کد خبر:
292149
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ دوشنبه ۱۴ شهريور -
03:01
علیرضا دهقانی؛ کارگردان نمایش «نیم‌وجبی»:
کاستن از امکانات نمایش کاستن از توانایی‌های بازیگران است
دشواری‌های تولید نمایش در حوزه کودک‌ونوجوان
علیرضا دهقانی بابیان‌اینکه «نیم‌وجبی» برگرفته از داستان‌های کهن و افسانه‌های شیرین ایرانی‌ست و اشاراتی به داستان «حسنی به‌دنبال دیو می‌رود» و «حسنی و دیو سیاه» دارد، گفت: «خانم عبقری دراین‌داستان، شخصیت اصلی را به دختربچه تبدیل کرده تا مخاطب ما بداند دختر و پسر‌بودن هیچ تفاوتی ندارد و همه می‌توانند دیو سیاهی و پلیدی را از آبادی بیرون کنند». وی که تحصیلاتش را در رشته کارگردانی تئاتر در دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی به‌پایان رسانده؛ داستان اثر را داستانی ساده برشمرده و باتأکیدبراینکه دریافت این اثر همواره بر‌این‌نکته تأکید دارد که فرد برپایه تکیه‌بر عقل و هوشش می‌تواند بر مشکلات موجود غلبه کند، افزود: «نشانه‌ها و نمادهایی دراین‌اثر هست؛ از‌آن‌جمله می‌توان به این اشاره کرد که دیو سیاه در همه شرایط سخت و بد زندگی می‌تواند به‌عنوان نمادی از مشکلات باشد؛ و تخم‌مُرغ مرغ حنایی که خاتون به نیم‌وجبی و گلابتون می‌دهد تا در راه از آن استفاده کند، قناری که برادرش طوفان به او می‌دهد، کرنا که جارچی به نیم‌وجبی می‌دهد، می‌تواند باتکیه‌بر فکر، عقل و اندیشه، مبنای مبارزه با دیوی باشد که آمده و در نزدیکی آبادی اُتراق کرده است و می‌خواهد این آبادی را از بین ببرد و بااستفاده‌از همین ویژگی‌ها، بر دیو پیروز شود». دهقانی که از سال 1370 به‌همراه همسرش (ماندانا عبقری)، گروه تئاتر «خنیا» را تشکیل داده و مشغول‌به‌فعالیت در زمینه‌های مختلف تئاتر شده، باتأکیدبراینکه در شرایطی بسر می‌بریم که تولید آثار نمایشی در حوزه کودک‌ونوجوان بسیارسخت است، گفت: «به‌هرروی ما وظیفه داریم آنچه را تابه‌امروز یاد گرفته‌ایم و به ما آموزش داده شده، به نسل بعد منتقل کنیم و به آن‌ها یاد بدهیم چگونه و از چه دریچه‌ای زندگی را زیبا و زیباتر ببینند».
نگاهی به آیین‌های ویژه مناطق جغرافیایی خاص ایران
این کارگردان باتأکیدبراینکه دراین‌اثر، فرای اینکه یک اثر آموزشی‌ست که برای کودکان‌ونوجوانان درنظر گرفته شده، به جنبه‌های زیبایی‌شناختی آن نیز تأکید و توجه ویژه به آن شده است، گفت: «نگاه من دراین‌اثر به‌عنوان مؤلف دوم یا کارگردان، پس از مؤلف اول یا نویسنده، به این بوده اثری را روی صحنه به منصه ظهور برسانیم که مخاطب از آن راضی باشد و هم از جنبه زیبایی‌شناختی و سرگرمی و هم از جنبه آموزشی و پداگوژی، مطالبی را دربربگیرد و از بستر طنز و آیین‌های زیبای این سرزمین؛ ازجمله آیین‌های آذری نگاهی ویژه دارد و از حرکات زیبایی آیینی این‌بخش از سرزمین بزرگمان ایران، دراین‌اثر استفاده شده است». وی که نمایش‌های مختلفی را برای مخاطبان کودک و بزرگ‌سال روی صحنه برده، باابرازخرسندی‌ازاینکه مخاطب اثر که کودکان‌ونوجوانان‌اند، نسبت به آنچه برایشان نمایش داده شده، بازخوردهای مثبتی داشته‌اند و تااینجای‌کار طبق همین بازخوردهای مثبت می‌توان گفت که مخاطبان از این اثر راضی بوده‌اند، گفت: «آنچه باید در یک نمایش، به‌عنوان طرح، قصه و گیرایی استفاده شود؛ چه از رنگ، نقش و دکور که خانم عقبری زحمت آن‌را کشیده و چه در عروسک‌گردانی، تلاش کردیم تا آنچه در دنیای بچه‌ها می‌گذرد، به‌روی صحنه بیاید و آنچه به‌عنوان واقعیت در ذهن آنان است، تجسم یابد و بدانند که می‌توانند هرکاری را انجام دهند و به این شعار برسیم که ما می‌توانیم هرکاری را که در ذهنمان می‌گذرد، بی‌درنظرگرفتن قد‌و‌قواره و حتی اینکه در کجای این کره و در چه سالی هستیم، پیش ببریم و به اهدافی که در ذهن داریم، برسیم».
