بیش از یک‌دهه است که فعالان و حامیان حقوق حیوانات در اصفهان تلاش می‌کنند درشکه‌رانی در میدان نقش‌جهان منسوخ شود. هرچندکه خواسته و اصرار این فعالان زدودن لکه سیاه حیوان‌آزاری از دل میراث صفوی‌ست و در دوره‌های مختلف مدیریت شهری اصفهان از اوایل دهه ۹۰ شمسی تاکنون وعده‌های مختلفی برای ساماندهی درشکه‌رانی و رسیدگی به وضعیت اسب‌های این میدان داده شده اما هرگز عزمی برای اجرا و رسیدگی دیده نشد.
رنج؛ سرنوشت اسب‌های درشکه
طی روزهای اخیر بازتاب گسترده فیلمی که توسط یک شهروند از وضعیت اسفناک اسب آسیب‌دیده درشکه در میدان نقش‌جهان گرفته شده بود خشم افکار عمومی را نسبت به این (جاذبه گردشگری) به دنبال داشت. تصویری دردناک از شهر فرهنگ و هنر ایران دست‌به‌دست می‌شد که شیرینی روزهای سال نو را به کام هر بیننده‌ای تلخ می‌کرد؛ در نقش‌جهان اصفهان اسب زخمی دیده می‌شود که از بی‌مبالاتی صاحب خود، پایش عفونت کرده است و از سر استیصال پای بر زمین می‌کوبد و در حصار درشکه ایستاده تا دقایقی بعد کالسکه‌ای سنگین را با چهار- پنج سرنشین کوچک و بزرگ و با تازیانه سورچی به حرکت درآورد. اگرچه شهرداری اصفهان در واکنش به بازتاب این فیلم اعلام کرد که مجوز سورچی برای ادامه فعالیت لغو شده اما به‌نظر می‌رسد این اقدام بیشتر، پاک کردن صورت‌مسئله بوده است چراکه در اصل زخم کهنه و چرکین حیوان آزاری بر چهره میراث صفوی همچنان باقی است. این در حالی است که مدیران میراث‌فرهنگی اصفهان به‌رغم آنکه درشکه‌رانی را جاذبه گردشگری برای دیار نصف جهان می‌دانند اما نسبت به حذف درشکه‌ها موضع مشخصی ندارند؛ پیش‌تر علیرضا ایزدی مدیرکل سابق میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اصفهان دراین‌باره گفته بود «ما نه موافق و نه مخالف درشکه سواری در میدان نقش‌جهان هستیم اما درشکه رانی برای بسیاری جاذبه دارد و در حال تبدیل‌شدن به یک تصویر از این میدان است و حذف آن کار منطقی نیست.»
درشکه‌رانی با هویت نقش‌جهان همخوانی ندارد
اما علیرضا جعفری‌زند؛ باستان‌شناس و کارشناس میراث‌فرهنگی می‌گوید: درشکه‌سواری در میدان نقش‌جهان پیشینه تاریخی ندارد و از اواخر دوره پهلوی دوم در دهه پنجاه شمسی به این میدان آورده شد.وی می‌افزاید: در آن زمان فکر می‌کردند که درشکه سواری در میدان یک جاذبه ایجاد می‌کند زیرا در آن دوره در کشورهای اروپایی و شهری مانند لندن چنین پدیده‌ای رواج داشت و درواقع درشکه‌سواری را در نقش‌جهان اصفهان به‌عنوان یک تفریح از اروپا تقلید کردند. میدان نقش‌جهان یک جاذبه بی‌نظیر جهانی‌ست؛ چراکه چشم‌انداز بسیار زیبایی برای بازدیدکنندگان و گردشگران دارد؛ ازاین‌رو نبودن درشکه سواری کوچک‌ترین خدشه‌ای به میدان وارد نمی‌کند. من از دیدگاه حقوق حیوانات صحبت نمی‌کنم زیرا مدعیان خود را دارد اما هربار که به میدان نقش‌جهان می‌روم، بد بو بودن اسب‌ها و کثیف کردن محوطه میدان چشم‌انداز خوبی ندارد ضمن اینکه آزار حیوان در شرایط گرما و سرما اتفاق می‌افتد.
حذف درشکه‌رانی؛ خواسته‌ای عمومی
در همین پیوند سپهر سلیمی؛ فعال حقوق حیوانات در واکنش به انتشار تصاویر اسب زخمی میدان نقش‌جهان، به سال‌ها پیگیری فعالان برای برچیده شدن درشکه‌رانی در این میدان اشاره می‌کند و می‌گوید: زمانی‌که ما پیگیر این مسئله بودیم سال ۱۳۹۰ بود؛ اما خوشبختانه اکنون حساسیت این مسئله به جایی رسیده که افکار عمومی به آن اعتراض می‌کنند درحالی‌که شاید این مهم قبلاً مسئله‌ای بین برخی از فعالان و حامیان حیوانات بود اما اکنون اعتراض به آن فراگیر و عمومی شده است. نه‌تنها مردم اصفهان که بسیاری از افراد که در صفحات مجازی طی روزهای اخیر به این مسئله اعتراض داشتند حتی غیر اصفهانی بودند؛ ضمن اینکه بارها دیده‌شده توریست‌های خارجی نیز نسبت به درشکه‌رانی در نقش‌جهان ابراز نارضایتی می‌کنند و آن را ناراحت‌کننده می‌دانند.
چه کسی بر وضعیت اسب‌ها نظارت می‌کند!
