پلتفرم‌های دیجیتال؛ و چالش جلب اعتماد کاربران

حفاظت از داده‌های شخصی کاربران جدای از الزامات حقوقی وضع‌شده ازسوی قانون‌گذاران، صرفاً یک تعهد قانونی یا نظارتی نیست؛ بلکه به‌عقیده بسیاری از متخصصان و دانشمندان؛ درواقع، ‌یک الزام اخلاقی اساسی بوده که زیربنای اعتماد و یکپارچگی شرکت‌های فناوری و پلتفرم‌های اجتماعی‌ست. نشت داده‌ها، نقض حریم خصوصی و سوءاستفاده از داده‌های کاربر می‌تواند عواقب شدیدی؛ ازجمله «آسیب به شهرت»، «مسئولیت‌های قانونی» و «ازبین‌رفتن اعتماد کاربر» را ایجاد کند. ازاین‌رو، «اتخاذ سیاست‌های کارآمد» ازسوی شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات فناورانه، مسئله‌ای حیاتی برای تداوم حیات و توسعه آن‌ها محسوب می‌شود. چشم‌انداز نظارتی حاکم بر «حفاظت از داده‌های شخصی کاربران» با پیشرفت فناوری و افزایش تنوع اقدامات مخرب سایبری، همواره درحال‌تحول است. در شرایطی این‌چنین، الزامات سخت‌گیرانه‌ای مانند مقررات عمومی حفاظت از داده اتحادیه اروپا (GDPR) و قانون حریم خصوصی مصرف‌کننده کالیفرنیا (CCPA) از صورت دولت‌های اروپایی و آمریکا وضع شده‌اند که اقدامات جامع حفاظت از داده‌های شخصی را الزامی می‌کنند و به کاربران حقوق گسترده‌ای درمورد داده‌های شخصی خود می‌دهند. در وهله اول انطباق با این مقررات برای شرکت‌های فناوری و پلتفرم‌های آنلاین الزامی و غیرقابل‌مذاکره است و نیاز به رویکردی فعال برای حفاظت از داده‌ها ازسوی شرکت‌ها دارد. به‌موجب این قوانین؛ شرکت‌های فناوری و پلتفرم‌های آنلاین باید طیفی از اقدامات حفاظت از داده‌ها، شامل رمزگذاری، کنترل‌های دسترسی و مکانیسم‌های احراز هویت قوی را اجرا کنند. بااین‌وجود، مجموعه اقدامات و ابتکارات بخش خصوصی برای تقویت حفاظت از داده‌های شخصی کاربران در بسیاری‌ازموارد به الزامات قانونی محدود نمی‌شود. شفافیت و توانمندسازی کاربران ازطریق اعمال کنترل بر داده‌هایشان در ایجاد فضای اعتماد و مسئولیت‌پذیری مؤلفه‌ای مهم است. اقداماتی؛ ازجمله ارائه اطلاعات واضح و قابل‌دسترس به کاربران درمورد شیوه‌های جمع‌آوری داده‌ها، اهداف و نهادهایی که داده‌ها با آن‌ها به‌اشتراک گذاشته می‌شوند ازسوی پلتفرم‌های آنلاین، تصمیم‌گیری آگاهانه را تقویت می‌کند و کاربران را قادر می‌سازد تا بر داده‌های شخصی خودکنترل داشته باشند. به‌عقیده بسیاری از کارشناسان؛ توانمندسازی کاربران ازطریق افزایش کنترل بر داده‌های شخصی، در بلندمدت با تقویت شفافیت و افزایش اتکای شهروندان به فعالیت سرویس‌های آنلاین، سبب رشد پلتفرم‌ها و متعاقباً «توسعه اقتصاد دیجیتال جوامع» می‌شود. فراتر از انطباق با مقررات؛ ملاحظات اخلاقی مربوط به مدیریت داده‌های شخصی کاربر نیز فاکتوری بسیارمهم درزمینه حفاظت از داده‌های شخصی محسوب می‌شود. امروزه و با افزایش سود شرکت‌های فناوری و پلتفرم‌های آنلاین؛ ازجمله رسانه‌های اجتماعی از محل ارائه انواع خدمات آنلاین، مسئولیت اخلاقی آن‌ها درزمینه حفظ حریم خصوصی کاربر، احترام به