لندن و واشنگتن؛ میزبان ولیعهد صعودی
محمد بن سلمان با کوله‌باری از اصلاحات در راه انگلستان و آمریکا
لیلا رحیمی خوشبخت
سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه سعودی به‌تازگی با صدور احکامی برخی‌از فرماندهان ارشد نظامی ازجمله رئیس ستاد مشترک ارتش این‌کشور را از کار برکنار کرده است. فرماندهان نیروهای زمینی و هوایی ارتش عربستان و شماری‌از مقامات غیرنظامی ازجمله معاونان وزراء نیز جزو افراد برکنارشده هستند. همچنین درتحول خبرساز دیگری، آل سعود، برای اولین‌بار مجوز ثبتِ‌نام زنان برای خدمت سربازی و پیوستن به ارتش را صادر کرد. گویا در برنامه جدید، زنان می‌توانند در بخش‌های امنیتی ایفای نقش کنند. متقاضیان باید ۱۲شرط را برای درخواست عضویت در ارتش برآورده کنند. براساس بیانیه‌ای که از‌سوی بخش امنیت عمومی این‌کشور منتشر شد، این‌موقعیت‌های نظامی برای زنانی در‌نظر گرفته شده است که بین ۲۵ تا ۳۵سال سن دارند، اصالتا اهل عربستان سعودی هستند، در این‌سرزمین بزرگ شده‌اند، حداقل دارای تحصیلات متوسطه هستند و.... اجازه کار به زنان در مشاغل نظامی، بخشی‌از طرح بلندپروازانه محمد بن سلمان، برای انجام اصلاحات اقتصادی و اجتماعی در این‌کشور در‌قالب سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ است. مردم این‌کشور طی این‌مدت شاهد تغییرات قابلِ‌توجهی در‌زمینه حقوق زنان از‌قبیل آزادی رانندگی، حضور در ورزشگاه‌ها، ورود به سالن‌های سینما و... بوده‌اند. عربستان سعودی در نوامبر سال ٢٠١٧ میلادی با تشکیل کمیته عالی مبارزه با فساد به‌ریاست محمد بن سلمان، بلافاصله شماری‌از شاهزادگان، وزرای سابق و کنونی و تاجران را به اتهام فساد مالی و پول‌شویی بازداشت کرد. مبارزه با فساد؛ ترفند کارآمدی بود که محمد بن سلمان از آن استفاده کرد. دادستانی عربستان اعلام کرد براساس تحقیقات سه‌سال گذشته، ظرف چند‌دهه دستِ‌کم ۱۰۰میلیارد‌دلار به‌واسطه فساد سیستماتیک و اختلاس، مورد سوء‌استفاده قرار گرفته است. به‌گفته تحلیل‌گران، هدف از این‌بازداشت‌ها، حذف رقبای ولیعهد در روند اصلاحات جاه‌طلبانه‌اش بود. عده‌ای نیز، این‌اقدامِ عربستان را درجهت جبران کسری بودجه این‌کشور تفسیر کردند؛ چراکه براساس اخبار منتشر‌شده هر‌يك از افراد محبوس در هتل ريتز كارلتون باید براي آزادي خود مبلغي را به‌عنوان باج پرداخت می‌کردند. آل سعود رسما اعلام كرد، اميدوار است از‌اين‌طريق ١٠٠ميليارد‌دلار سرمايه‌ای كه ادعا مي‌شود به‌صورت غيرقانوني به‌دست آمده است به خزانه پادشاهي واريز شود. گفته می‌شود هم‌زمان با بازداشت‌هایی که در عرصه اقتصادی صورت گرفته است، در دستگاه امنیتی آل سعود نیز تغییراتی انجام گرفته است. در‌این‌راستا تلاش شده است تنها جریان‌های نزدیک به محمد بن سلمان در دستگاه استخباراتی آل سعود تقویت و سایرین حذف شوند. درمورد اصلاحات نظامی نیز گمانه‌زنی‌ها بر‌این‌است‌که این‌اقدامِ آل سعود به‌دلیل به‌بن‌بست‌رسیدن جنگ یمن است. تحلیل‌گران معتقدند این‌تغییرات بخشی‌از اصلاحات وسیع‌تری است که شامل تغییرات ضربتی در سیاست‌های اجتماعی، اقتصادی و هم‌زمان رشد فزاینده درگیری‌های نظامی در خارج از مرزهای این‌کشور می‌شود. درحالِ‌حاضر، آل سعود به‌دلیل ادامه جنگ در یمن با انتقادهای بین‌المللی روبه‌روست. در ماه مارس سال ٢٠١٥میلادی محمد بن سلمان؛ وزیر دفاع وقت عربستان فرمان حمله نظامی به یمن را صادر کرد. بیش‌از ۱۰هزار‌تن از زمان آغاز این‌درگیری در سال ۲۰۱۵ کشته شده‌اند. براساس گزارش سازمان ملل، ۲۲میلیون‌نفر در یمن نیاز مبرمی به کمک‌های انسانی