کد خبر:
292202
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ دوشنبه ۲۸ شهريور -
03:15
یک سازمان و چند پرسش؛ ایران از شانگهای چه می‌خواهد؟
نگاه به شرق و منطقه دیگر تشریفاتی نیست و این واقعیت را اعضای شانگهای به‌خوبی درک کرده و عضویت دائم جمهوری اسلامی دراین‌سازمان را پذیرفتند تا ایران همگام با آسیا برای شکل‌دهی به نظم جدید جهان بکوشد. به‌گزارش ایرنا؛ «شانگهای» پرتکرارترین نامی‌ست که این‌روزها در خبرهای رسمی می‌شنویم و از عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در آن می‌خوانیم. برای بسیاری شاید این پرسش مطرح شود که این سازمان چیست و چرا عضویت ایران در آن اهمیت دارد؟
شانگهای چیست؟
در سال ۱۹۹۶، وقتی چین و روسیه به‌منظور سامان‌دادن به چالش‌های مرزی خود پس از فروپاشی شوروی، راه‌حل گفت‌وگو را برگزیدند؛ «قرقیزستان، تاجیکستان و قزاقستان» به‌عنوان سه جمهوری تازه‌استقلال‌یافته از شوروی سابق را به این مذاکرات در شانگهای چین فراخواندند تا گروهی موسوم به «شانگهای ۵» شکل گیرد. به‌فاصله یک‌سال ازبکستان، دیگر جمهوری تازه‌تأسیس هم به این‌گروه پیوست و سازمان همکاری‌های شانگهای شکل گرفت. با جدیت‌یافتن این سازمان و باتوجه‌به دو عضو قدرتمند آن یعنی چین و روسیه، کشورهای شرق و میانه آسیا برای پیوستن به آن مشتاق شدند؛ اما در اساسنامه سازمان مسیر پیوستن چندان آسان پیش‌بینی نشده بود و ازاین‌رو کشورها، متناسب با شرایط خود روند الحاق به شانگهای را در بازه زمانی دو تا ۱۰ سال طی می‌کنند. کشورهای خواهان عضویت، ابتدا باعنوان شرکای گفت‌وگو، سپس عضو ناظر و پس‌ازآن به‌عنوان عضو رسمی و دائمی به این سازمان ملحق می‌شوند. هند و پاکستان سال ۲۰۱۷ و پس از طی مراحلی عضو این سازمان شدند و درحال‌حاضر افغانستان، بلاروس و مغولستان عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای و جمهوری آذربایجان، ارمنستان، کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا شرکای گفت‌وگوی این سازمان هستند.
سازمانی با عضویت نصف جهان
جهان امروز، دنیای سازمان‌های متنوعی‌ست که برای اهداف گوناگون، پیدا و پنهان ایجاد شده و توسعه یافته‌اند، سازمان‌هایی که اغلب آن‌ها را کشورهای اروپایی و آمریکا تأسیس کردند. شانگهای را می‌توان از معدود سازمان‌هایی دانست که گرچه ماهیت سیاسی آن در اولویت دوم است اما صرف حضور و قدرت‌گیری، آن‌را در برابر سازمان‌هایی نظیر G7 قرار می‌دهد. اگر ماهیت سیاسی شانگهای چندان مطرح نیست، پس چه‌چیزی این سازمان را به یکی از مهم‌ترین گروه‌های بین‌المللی تبدیل کرده؟ پاسخ را شاید بتوان در حجم اقتصاد ۲۰تریلیون‌دلاری کشورهای عضو سازمان، جست‌وجو کرد. ۲۵درصد تولید ناخالص جهان برای ۴۰درصد جمعیت جهان، کشورهای عضو این نهاد به‌ویژه چند قدرت اصلی آن‌را به اقتصادهای برتر تبدیل کرده است. پیش‌بینی‌ها، چین را اقتصاد اول دنیا در چندسال‌آینده و هند را ابرقدرت اقتصادی یک‌دهه آتی می‌دانند. مجموع تجارت اعضای آن حدود 6.6تریلیون‌دلار بوده و پیش‌بینی رشد آن در سال جاری و با عضویت دائم ایران دشوار نیست. اعضای این سازمان اما برای آینده آن برنامه‌های قابل‌توجهی هم تدارک دیده‌اند. برای نهادی، عضویت توأمان بزرگ‌ترین تولیدکننده انرژی (روسیه) و بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آن (چین)، فرصتی برای جهش اقتصادی‌ست و برنامه‌ریزی این جهش به باشگاه انرژی سپرده شده. رهایی از قیدوبندها و زیاده‌خواهی‌های بانکی و مالی غرب، انگیزه تأسیس انجمن بین‌بانکی و شورای تجاری‌ست.