اقدامات قابل‌تقدیر وزارت بهداشت در سالن‌های نمایش
وی باابرازتأسف‌ازاینکه «کرونا» به‌عنوان اپیدمی قرن، موجب تعطیلی نمایش‌ها در سالن‌ها شده و دوسال در روند فعالیت گروه‌های نمایشی وقفه انداخته، گفت: «خدا را شاکریم که با تمهیدات خوبی که دوستان در وزارت بهداشت اندیشیده‌اند، پس از واکسیناسیون‌ها، بااینکه موج دیگری نیز از بیماری در کشور شایع شده است؛ اما در سالن‌های تئاتر، باتکیه‌بر پوشش واکسن، انجام اقدامات ضدعفونی و فاصله‌گذاری مناسب، استفاده از ماسک توسط مخاطبان و رعایت فاصله‌گذاری ازسوی مخاطبان تا اینجای اجرای این اثر، خللی بر روی اجرای نمایش نگذاشته و خداراشکر که دوستان و بزرگواران وزارت بهداشت، درحال‌انجام فعالیت‌های مؤثری دراین‌زمینه هستند و کاری می‌کنند تا مردم؛ به‌ویژه بچه‌ها و نسل آینده، بتوانند با تئاترهای روی صحنه، سرگرم شوند و استفاده لازم را از آن‌ها ببرند». وی که اجرای نمایش‌هایی را با حرکات فرم و آیینی در کارنامه هنری‌اش به‌ثبت رسانده است، باتأکیدبراینکه برگزاری جشنواره‌های تئاتر و فیلم در حوزه کودک‌ونوجوان، یکی از مهم‌ترین ضرورت‌هایی‌ست که می‌تواند به‌عنوان اولویت در دستورکار وزارت فرهنگ‌وارشاد قرار گیرد، افزود: «برگزاری جشنواره‌هایی مانند جشنواره کودک‌ونوجوان، جشنواره تئاتر همدان، جشنواره تهران‌مبارک و دیگر بخش‌های مهم مانند برگزاری ورک‌شاپ‌هایی که برای اساتید مختلف دراین‌زمینه درنظر گرفته می‌شود تا تجارب خود را در حوزه هنرهای نمایشی به تولیدکنندگان آثار کودک‌ونوجوان ارائه کنند، از جمله اقداماتی‌ست که در وزارت فرهنگ‌وارشاد انجام شده است». این کارگردان که آثار بسیار در حوزه تئاتر کودک‌ونوجوان در دنیای بزرگ تئاتر کشور اجرا کرده و به‌نمایش گذاشته؛ باتأکیدبراینکه تولیدکنندگان آثار نمایشی باید خود را به‌روز نگاه دارند و دانسته‌هایشان را باگذشت‌زمان به‌روز کنند، گفت: «همه ما انسان هستیم و انسان از نسیان و فراموشی ریشه می‌گیرد. ممکن است من در دوران دانشکده، بسیاری از آموخته‌ها را دریافت کرده باشم که به‌واسطه دوران جوانی و دانشجویی آن‌ها را دریافت کرده باشم، اما به‌تدریج که جلوتر می‌آییم، متوجه می‌شویم نیاز است این اطلاعات بازنگری و به‌روز شود که من این احساس نیاز را دارم». دهقانی، باتأکیدبراینکه تئاتر کودک‌ونوجوان نیاز به حمایت و پشتوانه کسانی دارد که در حوزه‌های بالاتر مدیریتی و تصمیم‌گیری هستند و نباید فراموش کرد تولید نمایش، نیازمند حمایت‌های مالی‌ست، خاطرنشان کرد: «اسپانسرهایی که درزمینه تولید آثار ویژه کودک‌ونوجوان فعالیت می‌کنند، از تولید آثار اسباب‌بازی گرفته تا تولید کتب کودم و نوجوان، می‌توانند به حمایت گروه‌های تولید آثار نمایشی کودکان‌ونوجوانان بیایند و برگزاری جشنواره‌هایی مانند جشنواره قصه‌گویی که توسط کانون پرورش‌فکری انجام می‌شود، از مهم‌ترین اقداماتی‌ست که دراین‌زمینه انجام شده است».
