کد خبر:
292638
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ دوشنبه ۲۸ آذر -
06:15
پاک‌سازی ذهن کودکان از محتواهای نامناسب رسانه‌ای
حالا در روزگاری که دیگر از حیاط‌های بزرگ و بازی با خواهر و برادرهای هم‌سن‌وسال خبری نیست، انیمیشن‌ها و فیلم و سریال‌های تلویزیونی، نقش دوست و سرگرم‌کننده را برای کودکان دارند. دراین‌میان، گاهی والدین از روی عادت‌های معمول به‌صورت جمعی و در حضور کودکشان به تماشای فیلم و سریال‌های ایرانی و خارجی می‌پردازند. این‌درحالی‌ست‌که مدت‌هاست برنامه‌های تلویزیونی موردنقد منتقدان قرار گرفته است. با ورود شخصیت‌های «هم‌جنس‌باز» به دنیای انیمیشن‌ها، ترویج «تجمل‌گرایی» و «مصرف‌زدگی» در تبلیغات تلویزیونی و نمایش «خشونت»، «روابط ضربدری» و فاقد مسائل اخلاقی در فیلم و سریال‌های تلویزیونی و نمایش خانگی، والدین بیش‌ازگذشته باید مراقب کودکانشان باشند چراکه به‌گفته کارشناسان کودک، چنین محتواهایی تهدیدکننده امنیت روح و روان و اعتقادات کودکان است. بااین‌حال باید توجه داشت کارشناسان، کودکان را از تماشای انیمیشن و فیلم و سریال‌ها منع نمی‌کنند بلکه آن‌ها تأکید می‌کنند که کودکان نباید هر ژانر فیلمی را تماشا کنند، برنامه‌های تلویزیونی باید متناسب با سن، شرایط و نیازهای کودکان انتخاب شود و والدین باید نسبت به محتوای فیلم و سریال‌ها از آگاهی لازم برخوردار باشند اما والدین چگونه باید تشخیص دهند که یک انیمیشن یا فیلم و سریال برای کودکان مناسب است؟ دکتر زهرا‌سادات شمس؛ روانشناس تربیتی و عضو انجمن کودک و رسانه به این سؤال پاسخ می‌دهد.
مطالعات نشان می‌دهد که کودکان از حدود شش‌ماهگی می‌توانند چیزهایی را که در تلویزیون تماشا می‌کنند تا ۲۴ساعت پس‌ازآن تقلید کنند و در دوسالگی، آن‌ها می‌توانند سکانس‌های کوتاه تلویزیونی را تا یک‌ماه‌بعد به‌خاطر بسپارند. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که فیلم و تلویزیون می‌توانند اثرات منفی بر روی کودکان داشته باشند، از اثرات منفی بر سلامتی، رشد و مشکلات زبان در کودکان زیردوسال تا ارتباط با چاقی، مصرف دخانیات و پرخاشگری در کودکان بزرگ‌تر. دکتر شمس دررابطه‌با تأثیر فیلم و سریال‌های تلویزیونی و نمایش خانگی بر کودکان می‌گوید: «انیمیشن، فیلم و سریال‌ها، چه مثبت و چه منفی در کودکان اثرگذار است؛ به‌خصوص اگر رده سنی در پایین صفحه‌نمایش نوشته نشود ممکن است کودکانمان ناخواسته درمعرض آثار برنامه‌های نمایش خانگی قرار بگیرند». تحقیقات نشان می‌دهد که کودکان می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی تحت‌تأثیر فیلم قرار بگیرند و این می‌تواند تأثیر واقعی بر نحوه نگرش آن‌ها به خود و جهان اطراف داشته باشد. کودکان همچنین با شخصیت‌هایی که در انیمیشن‌ها و فیلم‌ها می‌بینند هم‌ذات‌پنداری می‌کنند و می‌خواهند از آن‌ها تقلید کنند؛ به‌خصوص شخصیت‌هایی که ازنظر آن‌ها جذاب، بااعتمادبه‌نفس و موفق هستند؛ اما سؤال اینجاست که آیا میزان اثرپذیری از برنامه‌های تلویزیونی در همه کودکان یکسان است یا ممکن است اثرپذیری در یک کودک کمتر از کودک دیگر باشد؛ شمس درپاسخ‌به‌این‌سؤال می‌گوید: «میزان اثرپذیری از برنامه‌های تلویزیونی در کودکان متفاوت است و به عوامل مختلفی بستگی دارد مثل‌اینکه کودک در چه محیطی ازنظر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قرار دارد و وراثت نیز نقش مهمی در شخصیت انسان دارد». این روانشناس بااشاره‌به نحوه تشخیص مناسب‌بودن محتوای یک فیلم و سریال برای کودکان می‌گوید: «والدین باید توجه داشته باشند آیا بعد از تماشای برنامه‌های تلویزیونی تغییرات اساسی در هیجانات و رفتارشان احساس می‌کنند یا خیر؟ اگر تغییرات خلق‌وخو و رفتار ملموس باشد والدین باید آن‌را موردبررسی دقیق قرار دهند و از تماشای چنین فیلم و سریال‌هایی در حضور کودکشان اجتناب کنند». برخی والدین معتقدند که کودکان متوجه برخی مسائل غیراخلاقی مانند روابط ضربدری، شوخی‌های جنسی و... نمی‌شوند؛ آن‌ها بااین‌تصور، اغلب بدون‌توجه به محتوای برنامه‌های تلویزیونی و نمایش خانگی به‌صورت جمعی و در حضور کودک چنین برنامه‌هایی را تماشا می‌کنند اما به‌گفته شمس کودکان به‌خصوص از حدود دوسالگی که شروع به صحبت می‌کنند و درحال‌شکل‌گیری و تکامل هستند، متوجه مسائل غیراخلاقی می‌شوند. این روانشناس ادامه می‌دهد: «در سنین دوسالگی کنترل هیجانات اساسی مثل خشم، شادی، غم و ترس در کودکان به‌خوبی شکل نگرفته است و کودکان نمی‌توانند آن‌را به‌خوبی کنترل و مدیریت کنند، درنتیجه ممکن است وقتی درمعرض عوامل محیطی منفی (مثل تماشای فیلم با محتوای منفی و مخرب) قرار بگیرند، نتوانند آن‌را تجزیه‌وتحلیل کنند و در تمایز واقعیت از غیر واقعیت دچار مشکل شوند و تأثیرات مخرب و جبران‌ناپذیری بر خلق‌وخوی و رفتارشان بگذارد». به‌گفته وی؛ هریک‌از ژانرهای اجتماعی، خانوادگی، عاشقانه، خشن، هیجان‌انگیز و تخیلی می‌تواند تأثیر منفی بر کودکان داشته باشد. این روانشناس درخصوص تأثیر ژانر اجتماعی یا خانوادگی بر روی کودکان می‌گوید: «اگر محتوای برنامه احساس عدم‌امنیت (مثل طردشدن، تحقیر و ...) به کودک بدهد، تماشای چنین فیلم و سریال‌هایی ممکن است در سال‌های اولیه دبستان منجر به اضطراب جدایی در کودکان شود». شمس می‌گوید تماشای فیلم با ژانر عاشقانه مناسب سن کودکان نیست: «ازآنجایی‌که کودک درک درستی از روابط عاطفی و عاشقانه ندارد، تماشای چنین فیلم‌هایی می‌تواند تأثیرات منفی بر روی کودک بگذارد». او می‌افزاید: «کودک از حدود سه‌سالگی به هویت جنسیتی خود به‌عنوان زن یا مردبودن پی می‌برد و خود را در قالب یکی از این دو تجسم کرده و همچنین کنجکاوی جنسی در سه تا پنج‌سالگی به اوج خود می‌رسد لذا خانواده‌ها دراین‌دوره حساس باید توجه داشته باشند که کودک درمعرض محتوای منفی این ژانر قرار نگیرد». به‌گفته وی؛ کودکان پس از تماشای برنامه‌های خشونت‌آمیز، رفتار تهاجمی‌تری از خود نشان می‌دهند: «ازآنجا‌‌که کودکان نسبت به بزرگ‌سالان کنترل کمتری نسبت به هیجانات خوددارند، تماشای این ژانر می‌تواند کودک را به‌سمت پرخاشگری، لجبازی و برخوردهای فیزیکی خطرناک سوق دهد». این روانشناس دررابطه‌با تماشای ژانر تخیلی معتقد است که «چون کودک مرز بین درستی و نادرستی و واقعی از غیرواقعی را به‌خوبی نمی‌داند و درک درستی از آن ندارد ممکن است در دنیای واقعی دچار مشکل شود و رویدادهای واقعی را از رویدادهای غیرواقعی نتواند تشخیص دهد؛ درنتیجه با تماشای فیلم‌های تخیلی ممکن است بدون تفکر عمل کند و به‌سمت کارهای پرریسک و خطرناک برود». به‌گفته شمس؛ والدین نقش مهمی در تربیت کودکان و ارتباط آن‌ها با رسانه دارند. آن‌ها باید تماشای فیلم و سریال‌هایی با محتوای بزرگ‌سالان را حتی‌المقدور به زمان دیگری موکول کنند که کودک حضور نداشته باشد. این روانشناس تأکید می‌کند: «والدین باید سعی کنند حتماً به رده سنی کارتون و فیلم‌ها توجه کنند و اگر رده سنی در فیلم ذکر نشده و محتوای فیلم ازنظرشان شک‌برانگیز است، درباره آن تحقیق کنند یا آن‌را قبلاً خودشان مشاهده کنند و بعداً اگر آن‌را مناسب کودک دیدند برای تماشا دراختیارشان قرار دهند».
هدی‌سادات پاک‌نهاد/ ایرنا