استقلال کاربر و اطمینان از استفاده اخلاقی از داده‌های شخصی درراستای انتظارات و رضایت کاربر، اهمیتی فراوان یافته است؛ امری‌که پایبندی به آن ازسوی شرکت‌ها می‌تواند گامی بلند و مؤثر در تحقق حفاظت حداکثری از داده‌های باشد. ازسویی، می‌توان پایبندی به این اصل اخلاقی برجسته را ضامن سود و تداوم رشد بنگاه‌های اقتصادی نیز درنظر گرفت. پلتفرم‌های آنلاین با اولویت‌دادن به حفاظت از داده‌های شخصی کاربران، می‌توانند فرهنگ اعتماد و اطمینان را در میان پایگاه کاربران خود پرورش دهند. به‌عقیده کارشناسان حوزه بازاریابی، کاربران به‌احتمال‌زیاد درمواجهه‌با پلتفرم‌هایی که به حفاظت از داده‌های شخصی کاربرانشان «متعهد» هستند، وفاداری بیشتری نشان داده و روابط پایدارتری دارند. چشم‌انداز تأمین امنیت داده‌ها مملو از چالش‌هایی بزرگ برای پلتفرم‌های آنلاین است. از‌آن‌جمله می‌توان به گسترش تهدیدات سایبری پیچیده، بردارهای حمله درحال‌تکامل و ضرورت هوشیاری و سازگاری مداوم با این مخاطرات سایبری اشاره کرد. شرکت‌های فناوری باید برای مقابله با این چالش‌ها و حفظ مزیت نسبی خود درنبردبا بازیگران مخرب، چابک و فعال باقی بمانند تا حداقل موفق به حفظ وضع موجود شده و دربهترین‌حالت حفاظت از داده‌های شخصی ذخیره‌شده را تقویت کنند. ادغام ملاحظات حوزه حفظ حریم خصوصی در طراحی و توسعه راه‌حل‌های فناوری و پلتفرم‌های آنلاین درراستای تضمین حفاظت قوی از داده‌ها، یکی‌دیگر از چالش‌های اساسی این‌حوزه به‌شمار می‌رود. شرکت‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات آنلاین با تعبیه سازوکارهای حفظ حریم خصوصی ازطریق اصول طراحی، می‌توانند فعالانه «خطرات حریم خصوصی» را کاهش دهند و اخلاق محوری محافظت از حریم خصوصی داده‌ها را در فرایند عملیاتی خود ایجاد کنند. ازسویی، در یک اکوسیستم جهانی به‌هم‌پیوسته، دستیابی به انطباق بین‌المللی با مقررات و استانداردهای متنوع حفاظت از داده‌ها امری ضروری‌ست. هماهنگ‌سازی شیوه‌های حفاظت از داده‌ها در سراسر حوزه‌های قضائی، امکان فعالیت یکپارچه را برای پلتفرم‌ها تسهیل می‌کند و بین کاربران، صرف‌نظر از موقعیت جغرافیایی آن‌ها، اعتماد ایجاد می‌نماید. توانمندسازی کاربران ازطریق مهارت‌افزایی و آگاهی‌بخشی به آن‌ها جهت تشخیص و حفاظت از داده‌های شخصی خود، مؤلفه‌ای مؤثر در تقویت تلاش‌های پلتفرم‌ها برای حفاظت از داده‌ها محسوب می‌شود. شرکت‌های فناوری و پلتفرم‌های آنلاین می‌توانند نقشی محوری در آموزش کاربران درمورد بهترین شیوه‌های حفظ حریم خصوصی، اقدامات امنیتی در حوزه حفاظت از داده‌ها و تبیین اهمیت رعایت اصول ایمنی در تعاملات دیجیتالی ایفا کنند. علاوه‌براین؛ ایجاد چارچوب‌ حکمرانی قوی و مکانیسم‌های پاسخگویی برای اطمینان از اجرای مؤثر اقدامات در حوزه حفاظت از داده‌ها نیز از دشواری‌های پیش‌روی پلتفرم‌ها دراین‌راه محسوب می‌شود. دراین‌شرایط، تعیین واضح نقش‌ها و مسئولیت‌ها، همراه با ممیزی‌ها و ارزیابی‌های منظم، فرهنگ مسئولیت‌پذیری