امیدواریم بزرگواران پشت میز به وظایفشان به‌درستی عمل کنند
وی باتأکیدبراینکه دست‌زدن به تولید نمایش‌های کودک‌ونوجوان و انتشار کتب تخصصی دراین‌زمینه که توسط وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی صورت می‌پذیرد و مقالاتی که در سطح جهانی منتشر می‌شوند، می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند، گفت: «سایت‌ها و فضای مجازی که وجود دارد و درلحظه و به‌روز، درحال‌انتشار تجارب بزرگان تئاتر در سطح دنیاست، منابعی بسیارخوب هستند که باید توجه ویژه‌ای به آن‌ها شود». این کارگردان باتأکیدبراینکه منابع موجود باید باتوجه‌به فرهنگ، آداب‌ورسوم ایرانی آداپته شود، یادآور شد: «این‌دست از آثار باید با رویکردهای ملی و مذهبی آداپتاسیون شود و در قالب اجرای صحنه‌ای خود را به منصه ظهور برساند. تولید آثار نمایشی که در قالب تله‌فیلم و تله‌تئاتر خود را به‌نمایش می‌گذارند، موردتوجه مخاطب کودک‌ونوجوان امروز ما قرار می‌گیرد و امید آن داریم بزرگوارانی که در حوزه مسئولیتی قرار گرفته‌اند، به‌درستی به وظایفش عمل کنند». دهقانی، آوردن بودجه، کمک به برگزاری ورکشاپ‌های مختلف و کارگاه‌های آموزش در کنار دعوت از اساتید مختلف باتوجه‌به درجه، رتبه و احترامی که باید به پیشکسوت گذاشته شود؛ از اقداماتی برشمرد که وزارت ارشاد باید به آن توجه ویژه کند؛ و گفت: «از قدیم‌الایام و در ایران باستان و دیگر متون مانند قرآن به‌این‌نکته اشاره شده است که باید به مشورت و مشاوره توجه ویژه داشته و عبارت و امرهم شوری بینهم در قرآن نیز، خود گواه محکمی بر این ادعاست».
کاستن از امکانات نمایش، کاستن از توانایی‌های بازیگران است
این کارگردان تئاتر کودک‌ونوجوان، باتأکیدبراینکه این‌موارد، باید میان کسانی‌که به‌عنوان مسئول پیشت میز بوده و نیروهای عمل‌گرایی که در حوزه تولید آثار نمایشی فعالیت می‌کنند، به‌اشتراک گذاشته شود، افزود: «کسانی‌که در گروه‌های نمایشی، اجراهای روی صحنه را به منصه ظهور می‌رسانند، نیاز به حمایت‌های مادی و معنوی دارند و گاه، حضور یک مسئول، یک مدیر یا یک استاد پیشکسوت در آثار نمایشی دلگرم‌کننده است. تولید نمایش، ساخت دکور و دسترسی به اکسسوار، نباید به‌خاطر تنگنای مالی در حداقل قرار بگیرد و به‌اصطلاح حرفه‌ای به تولید تئاتر مینیمالیستی برسیم که از دکور کاسته شود؛ که به کاهش توانایی بازیگر بر روی صحنه تئاتر منجر می‌شود». وی باتأکیدبراینکه اگر می‌خواهیم تئاتر کودکان‌ونوجوانانمان در عرصه بین‌الملل حرفی برای گفتن داشته باشد، باید به‌گونه‌ای رفتار کنیم که این‌بخش از تئاتر نیز موردحمایت قرار بگیرد، گفت: «همان‌گونه که در توصیه‌های مذهبی ما به مواردی نظیرِ دوری از دنیاپرستی و مال‌پرستی شاره شده؛ اما می‌دانیم یکسری مسائل مادی دراین‌دنیا لاجرم و ناگزیر است و ما در کنار نیازهای معنوی‌اش، نیازهای مادی نیز داریم و هنرمند نیز، از همه بالاتر و والاتر؛ مصداق این شعر معروف که هنر، هرجاکه رود، قدر بیند و در صدر نشیند؛ باید این اتفاق بیفتد تا بتوانیم نسل آینده را به نسلی پویا و جویا و دارای نمایش‌هایی که حرفی برای گفتن در عرصه بین‌المللی دارند، مبدل کنیم». دهقانی باتأکیدبراینکه آموزش‌وپرورش می‌تواند باتکیه‌بر ابزارهای موجود در دستانش به‌جهت آماده‌سازیِ نسل آینده برای زیستن در جامعه، باید به آمیزه‌ای از هنر در کنار آموزش توجه داشته باشد، گفت: «امروز می‌بینیم در برنامه‌های تلویزیون، مخاطب هرآنچه را می‌بیند در ذهن به‌خاطر می‌سپارد و به‌قول‌معروف، دوصد گفته چون نیم‌کردار نیست؛ و ما باید برون‌داد این‌دست اقدامات را به‌چشم ببینیم. حال‌آنکه اضافه‌شدن ساعات نمایش به ساعات درسی مدارس ازسوی آموزش‌وپرورش قابل‌تقدیر است».
امین کردبچه چنگی
عکس: مینا قانع