وی بابیان‌اینکه برخی افراد که درکی از مسئله محیط‌زیست و حیوانات ندارند بر وجود این اسب‌ها پافشاری می‌کردند، می‌گوید: متأسفانه برخی برای اینکه از حذف درشکه‌رانی جلوگیری کنند می‌گفتند باید وضعیت این اسب‌ها را بهبود ببخشیم و ساعات کاری آن‌ها را دوره‌ای کنیم؛ این‌ها فایده ندارد چه کسی می‌رود ببینید و نظارت دارد که اسبی روزانه چند ساعت در این میدان کار می‌کند، یا در روز که این‌ها از ۹ صبح تا ۱۲ شب کار می‌کنند چه کسی نظارت دارد که نوبت اسب‌ها در روز تغییر کند؟ هیچ مراعات نمی‌کنند و نظارتی نیست. فعال محیط‌زیست و حامی حقوق حیوانات خاطرنشان می‌کند: واقعیت این‌است‌که درشکه‌رانی در بسیاری از جاهای دنیا در حال تعطیل شدن است و در آمریکا، کانادا، ترکیه و بسیاری از شهرهای بزرگ حذف کردند اما در جاهایی هم مثل فلورانس ایتالیا وجود دارد که برای حذف آن پافشاری می‌شود و درمجموع روند جهانی بر حذف این‌ها است.
دوچرخه و کالسکه برقی جایگزین اسب‌ها شود
سلیمی می‌افزاید: حذف درشکه‌رانی جایگزین هم دارد؛ از بُعد معیشتی اگر نگاه کنیم واقعاً زشت است که بگوییم که در شهر اصفهان و شهرداری بزرگ آن و پایتخت صنایع‌دستی ایران برای ۱۰نفر امکان ایجاد اشتعال نیست؛ قطعاً برای سورچی‌ها شغل وجود دارد و لازم است در درجه اول مسئله اشتغال این افراد در نظر گرفته شود. وی اضافه می‌کند: حتی شاید خود سورچی‌ها نیز از شرایط موجود رضایت ندارند؛ زیرا کار سختی دارند، بیشتر روزهای سال ساعت‌های طولانی مشتری ندارد، برف و باران و گرما و سرما باید در چمن بخوابند و حتی به دلایل میراثی میدان نقش‌جهان، یک سایه‌بان ندارند. بهتر است برای این‌ها اشتغالی ایجاد شود و باوجود کارخانه‌های و صنایعی که اطراف اصفهان شکل گرفته اگر اراده‌ای شود شرایط برای اشتغال این افراد فراهم می‌شود. فعال و حامی حقوق حیوانات بابیان‌اینکه اصفهان کارهای بزرگ بسیاری انجام داده است و به‌راحتی می‌تواند درشکه‌رانی را نیز حذف کند، می‌گوید: شهرداری اصفهان می‌تواند به‌جای درشکه، دوچرخه‌های سنتی و یا کالسکه‌های برقی را جایگزین کند، این‌ها هم با فرهنگ اصفهان همخوانی بیشتری دارد و هم کسی اگر توان راه رفتن ندارد از این وسایل می‌تواند استفاده کند؛ واقعاً اگر اراده شود و شهرداری بخواهد، می‌تواند این لکه سیاه را از میدان نقش‌جهان اصفهان پاک کند.
عمر اسب‌های نقش‌جهان کمتر از همنوعانشان است
وقتی درباره برچیدن درشکه سواری از میدان نقش‌جهان سخنی به میان می‌آید، درشکه سواری در کشورهای دیگر به‌عنوان نمونه‌های موفق جاذبه توریستی مطرح می‌شود اما این سؤال در ذهن متبادر می‌شود که شرایط درشکه‌سواری و رسیدگی به اسب‌ها آیا قابل‌مقایسه با وضعیت غمبار نگهداری اسب‌ها در میدان نقش‌جهان اصفهان است؟ سپهر سلیمی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: شرایط قابل‌مقایسه نیست ضمن اینکه در فرهنگ ایرانی توصیه‌های فرهنگی، ملی و مذهبی داریم که نباید از حیوانات بهره‌کشی کرد؛ کجای دنیا برای مقاصد تفریحی از حیوان این‌چنین بهره‌کشی می‌شود که ۱۷ - ۱۸ساعت دارد کار می‌کند؟ چه اصولی اینجا رعایت می‌شود؟ می‌گویند نوبت‌کاری اسب‌ها عوض می‌شود، کجا عوض می‌شود؟ چه کسی ثبت می‌کند؟ این فعال حقوق حیوانات بابیان‌اینکه عمر اسب‌ها در میدان نقش‌جهان کمتر از اسب‌ها است، می‌افزاید: اسب‌های نقش‌جهان به خاطر اینکه ساعات کار طولانی در اینجا دارند، زود می‌میرند. وی خاطرنشان می‌کند: حتی چهره اسب‌های نقش‌جهان را اگر نگاه کنید با همنوعانشان در کشورهای دیگر یا فلورانس ایتالیا قابل‌مقایسه نیست؛ چراکه اسب‌های پیر ازکارافتاده برای درشکه‌رانی در نقش‌جهان به‌کار گرفته می‌شوند. فعال محیط‌زیست و حامی حقوق حیوانات تأکید می‌کند: در شهرهای بزرگ سراسر جهان درشکه‌رانی یا منسوخ شده یا روند بر حذف شدن است؛ چرا ما در اصفهان قلب فرهنگ و هنر ایران در این مسئله، آخر باشیم؟ شهری که مظاهر حیوان‌آزاری در آن به حداقل برسد جای بهتری برای زندگی خواهد بود.
ندا سپاهی مهر