جان مککارتی؛ پدر مفهوم «هوش مصنوعی»
پلتفرم اکتشافی StartUs Insights بهعنوان مرجعِ جامع مبتنیبر کلاندادهها و هوش مصنوعی؛ بیش از سهمیلیون و 790هزار استارتآپ و اسکیلآپ را در سراسر جهان پوشش میدهد. گردانندگانِ این مرکزِ دادهپردازی، 3751 استارتآپ فعال در حوزه هوش مصنوعی را بررسی؛ و نهایتاً نقشهای جهانی از 10 نمونه برترِ آنها در سال 2023 را ارائه کردهاند. طبق بررسیها؛ شاهد فعالیت بالای استارتآپی در عمدتاً دو جغرافیای آمریکا و اروپای غربی هستیم. ضمناً این 3751 استارتآپ، بر روی راهحلهایی؛ از «ردیابیِ دارایی» و «پیشبینی تقاضا» تا «اتوماسیون کسبوکار» و «تولید سرنخ خودکار» فعالیت میکنند. ازسویی، پلتفرم SaaS (بزرگترین منبع جهان برای دادههای مربوط به شرکتهای نوظهور)، به شما امکان میدهد فناوریهای مرتبط و رَوندهای صنعت را سریع و کامل شناسایی کنید. براساس دادههای این مرکز؛ پنج مرکز برترِ راهاندازی AI در «لندن»، «نیویورک»، «سانفرانسیسکو»، «بَنگلور» و «سنگاپور» هستند. 10 استارتآپ معرفیشده دراینگزارش، منتخبِ جهانی هستند و راهحلهایی را برای کاربردها و صنایع مختلف؛ مثلاً نظارت بر سلامت، کشف دارو، خودکارسازی کسبوکار، رباتهای صوتی و ... توسعه میدهند.
«هوش مصنوعی» بهزبانی ساده
«هوش مصنوعی» (AI) درواقع، هوش ماشینها یا نرمافزارهاست و برخلاف هوش بشر یا حیوانات. نیز یک رشته تحصیلی در علوم کامپیوتر است که ماشینهای هوشمند را توسعه میدهد و مطالعه میکند؛ البته AI میتواند به خود ماشینها نیز اشاره داشته باشد. فناوری «هوش مصنوعی» بهطور گسترده در سراسر صنعت، دولت و علم استفاده میشود. برخی از برنامههای کاربردی برجسته آن عبارتاند از موتورهای جستجوی وب پیشرفته (مانند سرچ گوگل)، سیستمهای توصیه (استفادهشده توسط مثلاً یوتیوب، آمازون و نتفلیکس)، درک گفتار انسان (مانند سیری و الکسا)، خودروهایِ خودران (مانند Waymo). ابزارهای مولد یا خلاق (ChatGPT و AI art)؛ و رقابت در بالاترین سطح در بازیهای استراتژیک (مانند شطرنج و GO). «هوش مصنوعی» بهعنوان یک رشته دانشگاهی، در سال 1956 ایجاد شد و اگرچه بهخاطر مسائل متعدد، آنرا حذف کردند؛ اما از 2012 مجدداً به مدار توجه بازگشت.
جان مککارتی؛ پدر مفهوم «هوش مصنوعی»
«جان مککارتی» (زاده ۴ سپتامبر ۱۹۲۷ و درگذشته ۲۴ اکتبر ۲۰۱۱) یک دانشمند آمریکایی درزمینه علوم کامپیوتر بود. اگرچه او تنها یکی از پایهگذاران رشته و یکی از نویسندگان سندیست که اصطلاح «هوش مصنوعی» (AI) را ابداع کرده؛ اما عمدتاً بهعنوان پدر این مفهوم شناخته میشود. او خانواده زبان برنامهنویسی Lisp را توسعه داد، تأثری شایان بر طراحی زبان ALGOL داشت، اشتراکگذاریِ زمانی در رایانه را رایج؛ و سیستم بازیافت حافظه سیستمها را اختراع کرد. او بیشترِ دوران کاریِ خود را در «دانشگاه استنفورد» گذراند. افتخارات زیادی را دریافت کرد؛ مانند «جایزه تورینگ» در 1971 برای مشارکتهایش در موضوع «هوش مصنوعی»، «مدال ملی علم ایالاتمتحده» و «جایزه کیوتو».
10 کاربرد اساسیِ «هوش مصنوعی»
1. «هوش مصنوعی» چندیندهه است که وجود داشته. درحالیکه اغلب بهعنوان یک فناوری جدید درنظر گرفته میشود؛ اما این مفهوم، از دهه 1950 وجود دارد. سیستمهای «هوش مصنوعیِ» اولیه برای انجام کارهایی مانند بازی شطرنج و حل مسائل ریاضی استفاده میشد.
2. «هوش مصنوعی» درحالحاضر در اطراف ما وجود دارد و در بسیاری از زمینههای زندگی روزمره ما؛ از دستیارهای صوتی مانند «سیری» و «الکسا» گرفته تا سیستمهای توصیه در سرویسهای پخش مانند «نتفلیکس» و «یوتیوب»، استفاده میشود.