دارند و بیش‌از هشت‌میلیون‌نفر در‌معرضِ قحطی و گرسنگی هستند. محمد بن سلمان با کوله‌باری از اصلاحات اقتصادی، اجتماعی، نظامی و... در‌آستانه سفر به آمریکا و انگلستان قرار دارد. در روزهای گذشته سازمان‌های انگلیسی فعال در‌زمینه حقوق بشر و مخالف جنگ با برگزاری تجمعی دربرابر مقر نخست‌وزیری انگلستان در لندن، خواستار لغو سفر ولیعهد سعودی به انگلستان شدند. نقش ولیعهد عربستان در ایجاد بدترین بحران انسانی در جهان، از دهه‌ها قبل به‌دلیل جنگ عربستان در یمن، حمایت عربستان از سرکوب‌ها در بحرین، بازداشت حریری در لبنان، محاصره قطر، تلاش درجهت تغییر نظام سایر کشورها و... از مواردی بودند که تجمع‌کنان مطرح کردند. همچنین تعدادی‌از نمایندگان پارلمان انگلیس با امضای بیانیه‌ای از دولت متبوع‌شان خواستند به‌دلیل جنایات عربستان در یمن، از ورود ولیعهد سعودی به جزیره جلوگیری شود. نشریه گاردین چندی‌پیش در گزارشی، ولیعهد سعودی را جوانی ٣٢ساله معرفی کرده بود که کنترل شاه‌نشینی را به‌دست دارد که شلاق‌زدن، شکنجه و غیرمنتخب‌بودن حکومت مرکزی، اجزای تشکیل‌دهنده جامعه‌اش را تشکیل می‌دهد. گاردین به مقامات انگلیسی گوشزد کرده بود بریتانیا نباید اصول و ارزش‌های خود را به‌دلیل تجارت، برباد دهد. نویسنده که منظورش از ارزش‌های انگلیسی، احترام به حقوق بشر بود، به گزارش‌های منابع غربی از موج ناپدید‌شدن فعالان حقوق بشر، مخالفان سیاسی و روحانیون اشاره کرده و از «ترزا می» درخواست کرد صدای نویسندگان این‌مقاله‌ها را به گوش محمد بن سلمان برساند. محمدبن سلمان به‌خوبی می‌داند که انتخاب وی به‌عنوان ولیعهد عربستان طی یک روند طبیعی نبوده است و از‌آن به‌عنوان کودتایی علیه بزرگان خاندان حاکم در عربستان سعودی یاد می‌شود. محمد بن سلمان در تلاش است با انجام اصلاحات اجتماعی، حمایت جوانان و طبقه متوسط آن کشور را جلب کند. اعطای آزادی به زنان، درجهت کسب حمایت آنها دربرابر رانده‌شدن برخی گروه‌های دیگر از حاکمیت عربستان است. درواقع ولیعهد سعودی با اعطای امتیازات اجتماعی به شهروندان، آزادی کنترل‌شده‌ای را به آنان بخشیده است و در‌مقابل کنترل سیاسی جامعه را بیش‌از‌پیش در اختیار خود دارد. محمد بن سلمان در‌حالِ آماده‌سازی بسترهای لازم برای سلطنت با کمترین مخالف و بیشترین حامی است. مخالفین به‌راحتی حذف شده و موافقین نیز از طریق اعطای امتیازات اجتماعی جذب می‌شوند. کارشناسان بر‌این‌باورند با پیگیری چنین سیاست‌هایی، نه‌تنها انسجام در درون عربستان ایجاد نخواهد شد؛، بلکه تداوم بازداشت‌ها و تسویه‌حساب‌های سیاسی و امنیتی ممکن است رژیم آل سعود را با خطر کودتا مواجه کند. به‌نظر می‌رسد جامعه محافظه‌کار این‌کشور تغییرات فرهنگی و شکستن سنت‌ها را به‌آسانی پذیرا نخواهد شد. محمد بن سلمان که از حمایت دونالد ترامپ برخوردار است قرار است در بازه زمانی ۱۹ تا ۲۲ مارس سال جاری میلادی با مقامات آمریکایی دیدارهایی داشته باشد و با هدف بحث و تبادلِ‌نظر پیرامون همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری، راهی برخی از شهرهای مهم آمریکا؛ ازجمله نیویورک، بوستون، سان‌فرانسیسکو و سیاتل شود. وی پیش‌از سفر به آمریکا، امروز (هفت مارس) به انگلستان سفر خواهد کرد. محمد بن سلمان در جریان سفر به لندن درمورد مسائلی از قبیل افراط‌‌گرایی و اصلاحات اجتماعی با ترزا می، نخست‌وزیر انگلستان، گفت‌وگو خواهد کرد. قرار است کمپین‌های حقوق بشری و فعالان ضد تجارت سلاح در‌لندن امروز نیز تظاهراتی را در‌مقابل مقر دولت انگلیس در اعتراض به سفر محمد بن سلمان برگزار کنند.