مازندران میزبان کهنترین نمایش ایرانی
عباسعلی کوشکی
دومین جشنواره سراسری نمایش های سنتی سیاه بازی مازندران چهارم تا هفتم مهرماه در ساری برگزار میشود. «سیاه بازی» گونه خاصی از نمایش است که شباهت زیادی به سنتی نمایش «کمدیا دلارته» ایتالیا و خرده نمایش های اروپایی که با نام «واریته» شناخته میشوند دارد که بدیهه سازی و بدیهه سرایی، محور اصلی این نوع نمایش به شمار میرود. حرکات موزون و آواز نیز چاشنی آن میشد و پایان خوش و نتیجه گیری اخلاقی از خصوصیات آن بهشمار میرود. در نمایشنامه رو حوضی معمولا دو تیپ حضور دارند. یکی «حاجی» یا «حاکم» و دیگری «سیاه» که معمولا (مبارک) نام داشت و نوکر و خدمتکار ارباب خود بود. در حقیقت شخصیت سیاه در این نمایش ها، سمبل مردم زجر دیده به شمار میرود. در میان نمایش های شادی آور ایران، «سیاه بازی» یا «تخت حوضی» یکی از گونههایی است که به رغم همه بی مهری ها و کم توجهی ها همچنان به حیات خود ادامه میدهد؛ اگرچه کمرنگ و بی رونق! «بهرام بیضایی» در کتاب «نمایش در ایران» مینویسد: بازی مقلدان، مبالغه آمیز و از واقع گرایی به دور بوده و لباس ها دقیق و مستند نیست و حامل و حاصل فکر و ابتکار مردم عامیاست. مردمیکه به راحتی با شخصیتهای سیاه بازی مثل سلطان، حاجی، زن حاجی و... ارتباط برقرار میکنند و انس میگیرند؛ چرا کهاین شخصیتها، برآمده از زندگی روزمره همین مردم هستند. سیاه بازی در لاله زار در دهههای 40 و 50 رونق گرفت و به رسانهای عام و پرمخاطب بدل شد. تا جایی که مردم برای تهیه بلیط این نمایش ها، ساعتها در گیشههای لاله زار صف میکشیدند. سیاه بازی با همه شیرینی گزنده اش و با همه سادگی خلاقانهاش، بازتاب صدای مردمان سادهای است که راهی را میجستند تا گلایهها، آرزوها، شادیها و دلخستگیهای خود را به زبان ساده و در لفاف طنز و شوخی بیان کنند. صدایی که رفته رفته، فراموش میشود