چرا عضویت ایران در شانگهای مهم است؟
هم‌زمان با نهایی‌شدن عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای، پرسش مهم دیگر در اذهان عمومی مردم به‌زبان‌ساده این‌است‌که چرا عضویت ایران دراین‌سازمان اهمیت دارد؟ یا این عضویت چه دستاورد مشخص و ملموسی برای مردم در پی خواهد داشت؟ درپاسخ‌به این پرسش‌ها می‌توان دو دسته از عوامل را برشمرد؛ اهمیت سیاسی و اهمیت اقتصادی شانگهای برای ایران.
الف. عضویت در شانگهای؛
سند شکست سیاست‌های آمریکا
چهاردهه تلاش بی‌وقفه غرب برای انزوای ایران، با عضویت تهران در یکی از مهم‌ترین سازمان‌های بین‌المللی باز بی‌اثر شد. آمریکا و رژیم صهیونیستی سال‌هاست در تقلای نمایش چهره‌ای هراسناک از ایران به جامعه بین‌الملل هستند. عضویت ایران در گروهی که ۲۳درصد جغرافیای زمین و ۴۵درصد جمعیت کره را شامل می‌شود، این تقلاها را بی‌اثر و موقعیت و جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی ایران را تقویت کرده. نقش‌آفرینی آینده ایران دراین‌سازمان جهانی باتوجه‌به رویکرد آن می‌تواند اثر تحریم‌های بین‌المللی را بر ایران کاهش دهد و نقش جمهوری اسلامی را در ساختارهای رسمی منطقه تثبیت کند.
ب. مزایای اقتصادی شانگهای برای ایران
اهمیت اساسی شانگهای برای ایران، بعد اقتصادی آن است، سازمانی آمارها و شواهد از ارتقای لحظه‌ای و ساعتی جایگاه اقتصادی آن در جهان حکایت دارد. عضویت ایران دراین‌سازمان، گرچه نزدیک به یک‌دهه طول کشید اما درهای بازارهای شرق و آسیای میانه را به‌روی کالاهای صادراتی ایران می‌گشاید تا مسیر صادرات مواد نفتی و پتروشیمی هموارتر شود. طبق آمار گمرک، در سال ۱۴۰۰ تجارت ایران با اعضای شانگهای ۵۴میلیون و ۸۵۶هزارتن کالا به‌ارزش ۳۷میلیارد و ۱۶۸میلیون‌دلار رسید که حدود ۳۰درصد کل تجارت خارجی کشور را تشکیل می‌دهد. سهم اعضای این سازمان ۴۵میلیون و ۳۴۹هزارتن و به‌ارزش ۲۰میلیارد و ۵۹۶میلیون‌دلار بود و واردات ایران از اعضای سازمان شانگهای برابر با نه‌میلیون و ۵۰۷هزارتن کالا به‌ارزش ۱۶میلیارد و ۵۷۲میلیون‌دلار بوده. پروژه‌های حمل‌ونقل، همکاری بانکی، گمرکی و کشاورزی از مهم‌ترین محورهای همکاری ایران با این نهاد بین‌المللی‌ست و براساس پیش‌بینی تحلیلگران اقتصادی با پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای انتظار می‌رود که مجموع درآمد کشور درحدود ۳۷۰میلیون‌دلار افزایش یابد. سه‌میلیارد جمعیت کشورهای عضو این سازمان، با وجود پیشینه فرهنگی که ایران با بسیاری‌ازآن‌ها داراست، فرصت مناسبی برای بخش‌های اقتصادی و گردشگری ایران خواهد بود. در میان هشت شریک عمده صادراتی ما، چین، هند، پاکستان، به‌ترتیب جایگاه اول، پنجم و هشتم جای دارند و در میان شرکای وارداتی ایران نیز چین و هند رده‌های اول و چهارم را دراختیار دارند.
