کد خبر:
354528
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۳ يکشنبه ۲۶ فروردين -
08:05
توزیع نامتوازن؛ پاشنه آشیل ارتقای بهداشت دهان و دندان
با وجود فعالیت تقریباً ۴۵۰۰۰ دندانپزشک در کشور، توزیع نامتوازن دندان‌پزشکان در استان‌ها، سطح دسترسی مردم را به این‌نوع از خدمات سلامت تحت‌تأثیر قرار داده؛ به‌گونه‌ای‌که به‌نظر می‌رسد باید برنامه مدونی برای ارتقای «سطح دسترسی استان‌های کمتربرخوردار به متخصصان حوزه دهان و دندان» تدوین شود. امروزه پوسیدگی دندانی درمان‌نشده در دندان‌های دائمی، شایع‌ترین بیماری در تمام جوامع بشری‌ست که آثار اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای دارد. درمان‌های دندانپزشکی نیز همیشه جزو گران‌ترین درمان‌ها در میان تمام بیماری‌های مزمن بوده است و بار اقتصادی زیادی هم بر افراد و هم بر نظام‌های مراقبت بهداشتی تحمیل می‌کند. به‌گزارش ایرنا؛ ازآنجا‌که بیماری‌های دهان و دندان از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی به‌شمار می‌روند، درمان به‌موقع آن‌ها حائزاهمیت است. طبق گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ هر ایرانی حداقل شش دندان پوسیده دارد و افراد ۳۰ تا ۴۰ساله که در اوج سن فعالیت اجتماعی هستند، ۱۲ تا ۱۳ دندان ازدست‌رفته دارند. در گروه سنی بالای۶۵سال بیش از ۵۵درصد افراد اصلاً دندان ندارند؛ درحالی‌که اگر دندان به‌خوبی نگهداری شود، تا پایان عمر فرد ممکن است از دست نرود.
یکی از مشکلات مربوط به حوزه دندانپزشکی، به ناکافی‌بودن تعداد دندان‌پزشکان و توزیع نامناسب دندان‌پزشکان در استان‌های کشور بازمی‌گردد. طبق آخرین آمار منتشره توسط سازمان نظام‌پزشکی ایران؛ تعداد کل دندان‌پزشکان عضو این سازمان، ۴۴۵۴۳نفر است که ۸۷درصد آن‌ها یعنی ۳۸۷۳۵ دندانپزشک عمومی و ۱۳درصد یعنی ۵۸۰۸نفر دندانپزشک متخصص هستند. همچنین ۵۱.۳درصد یعنی ۲۲۸۴۸نفر از کل دندان‌پزشکان را مردان و ۴۸.۷درصد یعنی ۲۱۶۹۵نفر را زنان تشکیل داده‌اند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد: تخصص ارتودنسی بیشترین از سایر تخصص‌هاست. تخصص‌های درمان ریشه و جراحی لثه در رتبه دوم و سوم پس از ارتودنسی قرار دارند. ازمنظر توزیع جغرافیایی؛ دندان‌پزشکان در کشور که یکی از چالش‌های نظام سلامت دهان و دندان محسوب می‌شود، استان تهران با سرانه ۱ کل؛ یعنی ۱۱۶ دندانپزشک (عمومی و متخصص) به‌ازای هر ۱۰۰هزارنفر جمعیت، در رتبه اول ازنظر توزیع دندانپزشک در کشور قرار دارد. پس‌ازآن، استان‌های یزد، اصفهان و فارس به‌ترتیب در رتبه‌های 2 تا 4 قرار دارند. میانگین سرانه کل کشور نیز ۴۴ دندانپزشک به‌ازای هر ۱۰۰هزارنفر جمعیت است. از بین ۳۱ استان کشور، ۱۱ استان سرانه‌ای بالاتر از میانگین سرانه دندانپزشک در کشور دارند. استان سیستان‌وبلوچستان با سرانه ۱۸ دندانپزشک به‌ازای هر ۱۰۰هزارنفر جمعیت، محروم‌ترین استان ازنظر تعداد دندانپزشک است که اختلاف سرانه دندانپزشک در آن با برخوردارترین استان (تهران) ۹۸دندانپزشک به‌ازای هر ۱۰۰هزارنفر جمعیت است. تهران و سیستان‌وبلوچستان به‌ترتیب با سرانه ۱۰۱ و ۱۵ دندانپزشک عمومی، ۱۶ و سه دندانپزشک متخصص به‌ازای هر ۱۰۰هزارنفر جمعیت، به‌عنوان برخوردارترین و محروم‌ترین استان ازنظر سرانه دندان‌پزشکان عمومی و