کد خبر:
292687
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ شنبه ۱۰ دي -
06:18
جنگ روسیه و اکراین؛ و ژئوپلیتیک جدید جهان
جنگ اوکراین با ابعاد سیاسی و اقتصادی آن مدتی‌ست که می‌رود با تداوم خود تغییرات اساسی همه‌جانبه‌ای را در سطح جهان رقم زند؛ تغییراتی که با جابه‌جایی در بازارهای انرژی و غلات آغاز شد و به‌تدریج به حوزه‌های فرهنگی و ورزشی در سطح جهان نیز کشیده می‌شود. تحولات چندماه‌اخیر ناشی از جنگ اوکراین به‌ویژه درطول بازهای جام‌جهانی فوتبال ۲۰۲۲ قطر در حوزه ورزش و فوتبال، کارشناسان سیاسی و اقتصادی را وا‌داشت چنین نتیجه‌گیری کنند که بروز تغییرات جغرافیایی ناشی از این جنگ در سطح قاره اروپا، حتی به بسیاری تغییرات ژئوپلیتیکی در سطح جهان نیز منجر شود. ازآنجایی‌که ادامه تبعات اقتصادی جنگ اوکراین پیش‌تر به محرومیت روسیه از حضور در رقابت‌های بین‌المللی فدراسیون فوتبال اروپا (یوفا) و قاره‌ای فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) حتی از بازی‌های انتخابی جام‌جهانی شده بود، مسکو ناگزیر به بروز واکنش برابر این تصمیمات اروپا شد و دوهفته‌قبل هشدار داد که از اتحادیه‌های ورزشی اروپایی خارج و به کشورهای آسیایی می‌پیوندد. به‌همین‌دلیل دوهفته‌قبل «الکساندر دیوکوف» رئیس اتحادیه فوتبال روسیه اعلام کرد که نه‌تنها این نهاد موضوع خروج از یوفا و پیوستن به کنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC) را مدنظر دارد، بلکه فدراسیون‌های دیگر این‌کشور نیز به‌تدریج مذاکرات خود را برای انجام اقداماتی مشابه آغاز کرده‌اند. بعد از او، «استانیسلاو دروژینین» رئیس فدراسیون غواصی روسیه نیز گفت که این نهاد مذاکرات خود با فدراسیون بین‌المللی شنا برای تغییر عضویت دراین‌نهاد و پیوستن به فدراسیون شنا آسیا را آغاز کرده است. حتی «ایگور لِویتین» مشاور ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه بااشاره‌به اجماع در اجلاس المپیک برای بررسی هرچه‌بیشتر پیشنهاد‌ها جهت تسهیل مشارکت و حضور ورزشکاران روسیه و بلاروس در رقابت‌های تحت‌نظر آسیا تأکید کرده است که نه‌تنها اتحادیه فوتبال روسیه، بلکه تمام فدراسیون‌های ورزشی ما گزینه انتقال به نهادهای آسیایی را درنظر گرفته‌اند تا ازاین‌طریق به رقابت‌های بین‌المللی وارد شوند. وی ادامه داد؛ همه‌چیز به فدراسیون‌های بین‌المللی بستگی دارد. جهان درحال‌تغییر و مهم است که ورزشکاران ما در رقابت‌ها شرکت کنند. یک ورزشکار باید ماحصل تمرینات خود را به‌نمایش بگذارد. قابل‌توجه اینکه اگرچه این‌اقدام یوفا موجب تحمیل ضررهای زیادی به ورزش روسیه شد اما طبق گزارش رسانه‌های روسی، مجموع ضررهای مالی یوفا به‌دلیل خروج باشگاه‌های روسی از آن هم کم نیست. به‌طورمثال همکاری یوفا با شرکت گازپروم ۴۰میلیون‌یورو در هر فصل برای آن نفع مالی دارد و این جدا از منابع درآمدی حاصل از تبلیغات و سایر منابع مالی‌ست. حتی یک گزارش شبکه تلویزیونی MATCH TV روسیه حاکی‌ست؛ فیفا نیز با انتقال فوتبال روسیه از یوفا به ای‌اف‌سی موافقت کرده، پس باید منتظر اقدامات بعدی طرفین و تبعات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ناشی از این تصمیم مسکو علیه اروپایی‌ها باشیم. درواقع روسیه به‌عنوان یک کشور «ترانس کانتیننتال» یا جوامع اروپایی-آسیایی با برخورداری از حدود چهارمیلیون‌مترمربع از خاک اروپا، اگر روزی بخواهد علاوه‌بر این‌اقدام ورزشی، از ابعاد دیگر نیز از این قاره جدا شود، بی‌تردید به‌لحاظ سیاسی نیز ضربه بزرگی به اروپا می‌زند و موجب تقویت سیاسی و اقتصادی