3. «هوش مصنوعی» در تشخیص بیماریها کاربرد دارد. میتواند تصاویر پزشکی را تجزیهوتحلیل کند و علائم اولیه را تشخیص دهد؛ که بهطور بالقوه منجر به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثرتر خواهد شد.
4. «هوش مصنوعی» میتواند برای پردازش زبان طبیعی استفاده شود؛ یعنی توانایی ماشینها برای درک و تفسیر زبان انسان. این فناوری اکنون در چتباتها و دستیارهای صوتی استفاده میشود.
5. «هوش مصنوعی» در تشخیص چهره کاربرد دارد؛ یک فناوری ویژه برای اهداف مختلف؛ از بازکردن قفل گوشیهای هوشمند گرفته تا شناسایی مجرمان.
6. «هوش مصنوعی» میتواند به کاهش مصرف انرژی کمک کند. میتواند برای بهینهسازی مصرف در ساختمانها استفاده شود؛ که کاهش هزینههای انرژی و کاهش ردپای کربن را درپی دارد.
7. «هوش مصنوعی» میتواند هنر خلق کند. الگوریتمهای آن میتوانند تصاویر را تجزیهوتحلیل کنند و آثار هنری جدیدی را براساس الگوها و سبکهایی که یاد گرفتهاند، بیافرینند.
8. «هوش مصنوعی» برای توسعه خودرانها استفاده میشود. این وسایلنقلیه، برای مسیریابی و تصمیمگیری در جاده، به «هوش مصنوعی» متکی هستند.
9. «هوش مصنوعی» میتواند موفقیت در پیشبینی بلایای طبیعی را افزایش دهد. الگوریتمهای آن میتوانند الگوهای آبوهوا و سایر دادهها را برای پیشبینی مواردی مانند طوفان و زلزله تجزیهوتحلیل کنند.
10. «هوش مصنوعی» در اکتشافات فضایی کاربرد ویژه دارد و برای تجزیهوتحلیل دادههای مأموریتها و تصمیمگیری درمورد چگونگی ادامهدادن مأموریتها میتوان از آن بهره برد و پیشرفتهای جدیدی را مشاهده کرد.
«هوش مصنوعی» در فرهنگعامه
«موجودات مصنوعیِ قادر به تفکر»، از دوران باستان بهعنوان ابزاری در داستانسرایی ظاهر شدهاند و موضوعی دائمی در قصههای علمی-تخیلی بودهاند. استعاره رایج دراینآثار نیز با «فرانکنشتاین» اثرِ «مری شلی» آغاز شد؛ جاییکه یک خلقت انسانی، تهدیدی برای اربابانش میشود. این دیدگاه را در آثاری مانند «2001: یک ادیسه فضایی» ساخته «استنلی کوبریک» برمبنای کتاب «آرتور سی کلارک» (هردو محصولِ 1968) با کاراکتری هماورد بهنام HAL 9000 (کامپیوتر قاتلِ مسئول سفینه فضاییِ دیسکاوری وان) یا «ترمیناتور» (1984) و «ماتریکس» (1999) میتوان دید. درمقابل، روباتهای وفادار مانند Gort متعلق به فیلم «روزیکه زمین ایستاد» (1951) و Bishop متعلق به فیلم «بیگانگان» (1986) که وجوهِ آسیبزا ندارند و تهدید بهحساب نمیآیند، در فرهنگعامه کمتر برجسته شدهاند. «ایزاک آسیموف» ایده «سه قانون رُباتیک» را در کتابها و داستانهای متعددی ارائه کرد که مهمترینِ آنها مجموعه Multivac (درباره رایانهای فوقهوشمند بههمیننام) بود. قوانین تأکیدشده «آسیموف» اغلب درخلال بحثهای مربوط به «اخلاق ماشین» مطرح میشوند و درحالیکه تقریباً همه محققان AI، با این قوانین ازطریق فرهنگعامه (کتابها و فیلمها و ...) آشنا هستند، آنها را عموماً بهدلایل بسیار، بیفایده میدانند که یکیازآنها «ابهام» است؛ و این تهدیداتِ احتمالی را تنها درحدِ فرضیاتِ غیرقابلاثبات (دستکم تاکنون) میدانند. دراینسالها چندین اثر هنری و فرهنگی، از هوش مصنوعی بهعنوان مکگافین در روایتِ خود استفاده کردهاند تا ما را وادارند با این سؤال اساسی روبرو شویم که چهچیزی ما را انسان میکند؟ و موجوداتی مصنوعی را به ما نشان دادهاند که تواناییِ احساسکردن و درنتیجه، رنجکشیدن را دارند. این نظریه را میتوان در نمایشنامه «کارخانه رباتسازی روسوم» نوشته «کارل چاپک» و فیلمهای سینمایی همچون «ای. آی. هوش مصنوعی» (ساخته استیون اسپیلبرگ) و «فراماشین» (ساخته الکس گارلند)؛ و رمان «آیا اندرویدها رؤیای گوسفند برقی را میبینند؟» بهقلمِ «فیلیپ کی دیک» مشاهده کرد؛ مثلاً «دیک» در داستانِ خود، این ایده را درنظر میگیرد که «درک ما از ذهنیتِ انسانی، توسط فناوریِ ایجادشده با هوش مصنوعی، تغییر میکند!»