مزایای عضویت ایران در سازمان شانگهای را می‌توان به‌شکل خلاصه در محورهای زیر دسته‌بندی کرد:
۱. حمل‌ونقل: موقعیت ژئوپولتیک جمهوری اسلامی، یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های اعضای شانگهای در پذیرفتن تهران به‌عنوان عضو رسمی‌ست. تهران می‌تواند حلقه وصل روسیه به هند و کشورهای دیگر به آب‌های آزاد باشد. همچنین ایران مهم‌ترین کریدور و مسیر اقتصادی و تجاری منطقه اوراسیاست که عضویت دراین‌سازمان و پیوستن به طرح کمربند و جاده چین این جایگاه را ارتقا خواهد داد.
۲. انرژی: نفت و گاز برای ایران هم مانند دیگر اعضای این سازمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عضویت جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان منابع نفت و گاز، برای بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی دراین‌گروه، برگ برنده‌ای‌ست که چشم‌پوشی از آن ممکن نیست. تشکیل باشگاه انرژی در شانگهای به‌عنوان مکانیسمی جهت سامان‌دادن به موضوع انرژی در شانگهای هم می‌تواند در درازمدت به‌نفع ایران تعریف شود.
۳. امنیت: سازمان همکاری شانگهای در مقام سازمانی که با اصل مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی تأسیس شد، در جهان امروز می‌تواند در قالب پیمان امنیتی مانند ناتو هم ایفای نقش کند و بازشدن چنین مسیری پیش‌روی ایران، ازمنظر دفاعی و امنیتی مهم است. حضور در پیمان نظامی که چهار عضو هسته‌ای دارد، برگ برنده ایران درصورت ایجاد چنین پیمانی‌ست که چندان هم دورازذهن به‌نظر نمی‌رسد. تجربه ایران در‌مبارزه‌با مواد مخدر، قاچاق انسان و تروریسم ظرفیتی‌ست که تهران دراختیار این‌کشورها قرار می‌دهد.
۴. تأمین مالی و همکاری بانکی: همکاری‌های بانکی کشورهای عضو شانگهای درصورت حذف دلار از همکاری‌ها می‌تواند تابوی این ارز را شکسته و نظم اقتصادی نوینی در جهان ایجاد کند. اعطای وام‌ها و اعتبارات اعضای شانگهای به اعضای خود از دیگر فواید میان‌مدت عضویت دراین‌سازمان برای ایران خواهد بود که تاکنون درهمین‌راستا به حدود ۶۰ پروژه تعریف‌شده وام و اعتباراتی بالغ‌بر ۱۰میلیارددلار تخصیص داده شده. تشکیل کنسرسیوم بین‌بانکی با طیفی از بانک‌های کشورهای عضو و تلاش برای شکل‌دهی به بانک توسعه سازمان همکاری شانگهای از دیگر تصمیمات سازمان برای سال‌ها آینده است.
بیش از یک‌دهه تلاش ایران برای پیوستن به شانگهای، با برداشته‌شدن تحریم‌های شورای امنیت در سال ۲۰۱۵، اطمینان بخشی به کشورهای عضو مانند تاجیکستان و ازهمه‌مهم‌تر تغییر نگاه به منطقه و توازن در دیپلماسی، سبب شد که سازمان شانگهای شهریور پارسال، فرآیند پذیرش ایران به‌عنوان عضو رسمی را بپذیرد و ۲۵ شهریور امسال جمهوری اسلامی ایران را به‌عنوان عضو رسمی خود اعلام کند. این عضویت گامی مثبت جهت تنوع‌بخشی به روابط بین‌المللی ایران و اقدامی جدی در مسیر دیپلماسی اقتصادی و امنیتی‌ست. آمارها از آینده روشن این سازمان در اقتصاد جهانی دارد که نهایتاً منجر به ارتقای رتبه اقتصادی ایران خواهد شد. حضور ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای در کنار دیگر اسناد همکاری‌های بلندمدت مانند سند راهبردی ۲۵ساله با چین و نیز قراردادهایی با روسیه و هند می‌تواند ضامن بهره‌مندی ایران از حضور در میان این‌گروه باشد.