و دقت در حفاظت از داده‌ها را تقویت می‌کند. نهایتاً می‌توان مسئله نحوه پاسخ به نقض داده‌ها را اساسی‌ترین چالش شرکت‌ها دراین‌حوزه درنظر گرفت. درصورت نقض داده‌ها، «واکنش سریع و جامع» درراستای کاهش تأثیرات آن بر کاربران آسیب‌دیده و حفظ شفافیت امری بسیار ضروری و چالش‌برانگیز محسوب می‌شود. از همین روی، درچنین‌شرایطی طرح‌های واکنش به حوادث، پروتکل‌های اعلان و تلاش‌های اصلاحی باید دقیقاً سازمان‌دهی شوند تا پیامدهای نقض داده‌ها را به‌حداقل برسانند و اعتماد کاربران را بازگردانند. در پایان این نوشتار کوتاه و جمع‌بندی بحث، می‌توان نتیجه گرفت که حفاظت از داده‌های شخصی کاربران به‌عنوان یک ضرورت اساسی برای شرکت‌های فناوری و پلتفرم‌های آنلاین، زیربنای اعتماد، یکپارچگی و پایداری فعالیت اقتصادی آن‌ها به‌شمار می‌رود. با پذیرش الزامات، درک اهمیت، پیمایش چالش‌ها و استفاده از شرایط مساعد برای حفاظت از داده‌ها، این بنگاه‌های اقتصادی نوظهور می‌توانند اعتماد کاربران را تقویت کنند، استانداردهای اخلاقی را رعایت و فضایی از نظارت بر داده‌ها را ایجاد کنند که با مطالبات کاربران و تنظیم‌گران همخوانی داشته باشد. آگاهی ارائه‌دهندگان خدمات آنلاین در بازار اقتصاد دیجیتال ایران از اهمیت اخلاقی و مزایای تدوین سازوکار حفاظت از داده‌ها در چارچوب خودتنظیم‌گری، مقدم بر انطباق با قوانین موجود، متضمن سود و تداوم فعالیت آن‌هاست. پس امیداست‌که با تدوین سازوکار مذکور توسط شرکت‌ها، در سال‌های پیش‌رو، کمتر شاهد انتشار اخبار هک و نشت اطلاعات شخصی میلیون‌ها کاربر در فضای مجازی باشیم و همین، زمینه را برای افزایش استقبال مردم از خدمات آنلاین افزایش دهد. «سید محمدامین آقامیری» (رئیس مرکز ملی فضای مجازی) به‌تازگی در «دومین همایش کسب‌و‌کارهای مجازی» که به‌میزبانی «پلیس فتا» برگزار شد؛ در‌باره اهمیت توسعه زیست‌بوم فضای مجازی، بیمه امنیت سایبری و طراحی نظام رتبه‌بندی امنیتی توضیحاتی ارائه داد. او گفت: «توسعه زیست‌بوم فضای مجازی برای امروز و آینده کشور مسئله‌ای مهم؛ و با دگردیسی که در حوزه کسب‌و‌کارهای سنتی برای گذار به دوره جدید در‌حال‌وقوع است». او با‌بیان‌اینکه مرکز ملی فضای مجازی، پلیس فتا و همه دستگاه‌های کشور باید به بخش خصوصی برای حفظ امنیت کمک کنند، افزود: «گرچه حفظ امنیت بر‌عهده کسب‌و‌کارهاست؛ اما همه باید کمک کنیم تا د‌راین‌مسیر بتوانند موفق عمل کنند. یکی از راه‌ها بیمه امنیت سایبری‌ست که علاوه‌بر ایجاد آرامش برای کاربران؛ سیستم ارزیابی و استاندارد مشخصی فراهم خواهد کرد». او ادامه داد: «متخصصان و تشکل‌های درون صنفی می‌توانند با خود‌تنظیم‌گری برای ایجاد نظام رتبه‌بندی امنیتی پیشرو باشند و باید برای شرکت‌ها و کسب‌و‌کارهای فضای مجازی نظام رتبه‌بندی امنیتی طراحی شود تا نه‌تنها کسب‌و‌کارهای فضای مجازی؛ بلکه تمام صنایع بزرگ هم به‌دلیل قرار‌گرفتن در‌معرض تهدیدهای امنیت سایبری بتوانند با ارزیابی خود در‌این‌نظام برای ارتقای رتبه تلاش کنند».