چشم‌هایی که کمتر به چشم می‌آیند

هلن کلر، استیوی وندر، آندره‌آ بوچلی، جانی دپ، کلود مونه، جوزف پولیتزر، خورخه لوئیس بورخس، گالیله‌ئو گالیله، فرانکلین دی روزولت و... از جمله نام‌دارانی هستند که یک نقطه‌اشتراک ویژه دارند؛ آن‌هم مشکل در بینایی‌شان بود. البته نه اینکه همه‌ی آنها نابینا باشند؛ بلکه در برهه‌ای از زندگی‌شان مشکل دیدشان به‌حدی رسید که به‌راحتی قادر به انجام امور روزانه‌ نبودند. در دنیا روشن‌دلان بسیاری بوده‌اند که به‌رغم این اختلال فیزیکی توانسته‌اند رشد کرده و به مدارج عالی برسند؛ اما نمی‌توان گفت که شرایط رشد برای همه‌ی نابینایان به‌گونه‌ای فراهم است که همگی می‌توانند اگر که بخواهند، از نردبان ترقی بالا بروند. همیشه تنها درصدی از افراد در حوزه‌ی ناتوانی‌های جسمی و ذهنی به آن حدی می‌رسند که می‌توان آنها را به‌معنای واقعی کلمه «موفق» نامید. نبود شرایط مناسب و امکانات کافی و همچنین عدم حمایت‌های لازم، باعث می‌شود که بسیاری از استعدادها در این گروه از جامعه فرصت بروز پیدا نکنند. لویی بریل؛ مبدع فرانسوی خط نابینایان که افق پیش روی این گروه از مردم جوامع را تغییر داد، می‌گوید: «دسترسی به ارتباط، در معنای وسیع‌ترش دسترسی به دانش است و این حق ماست؛ با دیده‌ی ترحم به حق مسلم ما نگاه نکنید!» امروز پانزدهم اکتبر؛ به سنت هرساله روز بین‌المللی عصای سفید است که با عنوان رسمیWhite Cane Safety Day در جهان شناخته می‌شود. این روز اولین‌بار توسط لیندون جانسون؛ سی‌و‌ششمین رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا و در سال 1964 به تصویب رسید و هدف آن، ایجاد بسترهای لازم برای حضور نابینایان در جامعه و پیشرفت‌شان بدون محدودیت‌های عمومی و در کمال امنیت و سلامت بوده‌است. در واقع، جامعه‌ی هدف برای رسمیت‌دادن به این روز، سایر اقشار جامعه و مسئولین امر، در احترام‌گذاشتن به نابینایان و توجه به حقوق شهروندی و انسانی آنهاست. با این مقدمه می‌خواهیم به موضوعی درونی‌تر از جامعه‌ی روشن‌دلان جهان بپردازیم و آن‌هم، بررسی وضعیت زنان نابینا در جهان است. آمارهای غیر رسمی حاکی از آن‌ست که حدود 15درصد از جمعیت کل جهان دچار مشکل نابینایی یا کم‌بینایی‌ هستند. البته عمده‌ی این جمعیت قابل توجه را ساکنین کشورهای در حال توسعه تشکیل می‌دهند که دسترسی‌شان به موارد پیشگیری و درمان بسیار محدود است. در آماری دیگر مربوط به سال 2014 از سوی سازمان بهداشت جهانی موسوم به WHO 285میلیون نفر از مردم جهان دچار مشکلات بینایی هستند که از این میان، 39میلیون نفر کاملا نابینا و سایرین، دچار نوعی از مشکلات رایج چشمی هستند. در هر دو صورت، باید به یک نکته توجه داشت و آن‌هم واقعیتی به این مضمون که «زنان بیش‌از مردان در معرض نابینایی قرار دارند!» در همین زمینه امفیس‌.جی.‌توماس؛ مدیر ارشد مرکز آموزش نابینایان آمریکا موسوم به CVI در مقاله‌ای منتشره در سایت رسمی مرکز مطالعاتی و درمانی Center for the Visually Impaired در 27 آپریل 2016 می‌گوید: «همه‌ی افراد از اهمیت بینایی در روند زندگی آگاه هستند و مراقبت از این موهبت باید به‌طور کامل انجام شود؛ بااین‌حال، زنان باید بیشتر مراقب باشند. آنچه عموم مردم از آن بی‌اطلاع هستند، این‌ست که زنان در کمال حیرت بیش‌از مردان در معرض خطر نابینایی قرار دارند. حتی کارشناسان و متخصصان این حوزه مدعی هستند که دوسوم نابینایان جهان و آنها که دچار مشکلات حاد چشمی و بینایی هستند را زنان تشکیل می‌دهند». در مجموعه‌ی علمیThe Women’s Eye Health هم عنوان شده‌است که بیماری‌های چشمی مانند آب‌مروارید و Macular Degeneration در زنان بیش‌از مردان شایع است. در گزارشی مشابه که از سوی مرکز علمی و تحقیقاتی Visionaware منتشر شد هم می‌خوانیم که گزارش‌های نیروی کار بین‌الملل در حوزه‌ی زنان می‌گوید که زنان بیشتر در معرض آسیب‌های چشمی منجر به نابینایی یا کم‌بینایی شدید قرار دارند. در گزارشی تکمیلی از همین منبع که وابسته به تحقیقات انجام‌شده در Prevent Blindness America است، آمده: «66درصد نابینایان یا کم‌بینایان را زنان تشکیل می‌دهند و آمارهای این مرکز نشان از این حقیقت تلخ دارد که تنها نه‌درصد جمعیت زنان از این واقعیت آگاه هستند». به‌عبارتی آنچه می‌توان در این زمینه مورد توجه قرار داد، آگاهی‌رسانی گسترده و عمومی‌ست که همین مسئله می‌تواند به‌شکلی برای بهبود وضعیت زنان نابینا و اساسا زنان در بحث سلامت و امنیت‌شان، اثرگذار باشد. ازآنجاکه زنان بیشتر در معرض آسیب‌ها و خطرات محیطی و اجتماعی هستند، مشکلی چون نارسایی دید می‌تواند زمینه‌ و احتمال خطر را برای آنها بیشتر کند. در مقاله‌ای که بارابارا جانسون؛ از اعضای کمیته‌ی زنان نابینا در ژورنال جامعه‌شناسی NFB منتشر کرده‌است، می‌خوانیم: «جامعه‌ی سالم به هر دو گروه زنان و مردان سلامت نیاز دارد و به‌همین‌عیت، رسیدگی به مواردی که جزو آسیب‌هاست و می‌تواند به یکی از این دو بال پرواز خللی ایجاد کند، حتما باید بررسی شوند. در زمینه‌ی نابینایان که سطح امنیت اجتماعی پایین باعث شده تا به‌عنوان یک جامعه‌ی هدف برای مشکل‌سازان اجتماعی شناخته شوند، زنان بیشتر طعمه بوده‌اند و این مسئله قابل توجه است که چگونه باید حریم امنیت آنها را افزایش داد و مستحکم ساخت». بی‌شک در کنار تامین شرایط مطلوب برای زیست و حضور امن و سلامت در جامعه، برنامه‌ریزی‌هایی در زمینه‌های شغلی که آنها را به‌خاطر ریسک‌فاکتورهایی که در زمینه‌ی احتمال بیشتر بروز نابینایی دارند، از موارد آسیب‌زا دور نگه دارد و البته رسیدگی به شرایط بهداشت و درمان‌شان می‌تواند مثمرثمر باشد.