مهر برگشت بر صادرات کشور

در روزگار کنونی، مبادله و تهاتر کالا، در اقتصاد کشورها نقش انکارناپذیری دارد؛ تا‌جایی‌که حتی ضعیف‌ترین کشورها ازنظر بنیه اقتصادی نیز، واردات را به‌نوعی با صادرات گره زده و توازن واردات و صادرات را اصلی اساسی در توسعه روابط بازرگانی خود می‌دانند. در کشور ما و در گذشته‌های دور، انرژی و پنبه عمده محصولات صادراتی‌ ایران را تشکیل می‌داد که درنتیجه آن صادرات ما همیشه بیشتر و پررنگ‌تر از واردات به‌چشم می‌آمد؛ از جمله تولید روزانه شش‌میلیون بشکه نفت که تشکیل‌دهنده عمده صادرات و به‌نوعی تأمین‌کننده تمام هزینه‌های جاری کشور بود. پس‌از‌آن از آمل تا قائم‌شهر و قوچان، دشت‌های سرسبز و وسیع پنبه‌کاری، دومین رقم صادرات کشور بود که در پناه این‌محصول، میلیون‌ها خانوار زندگی می‌کردند. وفور باران و رونق کشاورزی، در گوشه‌گوشه ایران، تأمین‌کننده گندم و برنج و میوه‌جات داخلی بود و به‌مرور که کشور رو‌به‌خشک‌سالی و بی‌آبی گذاشت و به‌موازات‌آن، صنایع مونتاژی پای گرفت، از کشاورزی نتوانستیم مصرف داخلی را تأمین کنیم و درنتیجه موز و کیوی و مرکبات خارجی به‌حد‌وفور وارد شد و بخش عظیمی از واردات سالیانه و اقتصاد مصرفی کشور را تشکیل داد. مجدداً با برنامه‌ریزی‌های غیراصولی، کشاورزی بسیار مورد‌توجه قرار گرفت تاجایی‌که حتی موز و کیوی و نظایر آن ‌که معمولاً مصرف آب آن‌ها زیاد است نیز کاشته شد؛ هندوانه و خربزه آن‌قدر کشت شد که ناچار شدند به شیخ‌نشین‌های خلیج همیشگی فارس صادر کنند. حال‌آنکه برای کشت و برداشت یک‌کیلو هندوانه، نیاز به 40لیتر آب است که اگر به ریال هزینه این آب محاسبه شود، مبلغ آن 280هزار‌تومان می‌شود. درحالی‌که هندوانه را به شیخ‌نشین‌ها به‌‌قیمت کیلویی دو تا چهار‌دلار صادر می‌کنیم. با‌تمام‌این‌اوصاف، صادرات غذایی ما به اغلب کشورها، به‌علت عدم‌مرغوبیت، برگشت می‌خورد؛ از‌جمله فلفل دلمه‌ای، سیب‌زمینی و حتی هندوانه ما که به‌علت‌های واهی و عدم‌رعایت استاندارد، مهر برگشت بر آن‌ها زده‌اند و از‌این‌راه، میلیاردها‌تومان به کشاورزان کشور آسیب وارد شده است. حتی کار صادرات درخت به‌خصوص درخت خرما، نیز در دستورکار بوده است! چندی‌پیش ده‌هزار‌نفر درخت خرما، از بوشهر با دستگاه‌های مختلف و از ریشه از زمین بیرون آورده شده و آن‌ها را به قطر صادر کردند که متأسفانه پس از 15‌روز رفت‌و‌برگشت، تمام این درختان که حاصل زحمات صدها کشاورز یا نخل‌کار بوشهری بوده و جوانی و عمر خود را به‌پای نگهداری از این درختان خرما صرف کرده‌اند و برای خرماکاران، این درختان به‌مثابه فرزندان هستند، به‌ناچار و برای گذران زندگی، صادر شده است؛ و متأسفانه باز به‌بهانه‌های واهی، برگشت زده شده است. کشمش ایران که از نمونه‌های مرغوب در دنیاست، به‌میزان‌زیادی به روسیه و تاجیکستان صادر شد که دو‌هفته‌پیش باز مهر برگشت خورد. حالا درنظر بگیریم که با وجود کمبود آبی که در کشور داریم، چقدر منابع آبی را به هدر داده‌ایم؛ و باز با این‌همه فارغ‌التحصیل مهندسی کشاورزی که در 20سال‌اخیر داشته‌ایم، اگر این کارشناسان جذب کشاورزی می‌شدند یا اینکه وزارت جهاد کشاورزی، زمینه استفاده از این‌همه کارشناس کشاورزی را مساعد می‌کرد، این کارشناسان به‌جای دست‌فروشی و رانندگی در اسنپ و آژانس، به روستاها اعزام می‌شدند؛ شاید درآن‌صورت هیچ‌گاه دلمه‌های صادراتی انگ نامرغوبی نمی‌خورد و این‌همه هزینه ارسال و سپس برگشت از بین نمی‌رفت. بدیهی‌‌ست؛ باید کم‌کم به‌این‌باور برسیم که کشور ما به‌واسطه بی‌آبی یا کم‌آبی نباید برای کشت محصولات کشاورزی، بیش‌از‌این منابع آبی و حتی سفره‌های زیرزمینی ذخایر آب را به مصرف برساند.