متخصص در کشور قرار دارند. اختلاف سرانه دندانپزشک عمومی و متخصص بین برخوردارترین استان (تهران) و محروم‌ترین (سیستان‌وبلوچستان) به‌ترتیب ۸۵ و ۱۲ دندانپزشک به‌ازای هر ۱۰۰هزارنفر جمعیت است. براساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس دراین‌زمینه تهیه کرده؛ توزیع نامتوازن دندان‌پزشکان در گستره جغرافیایی کشور نشان‌دهنده توزیع نامتعادل و نامتوازن دندان‌پزشکان در هردو مقطع عمومی و تخصص است؛ این توزیع ناعادلانه نهایتاً منجر به کاهش دسترسی و در مواقع حادتر، عدم‌دسترسی به خدمت دندانپزشکی در مناطق محروم‌تر می‌شود. این، در کنار کاهش دسترسی مالی مردم به خدمت دندانپزشکی، می‌تواند سلامت دهان و دندان کودکان و بزرگ‌سالان را تحت‌تأثیر قرار داده و بر افراد هزینه زیادی تحمیل کند و در مواردی نیز منجر به عدم بهره‌مندی آن‌ها از خدمات ضروری دندانپزشکی شود. این، خود محصول چالش‌های دیگر در حوزه آموزش دندان‌پزشکی‌ست که از ناکافی‌بودن هیئت‌علمی و درمان‌محور‌بودن آموزش‌های این‌حوزه ناشی می‌شود. ضمناً درباره اعضای هیئت‌علمی باید گفت؛ بخشی از آنان از بین فارغ‌التحصیلان متعهد خدمت هستند که معمولاً بعد از اتمام دوره تعهد، سمت هیئت‌علمی را ترک می کنند و وارد حیطه «ارائه خدمت در بخش خصوصی» می‌شوند؛ زیرا سازوکارهای مناسب برای جذب و نگهداشت هیئت‌علمی باانگیزه و دارای دستاورد علمی بالا پس از پایان دوره تعهد وجود ندارد. درخصوص آموزش درمان‌محور دندانپزشکی در کشور نیز مطالعات نشان می‌دهد: طی چنددهه‌اخیر، تعداد دندانپزشک متخصص تربیت‌شده در کشور از کمتر از ۵۰ متخصص دندانپزشک پیش‌ازانقلاب به ۱۸۰۸ متخصص دندانپزشک در سال ۱۴۰۲ رسیده است؛ اما این افزایش تعداد دندان‌پزشکان متخصص منجر به ارتقای سلامت دهان و دندان مردم نشده است. در مطالعه‌ای که درخصوص تجربه پوسیدگی دندان و وضعیت اجتماعی-اقتصادی در کودکان ایرانی در سال ۱۳۹۸ انجام شد، مشخص شد که بین تعداد دندان‌پزشکان سرانه با شاخص دندان‌های پوسیده در کودکان شش‌ساله ارتباط مثبتی وجود دارد. به‌این‌معناکه با وجود افزایش تعداد دندان‌پزشکان در سراسر کشور، خدمات بهداشت دهان و دندان به‌طور مطلوبی برای کودکان شش‌ساله قابل‌دسترس نیست. ازاین‌رو، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند ایجاد سازوکارهای انگیزشی مناسب برای تقویت ارائه خدمات پیشگیرانه در حوزه بهداشت دهان و دندان در مراکز بهداشتی، نوسازی و تقویت تجهیزات بهداشت دهان و دندان در مراکز بهداشتی، اجرای برنامه افزایش و بهینه‌سازی اتاق‌های بهداشت و محل‌های مناسب برای مسواک‌زدن گروهی مجهز در سطح مدارس کشور، تقویت آموزش‌های مربوط به بهداشت دهان و دندان، آموزش مراقبین سلامت درمورد بهداشت دهان و دندان، پیش‌بینی‌های مربوط به سازوکار انگیزشی با محوریت افزایش تمایل دندان‌پزشکان به ارائه خدمت در مناطق محروم و بازتوزیع دندانپزشک و نیز تدوین و اجرای برنامه جذب و نگهداشت هیئت‌علمی حوزه دهان و دندان پیگیری شود. دراین‌راستا، دولت سیزدهم ارتقای بهداشت و سلامت دهان و دندان را در دستورکار قرار داده؛ زهرا سیدمعلمی (مدیرکل سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) بااشاره‌به کاهش پرداخت از جیب مردم برای بسته خدمات دهان و دندان در دولت سیزدهم گفته است: «تعرفه بسته خدمات سلامت دهان و دندان در مناطق روستایی برای گروه‌های هدف رایگان و برای این‌گروه‌ها در مناطق شهری نیز تا ۶۵درصد تخفیف درنظر گرفته شده است». به‌گفته وی؛ گروه‌های هدف کودکان از بدو تولد تا ۱۴سال، مادران باردار و مادران شیرده بوده و برای سایر افراد غیر گروه‌های هدف نیز در شهرها و روستاها خدمات سلامت دهان و دندان تا ۶۰درصد کاهش تعرفه داشته و تخفیف‌ها بیشتر برای خدمات پیشگیری و ترمیمی؛ یعنی «خدمات پایه و بنیادین» قرار داده شده تا مردم به پیشگیری سوق پیدا کنند. سیدمعلمی بابیاناینکه یکی از مهم‌ترین موضوعات در ارائه خدمات سلامت، گسترش دسترسی مردم به خدمات و کاهش هزینه‌ها از جیب درجهت ایجاد رضایت بیشتر در مردم است، گفت: «این تعدیل‌ها به‌استناد مصوبه هیئت‌وزیران در تعرفه‌های خدمات سلامت دهان و دندان در مراکز جامع سلامت انجام شد». این مقام مسئول تأکید کرد: «هفت دندانپزشکی که عمدتاً ترمیمی و پرکردن است، برای کودکان با پوشش بیمه‌ای تأمین اجتماعی، نیروهای مسلح و بیمه سلامت در روستاها به‌صورت رایگان و در مراکز جامع سلامت و بخش‌های دولتی و خصوصی نیز با فرانشیز کم انجام می‌شود». وی افزود: «فلورایدتراپی برای گروه سنی شش تا ۱۴سال در مدارس نیز رایگان است و باید مراقبت‌ها و آموزش‌ها را تقویت کنیم و دسترسی فیزیکی و مالی مردم به خدمات دندانپزشکی را گسترش دهیم». وی ادامه داد: «مراکز جامع سلامت و دندانپزشکی ۸۰درصد نیاز درمانی مردم را پوشش می‌دهند و همه خدمات دندانپزشکی در روستاها رایگان است و مراکز جامع سلامت نیز با کاهش هزینه‌ها خدمات ارائه می‌دهند، تعداد دیگری نیز از خدمات دندانپزشکی به‌زودی انجام می‌شود. اقدام دیگر جهت افزایش دسترسی مردم به خدمات دندانپزشکی، گسترش پوشش بیمه‌ای خدمات دهان و دندان است. برنامه وزارت بهداشت افزایش عمقی پوشش خدمات بیمه در دندان‌پزشکی‌ست که بیمه‌ها پیش‌تر در بحث تعداد دندان و نوع خدمت محدودیت‌هایی قائل شده بودند». وی بااشاره‌به فعالیت ۳۴۰۰ مرکز خدمات جامع سلامت دارای واحد دندانپزشکی و ۳۰۰۰ دندانپزشک و بهداشت کار دهان و دندان در کشور تصریح کرد: «افزایش پوشش بیمه‌های پایه برای سه خدمت مهم دندانپزشکی شامل پانسمان (پالپوتومی) دندان‌های شیری و دائمی، درمان عصب زنده دندان‌های دائمی و نیز درمان ریشه برای دندان‌های دائمی نیز انجام شده است». اسفند سال گذشته بود که بهرام عین‌اللهی؛ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بابیاناینکه 2700 پروژه عمرانی در دولت مردمی افتتاح شده و 1700 پروژه دیگر تا پایان دولت افتتاح می‌شود، گفت: «۱۰هزار پزشک و دندانپزشک در مراکز بهداشتی متمرکز شده‌اند و نیز ۵۰۰دستگاه خودروی سنگین در مناطق محروم توزیع و 4300 بهورز استخدام شدند». روز 23 فروردین‌ماه که «روز دنداپزشک» بود، اعلام شد که در ۱۴۰۱ در مراکز ملکی سازمان تأمین اجتماعی ۳۰هزار و ۶۸۱مورد تصویربرداری دندانپزشکی انجام شده که این‌عدد در سال گذشته (1402) به ۳۲هزار‌مورد افزایش یافت و طبق ضوابط مربوطه، تمام واحدهای دندانپزشکی این سازمان دارای گرافی‌‌تک دندان هستند؛ اما طبق ضوابط فنی سازمان انرژی اتمی، امکان ارائه خدمات گرافی OPG در مراکز سطح 1 و 2 وجود ندارد و این خدمات، تنها در مراکز سطح ۳ یا پلی‌کلینیک قابل‌ارائه است.