گر تو بهتر می‌زنی، بستان بزن!

نگاه نامناسب به دیگران، جزو کارهایی است که همه ما در طول روز آن را به میزان و اشکال مختلف انجام می‌دهیم. این یک نظریه شخصی نیست؛ بلکه مسئله‌ای علمی است که از سوی پایگاه تحقیقاتیLive Science در قالب مقاله‌ای تحت عنوان «25 کار بدی که همه ما در طی روز انجام می‌دهیم» به تاریخ 11 اکتبر 2016 منتشر شده است. در این مقاله می‌خوانیم، رابین دونبار؛ استاد دیرین‌شناس در دانشگاه آکسفورد معتقد است که بین قضاوت‌کردن دیگران و رفتارهایی چون دروغ‌گفتن، شایعه‌پراکنی، غیبت‌کردن، تهمت‌زدن و مسخره‌کردن دیگران ارتباط تنگاتنگی وجود دارد». همچنین در ادامه این مقاله آمده است که محققانی چون جنیفر بوسون؛ استاد روان‌شناسی دانشگاه فلوریدای جنوبی نیز معتقدند افرادی که دیگران را دوست ندارند، بسیار به مواردی چون صحبت درباره دیگران و توهین و تمسخرکردن‌شان علاقه نشان می‌دهند. همچنین بر اساس این گزارش، محققان در سال 2006 دریافتند که وقتی دو نفر، درباره شخص سومی که از او بدشان می‌آید، صحبت می‌کنند، احساس نزدیکی بیشتری نسبت به هم دارند و احساس خوبی از یافتن شریک این‌چنینی، در ذهن‌شان شکل می‌گیرد. اما مسئله اینجاست که چرا اساسا یک‌سری افراد به مسخره‌کردن سایرین می‌پردازند و بر این روش نادرست خود پافشاری می‌کنند؟ آن‌گونه که در مقاله منتشره از سوی سایت تربیتی Less Wrong به تاریخ 29 دسامبر 2010 آمده است: «وقتی ما شخص دیگری را دست می‌اندازیم، می‌دانیم که کار درستی انجام نمی‌دهیم؛ اما در آن لحظه لذت مقایسه‌ای خواسته و ناخواسته در ما شکل می‌گیرد و این حس خودبرتربینی باعث می‌شود، رضایتی نسبی در ما شکل گرفته و به رفتار زشت خود ادامه دهیم». در مطلبی که از سوی باشگاه خبرنگاران جوان به تاریخ 31 شهریور سال 1391 منتشر شد، دکتر فربد فدایی؛ مدیرگروه روان‌پزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی گفته بود: «مسخره‌کردن دیگران، نماینده ضعف‌های عمده در کسی است که این کار را انجام می‌دهد. بسیاری از افراد، عیوب خود را فرافکنی می‌کنند؛ به این معنی که صفات ناپسند خود را به صورت ناخودآگاه به دیگران نسبت می‌دهند. فرد متقلب، دیگران را به تقلب متهم و فرد دروغگو، دیگران را به دروغگویی متهم می‌کند. فردی که خود را زیبا یا ناشایسته می‌بیند، زشتی یا ناشایستگی را به دیگران نسبت می‌دهد و ممکن است دیگران را به خاطر صفاتی که به آنها نسبت داده است، مورد تمسخر و استهزاء قرار دهد. اما افراد دیگری هم هستند  که به علت ناآگاهی از قواعد زندگی اجتماعی، دیگران را به علت متفاوت‌بودن مورد تمسخر قرار می‌دهند، یعنی لهجه، رنگ پوست یا نوع لباس‌پوشیدن افراد را استهزا می‌کنند». این، موضوعی است که پایگاه خبری Care2 که در زمینه سلامت جسم و روان فعالیت می‌کند نیز در مطلبی مشابه منتشره به تاریخ 19 اکتبر 2010 به آن