کلان را نیز تضعیف خواهد کرد. فضای مجازی بهویژه در شرایط کنونی، ظرفیت بیبدیل برای شفافسازی و همافزایی در حل مسائل اصلی جامعه دارد. تبدیل فضای مجازی به محلی برای تضارب آرا و جلب مشارکت عمومی در حل چالشهای کلان، میتواند به تقویت همبستگی و کارآمدی منجر شود؛ اما اینمهم، تنها درصورتی محقق میشود که از فضای مجازی نه برای انحراف افکار عمومی یا بازنمایی موضوعات فرعی، بلکه برای تمرکز بر مسائل اولویتدار استفاده شود. هرگونه تلاش برای انعکاس اولویتهای مردم در فضای مجازی، باید با واقعگرایی و نگاه تخصصی همراه باشد. حکمرانی هوشمند، آناستکه از ظرفیتهای بینظیر فضای مجازی برای شناخت بهتر دغدغههای جامعه و ارائه راهکارهای مناسب استفاده کند، نهآنکه اینفضا را به محلی برای تکرار صداهای همسو و نادیدهگرفتن واقعیات اجتماعی تبدیل کند. اگر فضای مجازی به «اتاق پژواک» بدل شود، نهتنها شناخت حکمرانی از اولویتهای جامعه را مختل میکند؛ بلکه بهتدریج جامعه را از اصلاحات واقعی و کارآمد ناامید خواهد ساخت. فضای مجازی، ابزاریست که میتواند بستری برای گفتوگوی ملی و حل چالشهای کلان باشد؛ مشروطبرآنکه بهدرستی مدیریت شود و از ظرفیت آن برای تقویت همگرایی و تمرکز بر مسائل اصلی استفاده شود. انحراف ازاینمسیر، فرصتهای بزرگ را به تهدید تبدیل و نیز تحقق حکمرانی مطلوب و پاسخگویی به نیازهای اصلی مردم را از دسترس دور خواهد کرد. نباید اجازه داد با بودجههای دولتی و شبهدولتی، این فضای بسیارمؤثر، به اتاق پژواک صدای اقلیتی خاص برای پیشبرد مقاصدشان تبدیل شود.
علی بهادری جهرمی/ تسنیم