بیشتر آسیا به‌عنوان پهناورترین و پرجمعیت‌ترین قاره جهان خواهد شد، اقدامی که مطلوب غرب متشکل از اروپا و آمریکا نخواهد بود. البته جنگ اوکراین و تثبیت تغییرات جغرافیایی ناشی‌ازآن به‌ویژه پیوستن کریمه و برخی بخش‌های دیگر اوکراین به خاک روسیه، درصد فوق از سهم ارضی قاره اروپا و به‌تبع‌آن سهم اقتصادی آن در جهان را نیز تغییر خواهد داد. روسیه‌ای که بیش از ۷۵درصدِ خاک آن در آسیا قرار داشت و تاکنون بر اروپایی‌بودنش تأکید می‌ورزید؛ این‌بار (ولو دراین‌مرحله در‌حد یک اقدام ورزشی) از اروپا اعلام برائت می‌کند تا ازسویی نظم اقتصادی و گستردگی ژئوپلیتیکی آن‌را نیز با چالش روبه‌رو کند. روسیه قبل از این‌اقدام ورزشی، پیش‌تر از بعد اقتصادی نیز با اروپائیان وارد چالش جدی شده بود، چون بعدازآنکه اتحادیه اروپا در پنجم دسامبر (۱۵ آذر) تحریم‌های خود را علیه واردات نفت خام روسیه اعلام کرد؛ عملاً روسیه نیز که بیش از ۵۰درصد از صادرات نفت خود را که به اروپا می‌فرستاد، با بستن شیرهای نفت به اروپا به‌غیراز کشور کوچک بلغارستان و انتقال آن به بازار آسیا، حتی با قطع گاز موردنیاز اروپا این قاره را با بحران‌های اقتصادی بزرگی روبه‌رو کرد. آمارهای سایت‌های بین‌المللی حوزه اقتصاد و انرژی نیز نشان می‌دهد که حجم نفتی که از روسیه به‌سمت چین، هند و ترکیه به‌عنوان سه کشور بزرگ آسیایی می‌رود به‌علاوه مقادیری که هنوز مقصد نهایی برای آن‌ها مشخص نشده، در یک‌ماه منتهی به نهم دسامبر تا متوسط ۲.۷۳میلیون‌بشکه در روز افزایش یافته؛ یعنی چهاربرابر بیشتر از یک‌ماه قبل از حمله روسیه به اوکراین در اواخر فوریه بود و این نشان می‌دهد که تحریم نفتی اروپا نه‌تنها به‌ضرر روسیه نشد بلکه به‌نفع آن و البته کشورهای آسیایی شده است. گزارش شبکه اقتصادی بلومبرگ هم آمریکا حاکی‌ست؛ این سه کشور آسیایی حتی تاکنون به سقف قیمت نفت روسیه که توسط اتحادیه اروپا، جی‌هفت و استرالیا وضع شده بود (ائتلاف موسوم به سقف قیمت) نپیوسته‌اند؛ بنابراین تحلیلگران با بررسی ابعاد مختلف جنگ اوکراین، به‌این‌نتیجه رسیدند که این جنگ صرفاً یک حمله نظامی به یک کشور نبوده و به‌تدریج می‌رود که نظم فعلی در جغرافیای سیاسی اروپا را هم برهم زده و حتی جهان را به‌سمت یک نظم جدید سیاسی دوقطبی غالب (شرق و غرب) سوق دهد و همان‌گونه که نظم اقتصادی جهان به‌تدریج به‌سوی شرق میل پیدا کرده است، کاهش قدرت غرب و گرایش‌های جهانی به شرق را نیز تشدید می‌کند. «جوزف نای» نظریه‌پردازان سرشناس نئولیبرال نیز چندی‌پیش از تغییرات سیاسی و اقتصادی چندسال‌اخیر در سطح جهان نتیجه‌گیری کرد که جهان شاهد انتقال تدریجی کانون قدرت و ثروت از غرب به شرق و اعاده جایگاه پیشین آسیاست. او، یکی از مهم‌ترین ابعاد این تحول را تغییر در نحوه چینش و آرایش و انتشار قدرت در مجموعه روابط بین دولت‌ها برمبنای توزیع توانمندی‌ها آن‌ها می‌داند؛ تغییراتی که به‌اعتقاد برخی کارشناسان در سطح نظامی و امنیتی در شرق اروپا دارد شکل می‌گیرد و می‌رود به‌تدریج به دیگر حوزه‌های روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و حتی ورزشی بین‌المللی نیز تسری یابد. سخن آخر اینکه باید گفت؛ تغییرات جغرافیایی ناشی از تحولات نظامی در اوکراین و مشخصاً کریمه و دیگر مناطق شرق و جنوب‌شرق اوکراین و بروز بحران‌های اقتصادی ناشی از کمبود انرژی در سطح اروپا اکنون می‌رود که به اختلافات درون قاره اروپا که روسیه هم بخشی‌ازآن است، دامن زده و روسیه را از قاره اروپا دور و تقسیمات جدید را در عرصه بین‌المللی ایجاد کند.
علی نصیری/ ایرنا