اشاره کرده است و می‌نویسد: «تمسخر دیگران، ناشی از ضعف‌های شخصیتی فرد مسخره‌کننده است؛ اما تغییرات ایجادشده از سوی منابع آموزشی در سبک زندگی افراد نیز به آن دامن زده است. امروزه شبکه‌های مختلف اینترنتی و رسانه‌های رسمی‌تر مانند تلویزیون در کشورهای مختلف، دست به انتشار ویدئوها و تصاویری می‌زنند که در آنها رفتار آگاهانه یا ناآگاهانه کسی به عنوان یک اتفاق خنده‌دار مورد توجه واقع شده و حتی گاه تحت عناوینی چون دوربین مخفی، باعث شادی مخاطبان می‌شود. این در حالی است که تقریبا همه ما در همان شرایط، رفتارهایی مشابه با آنها خواهیم داشت؛ اما عملکرد و واکنش لحظه‌ای آن افراد را ناشی از حماقت‌شان فرض کرده و به آنها می‌خندیم. در واقع گاهی حتی رسانه‌ها یک رفتار ناپسند را در قالب برنامه‌ای سرگرم‌کننده ترویج می‌کنند؛ بی‌آنکه تبعات اجتماعی و آموزشی آن را در نظر بگیرند». در همین زمینه گزارشی که از سوی افکارنیوز به تاریخ سوم مرداد 1395 با عنوان «چه افرادی دیگران را مسخره می‌کنند؟» نگاهی متفاوت به این مقوله دارد و از قول فرشاد شیبانی؛ متخصص روان‌شناسی بالینی، نوشت: «تمسخر، حالتی منفی در ذهن است که فرد موضوعی را که از نظر روانی برای او تنش ایجاد می‌کند، در قالب کلماتی به شخص دیگر ابراز می‌کند تا از تنش خود بکاهد. عزت نفس پایین، از دلایل مهم تحقیر و تمسخر دیگران است و فردی که عزت نفس پایینی دارد، این امکان را برای دیگران به وجود می‌آورد که به راحتی حرف‌های تحقیرکننده نسبت به او بیان کنند؛ از این رو این اشخاص حتما باید برای تقویت عزت نفس و تثبیت باورهای‌شان بکوشند. همچنین، افراد خودشیفته در نگاه اول تصور می‌کنند که تمام ویژگی‌های مثبت را دارا هستند و همین امر سبب می‌شود تا رفتارهایی از خود بروز دهند که مورد آزار و اذیت و تمسخر دیگران قرار بگیرند». دکتر ناتان هفلیک؛ روان‌شناس اجتماعی از دانشگاه فلوریدا در مقاله‌ای درباره تمسخر، منتشره به تاریخ 29 ژوئن 2013 در نشریه Psychology Today نوشته است: «چندین دهه تحقیقات علمی و آماری گویای آن است که مسخره‌کردن دیگران، رفتاری ناشی از خودکم‌بینی است. افرادی که به آنچه می‌خواهند نرسیده یا برای آن تلاش نکرده‌اند یا در همان زمینه‌ها مورد تائید قرار نگرفته‌اند، دیگران را به واسطه همان دریافت‌ها، حضورها و رسیدن‌ها مورد تمسخر قرار می‌دهند که بخشی از آن می‌تواند ناشی از ترس هم باشد. یعنی فردی در مورد یکی از نقاط ضعف خود مورد استهزاء سایرین واقع می‌شود؛ اما چون قدرت رویارویی با آنها را ندارد، همین رفتار را در مقابله با افراد ضعیف‌تر یا دورازدسترس خود ارائه می‌دهد. ضمن اینکه گاهی به این علت سایرین را مسخره‌ می‌کنیم که فکر می‌کنیم می‌توانیم در مقایسه با آنها بهتر عمل کنیم و این در حالی است که جرئت این کار را نداریم؛ چون خودمان هم می‌ترسیم مورد تمسخر دیگران واقع شویم».